Þjóðviljinn - 11.08.1955, Qupperneq 6

íey — ÞJtoVÍLÍÍN’N — PíiiröitudágTar 11. ágúst 1955
. 'g ..j.’ií..*.rt 1 'J..".1..r «.
Ctgcfandi: v
Sameinlngarflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkurinn
----------------------------/
Virkjun Efri fossa
Þegar verið var að ljúka
framkvæmdum við Irafossvirkj-
unina 1953 varð um það hörð
deila milli Sósíalistaflokksins
og Sjálfstæðisflokksins hvort
íialda ætti þá þegar áfram
virkjunarframkvæmdum í Sogi
eða bíða átekta. Eftir var að
virkja Efri fossa til þess að
vatnsafl Sogsins væri nýtt að
fullu. Sósialistar héldu því á-
kveðið og fast fram að ekki
myndi af veita að ráðast strax
á virkjun Efri fossa og freista
þess að sú virkjun yrði tilbúin
•að þremur árum liðnum ætti að
koma í veg fyrir nýjan skort á
Tafmn°rni á orkuveitusvæði
-Sogsvirkjunarinnar. Auk þess
væri. augljóst að það myndi
flýta fvrir framkvæmdum og
vera. fjárhagslega hagkvæmt
fyþir fyrirtækið að halda áfram
, vinnu á staðnum með þeim véla
ko^i sem var til staðar og
mannaf'anum sem hlotið hafði
mik;''n^erða þjálfun við virkj-
un írafoss.
Þessu sjónarmiði var ekki að-
eins haldið fram af sósíalistum
i 1 skrifum um málið heldur börð-
ust þeir einnig fyrir því á Al-
þingi og í bæjarstjórn Reykja-
víkur. Stjómarvöldin og þá ekki
sízt fyrirsvarsmenn Sjálfstæð-
flokksins á Alþingi og í bæjar-
,sHóm voru á öðru máli. Þeirra
.afstaða var sú að engin þörf
væri á nýrri virkjun fyrst um
sinn, fullyrt var að viðbótar-
x>rkan sem fékkst með írafoss-
virkjuninni myndi nægja Rvík
og nágrenni til 1958 eða lengur.
Sósíalistaflokkurinn hélt á-
fram að hamra á málinu og
sýndu blöð hans og forustu-
menn fram á þá augljósu hættu
á nýjum rafmagnsskorti sem
hlyti að fylgja drættinuum.
'Varð þetta til þess að stjómar-
flokkarnir treystu sér ekki til
annars en taka loforð um öfl-
un lánsfjár til virkjunar Efri
fossa upp í samninginn sem
gerður var við myndun núver-
andi ríkisstjómar. Efndimar
em hinsvegar með þeim hætti
að ekkert lánsfé hefur enn
verið tryggt til virkjunarinnar
og engin ákvörðun tekin um
framkvæmdir.
Hefði verið farið að ráðum
sósíalista má telja fullvist að
hin nýja virkjun í Sogi hefði
verið farin að senda orku út
um veitusvæðið haustið 1956 og
þannig að mestu komizt hjá
-nýjum rafmagnsskorti. Aftur-
haldsöflin, með Sjálfstæðis-
flokkinn í broddi fylkingar,
réðu hins vegar stefnunni og
hafa hingað til hindrað þessa
nauðsynlegu lokavirkjun Sogs-
ins. Afleiðingin er sú, að virkj-
un Efri fossa verður í fyrsta^
lagi lokið 1959 og þó því að-
eins að strax verði hafizt
handa um framkvæmdir. Alvar-
legur skortur á rafmagni er
hinsvegar fyrirsjáanlegur þeg-
ar á næsta ári og verða Reyk-
víkingar og aðrir íbúar orku-
veitusvæðisins að þola þau
vandræði í a. m. k. 3 ár fyrir
afturhaldssemi og forsjárleysi
-forustumanna Sjálfstæðis-
flokksins.
Andleg kynslóðaskipti hafa
orðíð örari með þjóð vorri á
siðustu mannsöldrum en áður
mun hafa verið, eða svo virð-
ist okkur, sem nú eigum að
heita miðaldra. Þetta kemur
einna gléggst i ljós, þegar lit-
ið er til ljóðskáildariiíá öigHétÞ
enda þeirra. En þótt fólkið
skiþist í kýnslóðimar eftlr
aldri, verða“mörkin enn sem
fyrr sumstaðar óskýr, oft
skipar sér ungur í öldunga-
sveit og aldraður til hinna
ungú.
Nú eru uppi í landinu þrjár
kynslóðir skálda: Sú elsta
mótaðist á morgni aldarinnar
og tók við ljóðarfi þjóðskáld-
anna, öðrum þræði slungnum
bjartsýni borgaramenningar
klassískra bókmennta, og hin-
um tæknivonum breytinga- og
jafnvel byltingatíma. Miðkyn-
slóðin er að meginstofni upp-
reisnarfólk, mótað af miklum
mótsetningastraumum menn-
ingar og athafnalífs stærri
veraldar en nokkur önnur
kynslóð hafði fæðzt til. Mikill
hluti þessa fólks hafði og
sprottið upp í nýjum jarðvegi
þorpa, bæja og borgar, slitið
úr tengslum við fortíðarmeið
þjóðmenningarinnar, sem enn
á flestar rætur sínar í sveit-
inum, Þessi kynslóð hlaut því
að lifa kreppuár og ógnir nýrr-
ar heimsstyrjaldar við jafnvel
enn meiri ugg og svartsýni en
foreldrar þeirra. Loks nefni ég
svo þriðju kynslóðina, vöggu-
börn styrjaldarinnar, sem uxu
úr grasi í veraldarrústum hug-
sjónafátækra tima, og mótast
í trúlausum peningaheimi;
æskuminningin glymjandi út-
varp endalausra morðfrétta,
með ívafi gjallandi hljómlist-
ar.
Hvi er ég að tala um þetta
nú, nú þegar Magnús Ásgeirs-
son skáld er látinn?
Á öllum öldum hafa kyn-
slóðir átt örðugt með að mæt-
ast andlega, en vegna hinna
snöggu umskipta siðustu tíma,
þarf meira umburðarlyndis við
og skilnings af beggja hálfu
en nokkru sinni áður. Magnús
Ásgeirsson var sá af skáldum
hinnar eldri kynslóðar, sem
auðveldast átti með að bera
klæði á vopn og dæma hlut-
drægnislaust, þeirra, er hon-
um voru jafnaldra eða eldri.
Það má kannski segja, að
þessa. væri nokkur von: Ef
nokkurt ljóðskáld á Islandi
mætti kalla föður hinna yngri
skálda þjóðarinnar, þeirra er
mestan svip setja nú á yngri
manna bækur, þá hlyti nafn
Magnúsar Ásgeirssonar að
verða nefnt.
Það er fyrst og fremst sá
skáldahópur, sem sá heyrir er
þetta ritar, sem á Magnúsi
Ásgeirssyni miklar þakkir að
gjalda. Fæst okkar voru skóla-
gengin að ráði. Á þeim árum,
sem við þurftum mest á and-
legri uppörfun og nýungum
að halda, var ekki margra
kosta völ, lítið úrval erlendra
ljóðabóka, málakunnátta og
af skomum skammti. Vissu-
lega gætti áhrifa erlendra
samtíðarbókmennta hjá góð-
skáldunum, en ættu ungir
menn að njóta áhrifa nýrra
strauma í gegnum þau, var sú
hætta yfirvofandi að sjá heim-
inn í gegnum þeirra gleraugu
— og verða svo það, sem öll-
um skáldum er hvumleiðast,
— eftirapendur annara.
Með Ijóðaþýðingum sínum
opnaði Mágnús Ásgéirsson
ungum skáldefnum óg kvæða-
unnendum riýjan heiim. I gegn-
um túlkanir hans á andlegum
hræringum helztu samtíðar-
skáldanna kynntumzt við
riýstárlégum persónuleikum,
óg'riirri‘,bkkur blésu vindar úr
svo mörgum áttum að lítil
hætta var á því, að áhrif
nokkurs eins yrðu svo sterk
að okkar eigin lifsreynsla og
viðhorf nyti sín ekki. — Og
þegar þess er svo minnzt hví-
líkur töframaður og Ijóðmáls-
snillingur Magnús var, og
hversu áhættulaust það var að
taka hann til fyrirmyndar,
mættí það öllum Ijóst vera, að
hann var öllum öðrum skáld-
um fremur sjálfkjörinn til
gróskumikilla áhrifa á ís-
lenzka ljóðagerð.
Láklega hefur ekki síðan á
dögum Fjölnisdóms Jónasar
um rímurnar verið eins ákaft
og óvægilega deilt um ljóðlist
hérlendis sem nú. Ým.sir af
gáfuðustu bókmenntamömrum
þjóðarinnar hafa látið í Ijós
vonbrigði sín með stefnur
hinna. yngri skálda. Margt
hefur verið um nýstefnumenn
af litlum skilningi sagt og
mörg bitrustu skeytin komið
úr hörðustu átt. Eitt af síð-
ustu verkefnum Magnúsar —
og hans ánægjulegustu — var
að annast útgáfu á vamarriti
þessara umdeildu höfunda og
nokkurra jafnaldra — sýnis-
bókar ljóða þeirra. — Það
voru Magnúsi verðug verka-
lok.
Um æviverk Magnúsar Ás-
geirssonar munu margir rita,
nú, á næstu ánim og í fram-
tíð. Eg minnist hér aðeins
þakklætisskuldar tveggja
samtíðakynslóða hans. Magn-
ús hlaut það hamingjuhlut-
skiptí að vinna þjóð sinni ó-
metanlegt gagn. — Verka
sinna naut hann að vísu ekki
að ráði, sér og sínum til ver-
aldargengis, fremur en venja
er til um andlega veitendur,
en frá upphafi — og 1 sívax-
andi mæli — hlaut hann i orði
viðurkenningu þess fólks, sem
hann vann meðan dagur var.
— Innilegustu samúðarkveðj-
ur sendi ég ástvinum hans.
Veri hann ætíð blessaður.
Jón úr Vör.
um götu út úr sjálfheldu for-
tíðarinnar og inn í nútíðina
og hann mun fylgja okkur á
leið inn i þá framtíð sem við
stefnum að. íslenzk þjóð hefur
síðustu áratugina lifað alda-
hvörf sem hafa hróflað öllum
sjónarmiðum og skapað ný við-
horf. Umhverfið er annað en
það var: Við erum skyndilega
umkringdir. Ókunnugar þjóðir
risa í kringum okkur með
framandi andlit og tungumál
sem okkur er nauðsynlegt að
inn sjónum, en vindar syngja
angurljóð i grasi, eins o g
haustað hafi nú um sumar.
Enda hefur skaði íslands
sjaldan verið slíkur sem nú og~
trauðln meiri í annað sinn við
missi eins sonar. Þetta látna
skáld var eitt af þeim mikil-
mennum sem Guð vors lands
hefur gefið flestum öldum
þessarar þjóðar. Magnús var
skilgetinn sonur tuttugustu
aldarinnar; og þó að hamingja
aldarinnar sé mikil að hafa
jjui)

Magrnús. Ásgeirsson er Iátinn.
Við sem þekktum haim vel og Iengi virtimi hann mikils
— og meira en aðra menn. Við vorum hreyknir af því að
mega umgangast hann, hvernig svo sem á kimni að standa.
Hann var óvenjuíégasti og ógleymanlegasti persónuleiki sem
við höfum kynnzt, bæði fyrr og síðar. Allir vlta að liann
var einn af höfuðsnillingum íslenzkrar tungu og verk hans,
þótt kölluð séu þýðingar úr erlendum máliun, ber einna
hæst í íslenzkuin skáldskap siðustu ára.
Og. nú er þessu æfintýri lokið.
Ég sem skrifa þessi fáu og fátældegu orð veit enga lausii
á gátu lífs og dauða; ég liefi meira að segja fyrir óralöngu
glatað minni barnatrú, hafi hún þá nokknrn tíma nokkur
verið. Og þó — hvernig má það ske að þessi skæri logi lífs
og sniUdar sé nú að engu orðinn?
STEINN ISTEINARR.
r
MagnúsAsgt
Fæddur 9. nóvember 19'
Við lát Magnúsar Ásgeirs-
sonar minnist ungur ljóðahöf-
undur þeirrar skuldar sem öll
ljóðskáld íslands, er kveðið
hafa sér hljóðs síðustu tuttugu
og fimm árin, eiga aðild að —
ljóðskuldarinnar við glæsileg-
asta ljóðaþýðanda sem uppi
hefur verið með þessari þjóð,
og þó víðar væri leitað. Það
er vafamál að nokkur hérlend-
ur höfundur hafi haft jafn víð-
tæk áhrif á samtíðarhöfundá
sína og Magnús Ásgeirsson, eða
orkað jafn frjóvgandi á ís-
lenzkar bókmenntir sem hann.
Tvær kynslóðir íslenzkra ljóð-
§kálda hafa kropið að lindum
snilldar hans og orðið jafnvel
betri skáld en efni stóðu til.
Ávextir þýðinga hans spruttu
ekki á einni grein, og ekki á
einu tré, heldur öllum skógin-
um. Hvert skáld sótti til hans
það sem því hæfði. JSúridUrleit-
ustu höfundar, sem ekkert áttu
sameiginlegt neat^>'gj;alir'hans,
hlutu hver sinn skerf og urðu
ríkari. Magnús Ásgeirsson
greiddi íslenzkum nútímaskáld-
skilja. Magnús Ásgeirsson var
túlkur þeirra — og okkar.
Hann kenndi okkur ljóðmál nú-
tímans og gerði íslenzkum
skáldum auðveldara að verða
hlutgeng í fylgd þjóðanna um
nýstárlega vegi.
Sem félagi og vinur var hann
einstæður. Hroki og yfirlæti
var honum fjær en öðrum höf-
undum sem síður höfðu á-
stæðu til að miklast af eigin
ágæti. Tvítugt skáld gat talað
við hann sem jafningja og not-
ið vinsamlegra leiðbeininga
hans. Fyrir réttu ári safnaði
hann Ijóðum ungra skálda í
bók. Sú bók ber frjálslyndi
hans og lifandi skilningi vitni.
Mörgum höfundum hættir til
að steinrenna í ákveðnu hólfi
tímans. Þeir eru bundnir eigin
kynslóð að smekk og skoðun
og eiga erfitt með að skilja
afstæðni hluta og málefna. Ný-
ir tímar skapa ný viðhorf, og
einungis hinir beztu eiga hæfi-
leikana til að nema land hand-
an við sjóndeildarhring jafn-
aldra sinna.
Að Magnúsi Ásgeirssyni látn-
um standa ung ljóðskáld ber-
skjaldaðri en áður. Gjafir hans
verða í höndum þeirra þungar
af ábyrgð þess iað vera læri-
sveinar meistara sem verður æ
glæsilegri í augum þeirra kyn-
slóða sem koma. Að samfylgd
hans lokinni þakka vinir hans
að þeir fengu að verða hennar
aðnjótandi.
Hannes Sigfússon
eignast hann, þá er sorg henn-
ar stór í dag að hafa misst
hann svo snemma.
Fáir menn munu svo al-
mennt harmdauði sem Magn-
ús Ásgeirsson. Skáldskapur
hans var hafinn yfir gagnrýni
og skapaði honum undantekn-
ingarlaust aðdáun og lotn-
ingu, og persónuleiki lians
sjálfs var slíkur, að ég vissi
ekki til þess að hann ætti sér
nokkurn óvildarmann. Hann
virtist hafinn yfir öfund og
illmælgi og eiga virðing allra,
en ást þeirra sem þekktu hann
bezt. Þeir leyndu persónutöfr-
ar, sem skópu honum slikar
vinsældir, voru hreint undrun-
arefni mörgum sem til þekktu,
því að sízt er hægt að segja,
að hann hafi verið væginn í
orðum eða feiminn að segja
álit sitt ef svo bar undir. En
þótt tungan væri hvöss, og
leiftrandi setningar hans
hæfðu eins og svipuhögg, var
hann ætíð drengilegur í ræðu,
og kimni hins orðfrjóa skálds,
sem gerði kímni annara stund-
um dálítið leiðinlega, særði
aldrei neinn sérstakan. En
það var líka hægt að þola hon-
um undarlega margt, og það
var meira að segja næstum því
gott að vera heimskur i ná-
vist þessa hugljúfa spekings.
Á miðju sumri ævinnar er
Magnús Ásgeirsson nú horf-
Þeir sem áttu því láni að
fagna að vera persónulegir
kunningjar ins látna skálds,
syrgja manninn Magnús Ás-
geirsson, hinn einlæga og
drenglynda vin. En þó að við-
frjóar gáfur hans virtust tak-
markalausar til allra átta,
var svo samslungið skáldið og