Þjóðviljinn - 23.12.1956, Blaðsíða 8

.V ötó J#Í
iy t
8) — ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 23. desember 1956
vr
ÐVIUINM
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýöu — Sósíalvstaflokkurinn
Endnrheimtum sóma okkar
að þykir ef til vill fánýtt að
tala um hugsjón friðarins
þegar vopnin virðast hin einu
endanlegu rök í samskiptum
þjóða. Og þó hefur aldrei ver-
ið brýnna að tala um frið og
starfa í þágu friðar en ein-
mitt nú. Morðtæknin er komin
á það stig, að jafnvel síðasta
styrjöld verður einberir smá-
munir hjá heimstríði sem nú
kynni að skella á; í kjarn-
orkustyrjöld yrðu ekki aðeins
tugir miiljóna sviptir lífi held-
ur myndu heilar þjóðir verða
afmáðar af yfirborði jarðar,
stórir hlutar heims yrðu ó-
byggilegir með öllu, og ætti
mannkynið sér nokkra fram-
tíð að aflokinni slíkri styrjöld
yrði hún býsna ófýsileg. Því
er friðurinn öllu æðri; öll önn
okkar, öll barátta okkar fyrir
betra og hamingjuríkara lífi,
framförum og velmegun og
andlegum þroska yrði að engu
gerð í einu vetfangi ef bál
styrjaldarinnar yrði kveikt á
nýjan leik.
annað, yfirgangur einnar þjóð-
ar verður rökstuðningur fyrir
ofríki annarrar; ef þessari
þróun verður haldið áfram er
stefnumarkið aðeins eitt: ný
heimsstyrjöld.
/\kkur greinir á um það
” hverjir beri ábyrgð á þess-
ari þróun og afleiðingum
hennar. Um hitt er enginn
ágreiningur hjá góðviljuðu
fólki hvar sem er í veröldinni,
að það verður að binda endi á
þessa stefnu, kveða niður ægi-
vald vopnanna. Það verður
aldrei skynsamleg og jákvæð
þróun í heiminum fyrr en
hver þjóð fær rétt til að ráða
málum sínum sjálf, fyrr en öll
hernaðarbandalög hafa verið
leyst upp, allar herstöðvar
lagðar niður og samið um af-
vopnun. Þá bíður mannkyns-
ins öryggi í stað ótta, og þró-
unin til velmegunar verður ör
þegar byrðar hervæðingarinn-
ar hafa verið leystar af þjóð-
unum.
etta eru staðreyndir sem
hver ábúandi jarðkringl-
unnar þarf að geyma innst í
huga og hagnýta í allri
breytni sinni. En því fer
mjög fjarri að þetta óhjá-
kvæmilega raunsæi hafi ein-
kennt þróun heimsmála und-
anfarinn áratug. Ár eftir ár
og mánuð eftir mánuð hefur
óttinn við styrjöld legið eins
og mara á mannkyninu, hvað
eftir annað hefur friðurinn
verið eins og týra á skari
og engum dylst að þar hefur
vaidstefnan verið að verki,
hin ofstækisfulla en óraun-
sæja trú á rök morðtólanna.
Vi-5 höfum fylgzt með því
hvernig Bandaríkin hafa safn-
að sér herstöðvum um allan
lieim — einnig hér á landi —
og beina árásartækjum sínum
gegn Sovétríkjunum úr öllum
áttum. Við höfum séð hvernig
Bretar og Frakkar hafa háð
linnulausar styrjaldir frá lok-
um heimsstríðsins til þess að
undiroka nýlendur sínar og
svipta hundruð þúsunda lífi.
Við vitum að Sovétríkin sitja
sem fastast með heri sína í
Austurevrópulöndunum og
telja rök valdstefnunnar stað-
reyndir sem ekki megi rifta.
essi stefna hefur leitt harð-
rétti og kúgun yfir fjöl-
margar smáþjóðir um allan
heim. Og einnig íbúar stór-
veldanna sjálfra verða að búa
við hliðstæða nauð, tortryggni
og ofstæki og stórskert lífs-
kjör vegna hins tröllslega víg-
búnaðar. En valdstefnan er
nú komin í algera sjálfheldu.
Eitt ofbeldisverkið kallar á
17 n þótt orðin séu til alls
fyrst, hrökkva þau
skammt ein; þau verða að
vera hvöt til dáða. Og við
íslendingar erum engir á-
horfendur að þessum örlaga-
ríku átökum, við erum þátt-
takendur og enginn okkar
fær skotið sér undan fyllstu
ábyrgð á gerðum sínum. Við
höfum nú í meira en hálfan
áratug flekkað heiður okkar
með því að gera ísland aðila
að valdstefnunni, með því að
leigja ættjörð okkar und-
ir erlent víghreiður. Smán
okkar er þeim mun meiri
sem það hefur verið sæmd
okkar í fjölskyldu þjóð—
anna að hafa hafnað rök-
semdum vopnanna; það er
Islendingum mikill heiður að
hafa engan her, og þótt
stéttaátök hafi orðið harðvít-
ug hér á iandi hefur enginn
maður látið lífið í þeim átök-
um. Þessi arfleifð leggur okk-
ur skyldur á herðar, og þeim
skyldum brugðumst við á lít-
ilmótlegasta hátt er við leyfð-
um erlendu herveldi að velja
morðröksemdum stað á landi
okkar. Sómann endurheimtum
við ekki fyrr en við höfum
hrakið hvern vígamann úr
landi og búum einir og frjáls-
ir í landi okkar, þjóð sem
hefur frið og mannhelgi að
hugsjónum sínum.
í þeim tímamótum þegar
myrkrið hörfar fyrir bjart-
ara degi skulum við strengja
þess heit að láta ljósið verða
okkur hvöt til baráttu fyrir
frelsi og sóma Islands.
Þjóðviljinn óskar íslenzkri
alþsjðu gleðilegra jóla
Vísindamaður og herfræðistgur
rekur sögu kczldci stráðsins
Brezki prófessorinn Blackett gefur úf
nýia bók um k]arnorkuvopn og alþjóSamál
¥7inhver mesta heiðursstaða
" sem brezkum vísinda-
manni getur hlotnazt er að
vera kjörinn forseti The Brit-
ish Association, allsherjarsam-
taka vísindamanna, sem með
þinghaldi einu sinni á ári
vinna að því að koma á fram-
færi við almenning árangri og
niðurstöðum nýjustu vísinda-
rannsókna. Þegar forsetakjöri
var lýst á þingi vísindafélags-
ins í haust kom í ljós, að fyrir
vali hafði orðið prófessor P.
M. S. Blackett Engum kom
kosning hans á óvart, hann
hefur lengi verið viðurkennd-
ur einn fremsti eðlisfræðmgur
í Bretlandi. Hann endurbætti
þokuklefa þann sem kenndur er
við Wilson og tókst með því
tæki að ná Ijósmyndum af
efnaferlum í atómkjamanum.
Það afrek var undirstaða mik-
illa framfara í kjarneðlisfræði
og geimgeislarannsóknum. Að
launum hlaut Blackett' eðlis-
fræðiverðlaun Nóbels árið
1948.
•
lllackett er ekki einn af þeim
** vísindamönnum, sem ein-
skorða starf sitt við þröngt
rannsóknarsvið. Meðal almenn-
ings mun hann enn kunnari
fyrir rit sín um hernað og
alþjóðamál en vísindaafrekin.
Árið 1948 sendi hann frá sér
bók: Hemaðarlegar og póli-
tískar afleiðingar kjarnorkunn-
ar, sem vakti mikla athygli og
deilur. Þar hélt Blackett því
fram, að Bandaríkjamenn
hefðu ekki varpað kjarnorku-
sprengjum á Japan til þess að
koma því ríki á kné, heldur til
þess að sýna sovétstjóminni
mátt sinn og skjóta henni
skelk í bringu. Einnig varaði
hann við tilhneigingu stjóma
Vesturveldanna tit að reiða sig
á kjarnorkuvopn, þau væru
máttug, en megnuðu ekki ein
sér að ráða úrsiitum í stór-
styrjöld. Ýmsir herfræðingar
og stjórnmálamenn risu önd-
verðir gegn kenningum Black-
etts.
Nú er búið að staðfesta svo
ekki verður um villzt, að
Blackett hafði á réttu að
standa um eitt atriði að
minnsta kosti, kjainorkuárás-
irnar á Japan voru ástæðu-
lausar frá hreinu hemaðar-
sjónarmiði. Bandaríska her-
stjór'nin hafði ráðið dulmál
Japana og gat fylgzt með öll-
um stjómarskeytum þeirra.
Með þessu móti komust Banda-
ríkjamenn að því að japanska
ríkisstjómin hafði ákveðið að
gefast upp með þeim skilmál-
um, sem settir höfðu verið á
ráðstefnu bandamanna í Pots-
dam í júní 1945 Fjórum dög-
um síðar var bandarísku
kjarnorkusprengjunni varpað
á Hiroshima. Frá öllum atvik-
um sem að þessu lúta hefur
nýlega verið skýrt í sjötta
bindi opinberrar sögu heims-
styrjaldarinnar síðari, sem
brezka ríkisstjómin gefur út.
TTm svipað leyti og þessi op-
^ inbera staðfesting á einni
umdeildustu staðhæfingu
Blacketts birtist, og nokkru eft-
ir að hann varð forseti brezka
vísindafélagsins, kom út eftir
hann önnur bók um alþjóða-
mál og hernað Hún nefnist
Atomic Weapons and East-
West Relations (Kjamorku-
vopn og sambúð austur- og
vesturveldanna) og tekur upp
þráðinn úr fyrri bókinni.
Blackett rekur atburðarás
kalda stríðsins með sérstöku
tilliti til kjarnorkuvopnanna.
Eins og fyrri daginn er þróf-
essorinn vantrúaður á kenning-
ar herforingja og stjórnmála-
manna. Að hans dómi er það
firra, sem stjórnir Vesturveld-
anna halda fram að einokun
Bandaríkjanna á kjarnorku-
vopnum frá 1945 til 1949 hafi
haldið árásarhneigð sovét-
stjórnarinnar í skefjum. Þvert
á móti varð kjamorkuvopna-
eign Bandaríkjanna til þess að
magna kalda stríðið, segir
Blackett. Sovétstjórnin óttaðist
kjamorkuárás og leitaðist við
að afstýra þeirri hættu með
því að þenja út yaldsvið sitt
til nágrannaríkjanna til þess
að auðvelda varnir móður-
landsins við lofthemaði, og
beina allri crku heima fyrir
P. M. S. Blackett
að því að verða kjarnorku-
jafnoki Bandaríkjanna á sem
skemmstum tíma.
'C'rá því 1949, þegar það vitn-
aðist að Sovétríkin réðu
yfir kjarnorkusprengjum, vör-
uðu margir ráðamenn Vestur-
veldanna við því. að Sovétrík-
in myndu hefja árás þegar þau
stæðu jafnfætis Bandaríkjun-
um, og þess vegna ætti að
hefja „fyrirbyggingarstyrjöld"
gegn þeim meðan enn væru
tök á. Blackett minnir á þetta,
og bendir jafnframt á, að
þessir spádómar rejmdust
rangir. Árið 1953 náðu Sovét-
ríkin Bandaríkjunum í fram-
leiðslu kjarnorkuvopna, en af
því hlauzt ekki árás af þeirra
hálfu, heldur tók nú að draga
úr viðsjám. Tilefni þess var,
að áliti Blacketts, ekki fyrst og
fremst dauði Stalíns, heldur að
stefna sovétstjómarinnar í
landvamamálum hafði borið
árangur og við bað dró úr ótt-
anum við árás. Jafnframt
slaknaði spennan í sovézku
þjóðlífi.
A f þessu mati á hernaðarað-
stöðunm dregur Blackett
þá ályktun, að kjarnorkujafn-
vægið hafi dregið úr hættunni
á kjarnorkustyrjöld. Ekkert
ríki er líklegt til að verða fyrra
til að beita kjarnorkuvopnum,
því að slíkt væri sama og þjóð-
arsjálfsmorð. Hanr hefur ekki
trú á þeirri kenningu sumra
herfræðinga, að hægt sé að
'--------------—-------
Erlend
tíðindi
——---------------------*
beita smærri kjamorkuvopn-
um á vígvöllum án þess að af
hljótist alger kjarnorkustyrj-
öld. ,,Mitt álit er“, segir Black-
ett, „að brýnustu vandamálin
várði sem stendur smástyrjald-
ir“, og hann telur að helzta
verkefni stórveldanna eigi að
vera að hindra að til slíkra
st.yrjalda komi.
áin kynni af hernaði urðu
þess valdandi, að prófessor
Blackett fór að hugs um her-
mál jafnframt fræðigrein sinni.
Alla heimsstyrjöldina fyrri var
hann sjóliðsforingjánemi í
brezka flotanum og tók þátt i
sjóorustunum við Jótlandssíðu
og Falklandseyjar Árið 1919
fékk hann sig lausan úr sjó-
hernum og hóf nám í Cam-
bridge, þar sem Rutherford,
hinn mikli fiumherji kjarneðl-
isfræðinnar, var kennari hans,
En þegar heimsstyrjöldin sí‘5-
ari hófst var Blackett kallaður
frá kennslu við Manchesterhá-
skóla, þar sem hann hafði
stofnað mikla deíld til að .ann-
ast rannsóknir á geimgeislum,
og settur yfir rannsóknadeild
flotamálaráðuneytisins. Það er
ekki sízt bakkað starfi hans
að Bretum tókst að vinna bug
á kafbátahernaði Þjóðverja.
Árið 1945 var hann skipaður í
ráðgjafarnefnd brezku stjórn-
arinnar um kjarnorkumál og
átti þar sæti þangað til 1948,
þegar nefndin var lögð niður.
T ritdómi um hina nýju bók
Blacketts segir Michael
Howard, hernaðarsérfræðing-
ur New Statesman and Nation,
að búast megi við að hún
verði fyrir engu minni árásum
af hálfu málsvara viðhorfs yf-
irvaldanna en sú fyrri. Hann
váfengi allar þær forsendur,
sem stefna Vesturveldanna í
landvarnamálum hafi byggzt á.
Síðan segir í ritdómnum: „Pró-
fessor Blackett lætur ekki eins
og hann sé þess megnugur að
segja fyrir óorðna atburði,
hann lætur sé nægja að sýna
okkur það sem þegar hefur
gerzt í nýju ljósi Lítill vafi
Framh. á 13. síðu