Þjóðviljinn - 07.05.1959, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 7. maí 1959 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Önnur Noregsferð Sfefóns
•( Stefán f'rá Hvítadal: Frá
Jlidne (5|agar. Dikt í ntval.
— Norsk onidiktning ved
Ivar Orgland. — 128
Maðsíður. — Fonna for-
f llag 1958.
NTorski sendikennarinn við
Háskóla Islands, Ivar Org-
iand, ihefur lagt sérstaka rækt
við Stefán frá Hvítadal og
skáldskap hans. Hann hefur
nú um nokkurt skeið haft í
smíðum mikið ritvehk u:m
Stefán; en ekki veit ég, live
langt því er -komið né hvar
þvi er ætlað að birtast. En
hvað sem þess híður, þá er
sú bók sem hér um ræðir ó-
rækur vitnisburður um á-
stundan Norðmannsins á ís-
landi. Nú er Stefán frá Hvíta-
daf kominn til Noregs í ann-
að sinn.
Bókin geymir 30 kvæði Stef-
áns í þýðingu Orglands. Hann
hefur snúið þeim á nýnorsku,
sem. ýmsir telja miklu huggu-
legri tungu en afbrigði það
af sjálenzku er 'kallast norskt
ríkismái. Röskur helmingur
kvæðarma, eða 16 talsins, er
úr fyrstu bók Stefáns, Söngv-
um förumamisins; sex úr Óði
einyrkjans, fjögur úr Hels-
ingjum, og loks önnur fiögur
sem ekki birtust í bók um
daga Stefáns. í safninu eru
samankomin ýms kunnustu og
fremstu kvæði skáldsins;
Hjartarím, Hún kyssti mig,
Bjartar nætur, Þér skáld, Þér
konur, Það vorar, Fornar
dygðir. Að upphafi standa
tvær greinar um Stefán: hin
gamla ritgerð Kiljans, þýdd
af Ivar Eskeland, og önnur
eftir þýðandann; „Stefán frá
Hvitadal og Noreg“. Bókin
er sett þekkilegu letri, hún
er skýrlega prentuð og sóm-
ir sér vel 'í hvívetna.
Eg hef borið þýðingu Org-
lands á nokkrum kvæðunum
saman við frumtexta, og hafði
refsivöndurimi í undirrituðum
iítið að gera á meðan. Þýðand-
inn þræðir hugsun Stefáns
oftastnær fjarska ná'kvæm-
.lega; skilningur hans á text-
anum verður sjaldan vefengd-
'ur. Eg er ekki að breiða mig
•! út nm það, heldur birti ég
sönnunargagn í málinu — eitt
erindi úr Þér konur, frum-
texta og þýðingu (og má þó
að sönnu fetta fingur út í
fjórða vísuorðið):
Þér leidduð hinn volduga og
/ vísa
að vizkunnar göfga brunni, —
þér Zíons sólbrenndu dætur,
er Salomó konungur unni.
Og málminn fylltuð þér
l mildi,
! og musterið reis við yl.
i .. . . Og því loga Salomós
< söngvara.
t iað Súlámít hans var til.
i
De ieidde den sterke og kloke
, dit yisdomen har sine roter,
i -— de solbrende dotrer át
Zion,
som lág ved kong Salomos
foter.
Med mjukleik fylte de
malmen
og templet med varme
mild.
. . . Og di logar Salomos
songar,
for Sulamitt hans var til.
Og hefur það vissulega auð-
veldað verk þýðanda á ýms-
um stöðum, hve nýnorskan
ber ríkan keim af þeirri ljóm-
andi tungu sem forðum var
töluð í Noregi: íslenzkunni.
Ég vænti þess að ekki sé
neinn málsvindill í lokalínu
þýðingarinnar?
En nákvæmnin er einungis
önnur langhlið þýðangar. Hin
er sú að búa henni almenni-
legt mál; þýðing getur verið
hremmilegt hnoð, þótti hinni
nöktu hugsun frumtextans sé
ekki sýnd nauðung. Mér virð-
ast þýðingar Orglands á eðli-
legu og hispurslausu máli; ég
held það sé ekki mikið um
orðahröngl eða forskrúfað
setningalag. „Þér skáld“ væri
merkilegt kvæði, ef það væri
frumort á norsku Orglands.
Hann mun sjálfur vera dá-
gott skáld, og þess njóta nú
þýðirgar hans.
Ef það er á annað borð
einhvers virði að list og kveð-
skap sé haldið á lofti, þá sýn-
ist fara vel á því að Ivar
Orgland halidi áfram að snúa
íslenzkum kvæðum á norska
tungu. B.B.
Geðfelld kvæði
Skáldið — og þýðandinn
Einar M. Jónsson: Þallir;
Ijóð. — 237 blaðsíður. —
Ileígafell, Víkingsprent,
1958.
Höfundur þessa ljóðasafns
hefur dvalizt langdvölum á
sjúkrahúsum og ekki alltaf átt
sjö dagana sæla; það er sízt
að undra, þótt flest kvæði
hans séu alvarleg í bragði og
sum þeirra jafnvel raunamædd
á svip. Hitt kemur einmitt
notalega á óvart, að hann
beitir á nokkrum stöðum
þægilegri kímni, skopast að
mótlætinu, gabbar alvöru
sína: Pegasus hleypur upp
af jöfnum gangi og fer að
stökkva í gáska. Þvílík kvæði
í ósviknum gamantóni eru:
Ekki er sopið kálið, Töfrar
tveggja handa, I fótspor
meistarans. Þau auka hókinni
að sönnu ekki listgildi, en þau
víkka landnám hennar og gera
það fjölbreytilegra yfir að
líta. Hún verður skemmtilegri
aflestrar fyrir vikið.
En þessi kvæði eru undan-
tekningar; hugur skáldsins og
listræn viðleitni eru bundin al-
vörunni. Það er vissulega ekki
margt um frumlegar hug-
myndir í ljóðum hans; hann
hefur ekki fundið þann per-
sónulega tón, sem greini
kvæði hans augljóslega frá
verkum annarra skálda. Hins-
vegar er höfundi gefin lipur
hagmælska, einlægni hans er
öldungis fölskvalaus, mál
hans er vítalítið og stundum
fallegt. Fyrir allt þetta eru
mörg kvæði hans geðfelldur
lestur, og hókin í heild andar
þekkum ilmi; hún skirir höf-
und sinn ekki nafni stór-
skálds, en er honum til sóma.
Einar M. Jónsson lyftir ekki
tilfinningum sínum í hærra
veldi í kvæðum sínum, en lýs-
ir þeim með hreinu hugar-
fari og góðri smekkvísi. Og
raunar ber það við innan
spjalda bókarinnar, að við
nemum þann fjarlæga þyt af
flugtökum hærri anda, sem
Einar Benediktsson getur á
einum stað. Eg hef hér eink-
um í huga kvæðin Ásýnd
fjallsins og Vetrarblóm, þótt
hvorugt þeirra sé að vísu
gallalaust. Skynjun af því
tagi, sem birtist í síðasta er-
indi fyrrnefnda kvæðisins, er
aðeins á fárra færi.
Formið á kvæðum Einars
M. Jónssonar verður sjaldan
minnisstætt. Þau eru flest
kveðin í hefðbundnum stíl;
en í nokkrum ljóðum ástund-
ar skáldið meira frjálsræði í
meðferð bragarhátta — og
nær góðum árangri. Meðal
þeirra er Skógurinn, fyrsta
kvæði bókarinnar og í hópi
þeirra sem farnast bezt. Það
gefur hugmynd um þann stíl
sem við metum mest nú ran
sturliir, þessir sem aldrei
lærðum að hvísla sléttubönd-
um ebegar hrynleysum að
Rúnunum okkar.
Sum kvæðin í Þöllum ná
vitaskuld ekki landi: það er
ems og gengur í bókum. Eg
sé til dæmis ekki betnr en
huemvndin í Hræreks jafna sé
giörsamlega út í bláinn: að
líkja renns’i .Tökulsár á FiöllJ
um við ævi Hræreks konungs
á Kálfskinni. Endirir>n á
Skipum er óhæfilega snubbótt-
Framhald á II. síðu.
<S>-
Fi7
Hafa sýnt íslenzkum yerklýðssamtökum eijn
éyirli sem bau hafa ©rSi
HarSorS mótmœli Björns Th. Björnssonar
i útvarpsráSi vegna dagskrárinnar 1. maí
Á fundi útvarpsráðs 5. maí
s.l. lét Rjörn Th. Björnsson,
fulltrúi Alþýðubandalagsins,
bóka eftirfarandi mótmæli
vegna útvarpsdagskrárinnar
1. nwí:
„I gildandi lögum um út-
varpsrekstur ríkisins er út-
varpsráði gert að skyldu að
gæta þess „að við útvarpið
ríki skoðanafrelsi og fyllsta
óhlutdrægni gagnvart öllum
. . . stefnum í almennum mál-
um, . . . félögum og einstak-
lingum".
í dags'krá þeirri 1. maí, sem
meirihluti útvarpsráðs sam-
þykkti og útvarpsstjóri ann-
aðist, voru öll þessi ákvæði
þverbrotin og með því fram-
ið hið freklegasta trúnaðar-
brot gagnvart þeirri megin-
skyldu, sem ofangreindum að-
ilum er á herðar lögð.
Til rökstuðnings þessa
skulu hér tekin upp nokkur..
atriði úr ræðu þeirri, sem
útvarpsstjóri fékk hr. Jóhann
Sigurðsson til að flytja þetta
kvöld.
a) Ræðumaður kallaði for-
ystumenn verkalýðshreyf-
ingarinnar „einræðisöfl“
og ásakaði þá fyrir „mis-
notkun“ samtakanna:
„Sérgóð, annarleg öfl, hafa
lengst af reynt að . . .
misnota verkalýðssamtök-
in til framdráttar pólitísk-
um ihagsmunum sínum. Á
ég þar við þau einræðis-
öfl, sem lengst af undan-
farin ár hafa svo að segja
ráðið verkaíýðshreyfing-
unni og misnotað aðstöðu
sína sem slíkir (svo) og
gætt þess, að erigin fast-
mótuð stefna festi rætur“.
h) Ræðumaður kallaði nefnd
kosna einróma á þingi
A.S.I, „umboðslansa nefnd-
arklíku“, er starfaði án
„minnsta ’ eamráðs við
launþegana sjálfa“:
„Hámarki náði þessi starf-
semi í tíð vinstri stjórn-
arinnar svonefndu, þegar
Alþýðusambandið var látið
þjóna stjórnarherrunum og
umboðslausar nefndarklík-
ur lejTðu sér að skammta
launþegum kaup og kjör,
án minnsta samráðs við
launþegana sjálfa“.
c) Ræðumaður kallaðj núver-
andi stjómarmenn alþýðu-
samtákanna „ofstækisfulla
hentistefnumenn“; „Það
verður . . . að draga verka-
lýðssamtökin undán yfir-
ráðum ofstækisfullra
hentistefnumanná“.
d) Ræðumaður fullýrti, að
ekki ríkti málfrelsi rié lýð-
ræði í mörgum vei’kaíýðs-
félögum: „Til þess . . .
verður að tryggja lýðræði
innan launþegasamtak-
anna, vernda málfrelsi á
fundum þeirra, en það er
raunverulega ekki til í allt
of mörgum félögum“.
e) Ræðumaður lét meira en
að því liggja, að kjörskrár
væru falsaðar í „mörgum
helztu verkalýðsfélögum
landsins" og kosningar
færu ekki að lögum;
„Tryggja verður að kjörJ
skrá og kosning séu lög-
mæt, . . . en.mikið skort-
ir á að svo sé í mörgum
helztu verkalýðsfélögum
landsins“.
f) Loks felldi ræðumaður
þann dóm yfir verkalýðs-
samtökunum, að þpu væru
„áhrifalítill leiksoppur póli-
tískra ævintýramanna".
Enda þótt fleiri dæmi séu
ekki tékin, munu þessi nægja
til sönnunar því, að meiri-
hluti útvarpsráðs og útvavps-
stjóri haf,a ekki einasta brot-
ið öll ákvæði laga um óhlut-
drægni í 'iagskrá ríkisútvarps-
ins, heldur sýnt íslenzkum
verkalýðssamtökum einhverja
mestu óvirðu, sem þau hafa
orðið fyrir af opinherrj hálfu,
— og það í dagskrá á sjálfum
hátíðis- og baráttudegi sam-
takanna.“