Þjóðviljinn - 24.11.1959, Qupperneq 6

6). —- ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudaguru. 24. nóvember. 1959
lUÓÐVILIINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sós/alistaflokkurinn. — Ritstjórar:
Magnús K'artansson (áb ), Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmunds-
son. — Fréttaritstjóri: ívar H. Jónsson. — Ritstjóri fréttaþátta: Jón
Biarnason. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, af-
greiðsla, auglýsjngar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími 17-500
(5 línur), — Áskrifstarverð kr. 30 á mánuði. — Lausasöluverð kl. 2,00.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
^ _____________________________y
Misvitrir leiðtogar
að hlýtur að hafa verið ein-
kennileg tilfinning fyrir Ey-
stein Jónsson að standa í ræðu-
stóli á Alþingi og lýsa viðhorfi
Framsóknarflokksins til hinnar
nýju ríkisstjórnar Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins og
hlustendur hans úr Framsókn-
arflokknum munu eflaust hafa
hugsað margt. Eysteinn Jónsson
sagði í ræðu sinni:
„17'ramsóknarflokkurinn telur,
að heppilegast hefði verið
að mynda nú á ný samstjórn
Framsóknarflokksins, Alþýðu-
bandalagsins og Alþýðuflokks-
ins, ef samkomulag hefði náðst
þeirra í milli um lausn aðkall-
andi vandamála. Það breytir ’
alls ekki þessari skoðun flokks-
ins, að efnahagsmál landsins
eru nu í sjálfu sér enn örðugri
viðfangs en þau voru haustið
1958, vegna þess hvernig á hef-
ur verið haldið síðan. Fyrir
þessu samstarfi vildi Fram-
sóknarflokkurinn beita sér, en
sú leið reyndist lokuð“.
JT'ngum ætti enn að vera úr
rninni liðið hverjir það voru
sem slitu vinstrasamstarfinu í
árslok 1958. Það var Fram-
sóknarflokkurinn og helzti
hvatamaður þess var Eysteinn
Jónsson. Forusta Framsóknar-
flokksins hafði þá gert upp við
sig að rjúfa vinstristjórnina, og
hún gekk fró úrslitakostum
um 8% bótalausa kauplækkun,
af því að hún vissi að slíkum
kostum myndi algerlega hafn-
að af Alþýðubandalaginu og
verklýðssamtökunum. Hermann
Jónasson var látinn vaða með
þessa úrslitakosti inn á Al-
þýðusambandsþing og neita öllu
samráði við verklýðssamtökin
um þau atriði, enda þótt því
hefðj verið lofað í stjórnarsátt-
málanum. FramsóknarflokkUr-
in i sinnti í ensu einróma sam-
þykktum Alþýðusambandsþfngs
þar sem skorað var á vinstri-
flokkana að halda samvinnu
sinni áfram. Hann þverneitaði
pð ræða tillögur þær sem Al-
þýðubandalagið bar fram um
laúsn efnahagsvandamálanna. í
staðinn var Hermann Jónasson
sendur inn á Alþingi og lát-
inn flytja frámunalega flónsku-
ræðu um að þjóðin væri
r’! brapa ofan í einhverja hyl-
dújpa gjá, allt væri að farast
— ög Framsóknarflokkurinn
v~eri flúinn!
17'ramsóknarflokkurinn hafði
lengi undirbúið þetta brott-
h'mit) sitt, og þó sérstaklega
með kröfum þeim sem hann bar
f»-"m uni efnahagsmál fyrr um
árið,. pá heimtaði hann ásamt
P "■'v.ðuflokknum að gengið yrði
1-nkkg.ð svo stórlega að er-
1~-'v eialdeyrir meira en tvö-
faldaðist í verði. Alþýðubanda-
laginu tókst að koma í veg fyr-
ir þær aðgerðir; en því tókst
ekki að koma i veg fyrir að
horfið var frá stöðvunarstefn-
unni með yfirfærslugjaldinu
mikla sem lagt var á þá um
vorið gegn tillögum Alþýðu-
bandalagsins. Reynslan hefur
nú þegar sýnt að efnahagsað-
gerðir þær sem Eysteinn Jóns-
son knúði þá fram voru fjar-
stæða, en að afstaða Alþýðu-
bandalagsins var rétt. Á árinu
1958 varð gróði ríkisins hátt á
annað hundrað milljóna króna;
Sú upphæð var oftekin af al-
menningi, og skattarán Eysteins
Jónssonar olli aftur þeirri verð-
bólgu sem Framsóknarflokkur-
inn notaði sem átyllu til að
flýja úr ríkisstjórninni undir
áramót.
¥7n Framsóknarflokkurinn gróf
■“^ ekki aðeins undan vinstri
stjórninni óg hljópst síðan af
hólmi; Eysteinn Jónsson kom
einnig á laggirnar þeirri rikis-
stjórn sem nú hefur tekið form-
lega við völdum. Fyrsta tilraun
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins til varanlegrar sam-
búðar var tillagan um 13,4%
launarán sem fram kom á þingi
í upphafi þessa árs. Sjálfstæð-
isflokkurinn og Alþýðuflokkur-
inn höfðu ekki þingstyrk til
þess að tr.yggja kaupráninu
framkvæmd; þeir urðu að leita
aðstoðar hjá Eysteini Jónssyni.
Framsóknarflokkurinn sat hjá
og tryggði þannig kaupránið, þá
stefnu sem er undirstaða og
stökkpallur núverandi stjórnar.
Með þeirri afstöðu var Fram-
sóknarflokkurinn að grunnmúra
það að Sjálfstæðisflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn tækju upp
samvinnu til frambúðar; með
þeirri stefnti hefur hann kall-
að yfir þjóðina alla og kjósend-
ur Framsóknar sérstaklega nú-
verandi rikisstiórn og þau verk
sem hún mun standa að.
egar Framsókn hljóp úr
vinstristjórninni, munu leið-
togar hennar hafa hugsað sér
aðra þróun; þeir munu hafa
ímyndað sér að þeim myndi
ganga auðveldlega að komast
í nána samvinnu við íhaldið.
En öll áform þeirra hafa mis-
tekizt á herfilegasta hátt: fáir
stjórnmálamenn hafa reynzt
eins glámskyggnir og skamm-
svnir og Eysteinn Jónsson og
félagar hans. Því er Eysteinn
Jónsson í senn skoplegur og
brjóstumkennanlegur þegar
hann heilsar hinni nýju stjórn,
sem hann hefur öðrum fremur
átt bátt v að koma á laggirnar,
með því að votta vinstrasam-
starfi hollustu sína! En það
fólk sem veitt hefur Framsókn-
arleiðtogunum brautargengi sér
nú skýrar en nokkru sinni fyrr
að það hefur valið sér misvitra
leiðtoga.
Þjóðleikhúsið:
Edtvnrd sonur minn
eííir Moel Langley og HoIsokS Moríey
Leikstjóri: Iiidriði Waage
lands. Það er í nafni föður-
legrar ástar og umhyggju að
liann fremur glæpi sína og
hefst til auðs og valda, en af
Edward syni hans er það
skemmst að segja að hann
verður hið mesta brekabarn
og vandræðagepill, ónytjung-
ur og þorpari — það er kald-
hæðni örlaganna, meginhugs-
un leiksins. En þó að höfund-
arnir flytji skiknerkilega og
rösklega þau góðkunnu sann-
indi að ekki beri að spilla
börnum með eftirlæti og hóf-
lausu dekri, reynist önnur
kenning þeirra eigi síður á-
leitin: sú að g'æpirnir borgi
sig og því betur sem þeir eru
fleiri og stærri. Ævintýrakgt
veraldargengi Arnolds Hoits
lávarðar er vel til þess failið
að glæða dulda óskadrauma
ýmsra sem á hlýða, en verður
ekki rætt' frekar á þessum
stað.
Segja má bæði kost og löst
á leikriti þessu, og eru þó
kostirnir færri. Það er frum-
legt leikbragð og snjallt að
Edward skuli aldrei birtast á
sviðinu, en hitt léiðigjarnt
að heyra sífellt tönglast á of-
urást foreldranna, ekki -sízt
vegna þess að umhyggja ;liv-
arðarins er vart annað en
skálkaskjól eigin valda' rwj,
og fégræðgi. Þai verður að
telja dramatíska yf’rsjón að
Edward skuli blátt áfnm
falla í styrjö’dinni, dauði
hans ætti þvert á móti að
vera afleið'ng hins rangsnúna.
uppeldis. Um minnisverð til-
svör er hvergi að ræða né
verulega sálkönnun, manniýs-
ingar yfirle:tt grunnfærnar
og sumar lítt sennilegar, og
verkið fremur losaralega.
bvggt, enda eru atriðin tíu
alls auk forspjalls og eftir-
mála, og leikurinn nokkuð
langdreginn á köflum. H3f-
undarnir eru leikhúsmenm
fremur en skáld, þeir kunna
að blanda saman alvöru, við-
kvæmni og kímni, skapa
sterk átök þegar svo ber und-
ir og vita upp á hár hvað
áhorfendum kemur; þrátt
fyrir allt er „Edward“ líkleg-
ur til nokkurra vinsælda.
Arnold Holt er margþætt
og ærið viðamikið hlutverk
og alltaf í e’dinum að lieita.
má, en Valur Gíslason kikn-
ar ekki undir þeirri byrði..
Hann er ekki unglegur útlits
í leikbyrjun, en bætir það
ríkulega upp með snöggum
hreyfingum; ungæðislegum á-
kafa og hröðu og fjörlegu.
tali, og lýsir því síðar mæta-
vel er árin og auðurinn fær-
ast yfir Arnold, hanri verður
æ fyrirmannlegri og virðu-
legri í framgöngu og orðum,.
ber glögg auðkenni þess.
manns sem hafizt hefur til
fjár og valda með skuggaleg-
um ráðum. Refjum hans og
algeru miskunnarleysi lýsir
Framh. af 9. síðu
Sagan hefst réttu ári eftir
heimsstriðið fyrra. Fátækur
ungur skrifstofumaður Arn-
old Holt að nafni strengir
þess heit á fyrsta afmælis-
degi Edwards einkasonar síns
að hann skuli jafnan verða
sólarmegin, njóta alls þess
bezta sem lUið hefur að
bjóða. Þegar Edward er fjög-
urra ára kveikir hinn um-
hyggjusami faðir í húsi til
þess að geta greitt háan
sjúkrakostnað drengsins, og
hefst þá frægðarferill hans
og óslitin glæpasaga. Arno’d
Holt svífst einskis fremur
eitt afbrotið öðru stærra,
samvizkuliðugur, slunginn og
Skálað fyrir Edward. Parker læknir (Róbert Amfinnsson),
Arnold Holt (Valur Gíslason), Evelyn Holt (Regína Þórðar-
dóttir), Harry Soames (Rúrik Haraldsson).
Er „Eilward, sonur minn“
gamanleikur eða sorgarsaga 1
kann einhver að spyrja.
Hann er hvorugt, leikrit þetta
er melódrama að gömlum sið,
ósvikinn reyfari um líf enskr-
ar fjölskyldu í þrjá áratugi,
stálheppinn; svíkur vin sinn
og fé'aga og hrekur í dauð-
ann, tekur freklega framhjá
konu sinni og kúgar hana
síðan, verður lávarður að
tign, ráðherra og einn af
mestu auðkvfingum Bret-
Evelyn og Arnold Holt (Regína Þórðardóttir og Valur
Gjslason.)
þrunginn mikilli tlfinninga-
semi, ríkur að æsilegum at-
burðum; auðskilinn og alþýð-
legur í bezta lagi, snauður að
sönnum skáldskap og svo-
nefndu bókmenntagildi og öll-
um óhætt að sjá hann af
þeim sökum. A sínum tíma
naut „Ekiward“ einstæðrar
lýðhylli í hinum enska heimi,
enda samdí leikarinn frægi
Robert Mor’ey aðalhlutverkið
harda sjálfum sér og bar
leikinn fram til sigurs ásamt
Peggy Ashcroft, einni af
snjöllustu leikkonum Eng-
lands um okkar daga. Ókunn-
ur er mér ferill „Edwards“
með öðrum þjóðum og
straumar þeir sem hafa sko'-
að honum að ströndum ís-
lands.