Þjóðviljinn - 11.08.1955, Blaðsíða 7

■u
Fimmtudagur 13rjá^ijs;t — WC^>VjIL«][|NN— (7
iirsson skáld
01 — Dáiim 30, júlí 1955
i maðurinn, að engin leið var
j að draga þar linu í milli. Enda
'* jafn erfitt að hugsa sér Jrnnn
f án skáldskaparins eins og
skáldskapinn án hans. Og
löngum hefur mér fundist sem
Ijóði Islands væri borgið, á
meðan Magnúsar nyti við. Og
stundum hefur mér fundist
hann bera ábyrgðina á þessu
öllu saman sem kallast íslenzk
ljóðaagerð á undanfömum ár-
um, en sveinar í skáldaskóla
hans hinir. En víst er um það:
hár rís ljóðtindur Magnúsar
i dag; og í nútíð og langri
framtíð mun hann svimhár og
ókleifur ögra islenzkum ljóða-
gerðarmönnum á láglendinu.
Við sem hörmum hann lát-
inn í dag, skulum hafa það
hugfast, að við áttum-einnig
þeirri hamingju að fagna að
vera samtiðarmenn hans. Og
hvort sem kynslóðir framtíð-
arinnar telja okkur hafa
verðug eða óverðug notið ná-
vistar hans, þá munu þessar
kynslóðir öfunda okkur af
Magnúsi Ásgeirssyni.
Um leið og ég flyt hinum
látna mínar persónulegu þakk-
ir, vil ég votta aðstendendum
hans dýpstu samúð.
Stefán Hörður Grímsson.
Kæri vinur.
Þetta eiga ekki að vera. nein
eftirmæli, aðeins örfá kveðju-
orð, fáein fátækleg orð til
jþess að þakka þér fyrir þína
riku vináttu, þakka þér fyrir
að hafa mátt eiga þig að vini.
Að kveðja góðan vin, er
eins og að týna einhverju af
sjálfum sér, eitthvað í manni
deyr um leið, eitthvað sem til-
heyrði honum einum og sem
enginn annar getur átt hlut-
deild í.
Okkur, sem áttum þvi láni
að fagna, að mega teljast í
vinahópi þínum, finnst nú sem
sólin hafi gengið til viðar í
hinzta sinni og að aldrei fram-
ar muni birta yfir því sviði er
nú stendur autt.
Og nú eigum við bara minn-
inguna um þig, dýran fjársjóð
sem geymist í hjartanu á
meðan það slær. Það sæti, sem
þú skipaðir, stendur autt og
mun standa autt. Og ágúst-
himininn fellir tár jfir mold-
um þínum.
Þökk fyrir allt.
H. B.
★
Á þessum lokadegi verður
\nnum Magnúsar Ásgeirsson-
ar sjálfgert að minnast þess,
hver hann var. Okkur, sem
persónulega, þekktum hann
lítt eða ekki, er hugleikið að
rif ja upp hvað hann vann.
Magnús Ásgeirsson fæddist
að Reykjum í Lundareykja-
dal 9. nóvember 1901. Foreldr-
ar hans voru Ingunn Daníels-
dóttir og Ásgeir Sigurðsson.
Hann varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykjavík
árið 1922, tók próf í for-
spjallsvísindum við Háskólann
næsta vor og stundaði um
hríð norræmmám. Hann var
síðan þingskrifari mörg ár, en
bókavörður í Hafnarfirði var
hann ráðinn árið 1941 og
gegndi því starfi síðan. Hann
var tvíkvæntur. Fyrri kona
hans var Anna Ölafsdóttir,
og eignuðust þau 3 dætur. Síð-
ari kona hans var Anna Guð-
mundsdóttir. Þau eignnðust: 1
dóttur.
■ vrÍT*. í? y r.
Ljóðaþýðingar Magnúsar
eru kunnastar verka hans, en
hann þýddi einnig ýmsar
merkar og miklar skáldsögur
á íslenzku. Nefndar skulu
þessar: Uppreisn englanna,
eftir Anatole France; 1. og 2.
bindi Önnu Kareninu, eftir
Leo Tolstoj; Svartfugl Gunn-
a.rs Gunnarssonar. Þá þýddi
hann fjölmargar smásögur, og
munu hinar helztu þeirra hafa
birzt í safninu Sögur frá ýms-
um löndum. Komu þær út í 3
bindum og eru merkasta sögu-
safn erlent sem hér hefur
birzt'. Má og vera að Magnús
hafi átt hlut að því að hafizt
var handa um þá útgáfu.
Magnús var annar aðalrit-
stjóri tímaritsins Helgafells
er hóf göngu á útmánuðum
1942. Það var gefið út af öllu
meiri rausnarbrag en tíðkazt
hafði hér á landi; um skeið
var það fyrir flestra hluta
sakir glæsilegasta tímarit er
hér hefur komið út, bæði áð-
ur og síðan. Svo virðist sem
Magnús hafi átt drýgstan
hlutinn að mannlegri og list-
rænni alvöru Helgafells. Hann
birti þar margar snjöllustu
ljóðaþýðingar sínar, en þar
beitti hann sér einnig fyrir
nýrri skipan á úthlutun lista-
mannalauna, barðist fyrir
,,borgaralegum réttindum"
listamanna; en á þessum ár-
um háðu viss afturhaldsöfl í
landinu markvísa baráttu fýr-
ir éinokun listar og undirokun
listamanna. Skýrt dæmi um
það hve áhugi Magnúsar á
framgangi ritaðs orðs álslandi
var efnisfastur og raunsær er
grein hans Frá íslenzkum
bókmenntabúskap, prentuð í
Helgafelli 1943. Þar greinir
hann frá bókafjölda og teg-
undahlutföllum árið 1942,
reiknar hve miklu fé menn
hafi varið til bókakaupa á því
ári, o.s.frv. Staðreyndir voru
lagðar á borðið. Af þeim dreg-
ur hann síðan mikilvægar á-
lyktanir.
En það var f jallað um fleira
en listir og bókmenntir í
Helgafelli. Magnús hleypti
einnig af stokkunum þætti er
nefndist Aldahvörf og þýddi
sjálfur fyrstu greinina: I
anddyri nýrrar aldar. I for-
mála að þessum þætti nefndi
hann Aldahvörf „Nýaldar-
hugvekjur um heimsmynd
vora og heimsmenningu", og
sagði: „Efni ALDAHVARFA
tekur til nýrra viðhorfa í
náttúruvísindum, mannfélags-
málum, sálarfræði, bókmennt-
um, myndlist, byggingarlist,
músík, heimspeki og trúar-
brögðum. Hvarvetna er að því
stefnt að sýna fram á sam-
hengi milli þeirra byltinga,
sem orðið hafa á sérhverju
þessara sviða á síðustu árum,
og bent á þau rök og ráð, er
leiða, til jákvæðrar niðurstöðu
um framtíðarhorfurnar. Þætt-
imir miðla lesendum sínum
vissuléga inikilli og víðtækri
þekkingu á óvenju skýran og
áðgéhgilegan hátt, en öllu
fremur eru þeir þó vakningar-
boðskapur, nýaldarhugvekjur,
sem miða að mótun raunhæfr-
ar og jákvæðrar lífsskoðunar,
á hinum uggvænustu örlagar
tímum“. Slík orð bera ekki að-
eins vitni ábyrgri afstöðu
gagnvart listum, heldur einnig
frjóu viðhorfi til mannsins og
örlaga hans: ekkerþ mannlegt
er mér óviðkoauandi,
jVIargir munu enn. minnast
ritdóma- Magnúsar í Helga-
felli; það er ýipsra manna
mál að ljósari og efnismeiri
ritdómar hafi ekki verið skrif-
aðir á Islandi. Skýr hugsun
var einmitt höfundareinkenni
hans i rituðu máli; hann gerði
þá kröfu til sjálfs sín að öðr-
um yrði fullkomlega ljóst
hvað hann væri að fara. Sömu
kröfu gerði hann raunar einn-
ig til annarra; ýmsir þeir sem
áttu skipti við hann sem rit-
stjóra Helgafells telja hann
afsláttarlausasta gagnrýn-
anda sem þeir hafi komizt í
færi við. Einn mál- og stíl-
snjallasti maður sem nú er
uppi á íslandi þýddi eitt sinn
fyrir Helgafell fremur stutta
en allþunga grein úr þýzku.
Magnús las þýðinguna yfir, bar
hana saman við frumtexta,
skilaði henni siðan aftur með
þeim orðum að svona væri
ekki hægt að vinna. Síðan út-
skýrði hann fyrir þýðandan-
um lið fyrir lið hverju breyta
þyrfti; það varð þriggja
stunda útskýring. Þýðandinn
segir að enginn maður hafi
kennt honum jafnmargt í
neinni grein á jafnskömmum
tima og Magnús Ásgeirsson
kenndi hónum í islenzkum ■ stíl
á þessum þremur stundum.
Árið 1922 gaf Magnús út
lítið Ijóðakver: Síðkveld. Það
var að megipstofni frumort
ljóð, en einnig nokkrar þýð-
ingar. Hann gaf ekki síðan út
frumkveðna ljóðabók, en
ljóðaþýðingarnar eru þau
verk hans sem lengst munu
halda nafni hans á lofti; hafa
þær enda haft mikilvæg áhrif
á íslenzk skáld og kveðskap
þeirra síðustu tvo til þrjá ára-
tugina. Ljóðaþýðingarnar eru
sá þátturinn í verki Magnúsar
sem alþýðu er kunnastur.
Hann var einn mikilvirkasti
ljóðaþýðandi sem Islendingar
hafa átt; sumir telja hann
meistara þeirra allra. Sjálfur
skrifaði hann þessi hæversku
orð i jólaliefti Helgafells
1942:
„Eg vil nota þetta tækifæri
til þess að láta þá skoðun í
ljós á þeirri bókmenntastarf-
semi mín sjálfs að snúa er-
lendum ljóðum á íslenzku, að
hún réttlætist fyrst og fremst
af þeirri von, að hún megi
bera nokkurn árangur í ljóða-
skáldskap ýngri kynslóðar,
sem þýðingarnar sjálfar hafa
orkað á eða freistað til að
kynna sér frumkvæðin. Fæst-
um þýðingum mínum huga ég
framhaldslíf með öðnim hætti
en að þær mættu verða til
þess að beina ungu skáldun-
um inn á nýjar brautir um
vinnubrögð og viðfangsefni“.
Slík handleiðsla væri að
vísu ærið hlutskipti, en hitt
er þó sannast sagna að ýkja-
margar þýðingar Magnúsar
munu standa sem sjálfstæð
listaverk; þær bera í einu vitni
djúpri skáldlegri skynjun
hans og blæauðugu og þrótt-
miklu tungutaki. Hann verður
alltaf kallaður skáld á Islandi.
Hann verður alltaf kallaður
mikið skáld.
ÁstMagnúsarÁsgeirssonar
á heiðri hugsun, ljósri hug-
mýnd, kemur glögglega
í þýðingarvali hans. Hann var
var frábitinn heimspekilegri
grautargerð í skáldskap og
kaus sér allra helzt að við-
fangsefni þau kvæði þar sem
hugmynd var bundin mjúkum
og þó föstum viðjum eða
tilfinning túlkuð fögru máli:
Vegurinn til sannleikans, eftir
Stephen Crane; Heima, eftir
Bertil Malmberg. Einnig
skyldi minnt á pólitísk kvæði
og byltingarljóð, er snurtu
djúpan streng í hjarta hans:
Þú mátt ekki sofa, Sálmur tii
jarðarinnar. Kvæði, er hann
þýddi á styrjaldarárunum.
gaf hann út undir heitinu
Meðan sprengjurnar falla;
þar sagði hann svo m. a. í
stuttum inngangi: „Eg vii
. . . geta þess hér, að orðiru
úr Lundúnaljóðum Nordahls
Griegs, er ég hef valið þessum
sundurleitu kvæðum að sam-
heiti, mega gjarnan skiljast
á þann veg í fyrirsögninni, að
sá hluti ljóðanna, sem þau
eiga við að efni, sé þýðandan-
um hugstæðastur um þess-
ar mundir og eigi tímabærast
erindi til íslenzkra lesenda að
hans dómi“. Svona víðtækt og
raungilt var viðhorf hans:
hann hefur hér ekki aðeins
í huga áð benda íslenzkum
skáldum á „viðfangsefni'ý
heldur vill hann vekja þjóðina
til andlegrar þátttöku í lífi
og baráttu heimsins. Því
fremur hlaut honum síðar aá
súrna í augum íslenzk niður-
læging seinustu ára. Hann
var -innflytjandi lifandi hugs-
unar og sterkrar tilfinningaa*
til lslands. Starf hans var
ekki sízt fólgið í því að koma
Islendingum í andlega þjóð-
braut. I minningarorðum ura
Nordahl Grieg lýsti hann sva
viðhorfi hins norska mikil-
mennis til lífs og listar: „Að«
eins af þjónustu við lífiá
mátti listin öðlast ótvírætK
gildi og dauðinn vegsemd.’*
Þetta sama viðhorf var Magn-
úsi Ásgeirssyni sjálfkvæmt.
List hans hefur „ótvírætt
gildi"; nú þegar hann er lát-
inn finnum við gleggst hvg
vegsemd hans er mikil.
Þannig eru talin nokkur
helztu verkin sem hann vann.
Nú er þeirri önn lokið í miðj-
um klíðum; annarra bíða þa'Jt
verk sem hann virtist sjálf-
kjörinn til að leysa af hendi.
Ótalinn er maðurinn sjálfur,
sem var meiri en verk hans.
Hann verður alla daga hug-
stæður vinum sínum -— þessi
sterki persónuleiki, þessi trúi
vinur, þessi örláti lærifaðir og
meistari. Jafnvel þeim, sera
mættu honum aðeins í syipul-
um andrám, eru minnisstæð
ljómandi augu hans, leiftrandi
fjör hans, og hinn óstýriláti
hlátur er birti í einum svip þá
næmni í skynjun sem venja cr
að kenna við taugaóstyrk. í
vitund þjóðarinnar allr'' r
hafði Magnús Ásgeirsson æt 'ð
á sér ríkan brag. Hann þélt
ævinlega í heiðri mikilvæg
frumlög mannlegrar reisnar;
•hreinskilni, andlegt stolt, rð
vera aldrei til sölu. Hann var
stór maður.
I dag hverfur hann inn i
þau myrku göng. Við drúpura
höfði við luktar dyr.
Bjarni Benediktsson.