Þjóðviljinn - 24.11.1959, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 24, nóvember 1959 — ÞJÓÐVILJINN —
Á fundi bæjarstjórnar
Reykjavíkur s.l. fimmtudag
flutti Alfreð Gíslason svo-
hljóðahdi tillögu frá fulltrú-
um Alþýðubandalagsins:
..Bæjarstjórnin telur nauð-
syií til bera að ramisakað
verði hvað einkum veldur
því, að Reykjavíkurbæ geng-
ur langtum ver og seinna að
ganga frá futlkominni gatna-
gerð í bænum en sambæri-
legum bæjuin í nágranna-
löndunum. Einnig telur bæj-
arstjórn nauðsynlegt að
rannsakað sé, hvaða ráð
myndu vænlegust til að
tryggja eftirleiðis fullkomna
lagningu gatna um svipað
leyti og ný hverfi rísa af
grunni, og að gatnagerð
verði framkvæmd sem fyrst
í beim bæjarhlutum. sem að-
eins búa við ófullkomnar
bráðabirgðagötur og greini-
legt er, að ekki verða að-
njótandi fullkominnar gatna-
gerðar í nánustu framtíð,
nema nýiar og sérstakar ráð-
stafanir komi til.
í þessu skyni ákveður
bæjarstjórn að skina 5
manna nefnd sérfróðra
manna, samkvæmt tilnefn-
ingu þeirra flokka, sem full-
trúa eiga í hæjarstjórn.
^immta manninn skipar
borgaxstióri. og skal hann
vera formaður nefndarinnar.
Leggur bæiarstjórn áherzlu
á, að nefudin hraði störf-
um or skí'i álí.ti og tiUögnm
til baoíarstjórnar hið allra
fyrsta".
í framsöguræðu fyrir til-
lögunni fórust honum m. a.
svo orð:
Gatnakerfið er einn þáttur
í skipulagi borgar og raunar
mikilvægur þáttur, og sé
heildarskipulagið verulega
gallað á einhvern hátt, má
ganga að því vísu að gatna-
kerfið sé það líka.
Það er ekkert efunarmál að
Reykjavík er með fádæmum
óskipulega byggður bær svo
að til stórlýta er og stór-
tjóns. Þetta sjá allir sem sjá
vilja þótt aðkomumenn helzt
reki augun í það. Útlending-
um, sem hingað koma, er
þessi lélega - skipulagning
stöðugt undninarefni. Brezk-
ur blaðamaðar, sem boðinn
var hingað í sumar og talaði
i ríldsútv'arp'ð í lok heim-
sóknarinnar, Iííiti Reykjavík
við ljótt úthverfi stórborgar.
Fleiri erlendir gestir hafa
látið sv.'paða skoðun í ljós
opinberlega. Það eru þeir
hreinskilnu, og sá er vinur
sem tíl vanuns segir. Flestir
kjósa að þegja um það sem
miður fer, og kemur þar til
velvild til góðs gestgjafa.
En það þarf enga aðkomu-
menn til að segja Reykvík-
ingum að bærinn þeirra er
illa skipulagður, öll uppbygg-
ing hans handahófskennd og
nýting bæjarlandsins með af-
brigðum slæm. Allir, sem op-
in hafa augun, sjá að bæjar-
hverfunum hefur verið peðr-
að út um holt og hæðir, en
geng:ð framhjá stórum land-
svæðum óskipulögðum og ó-
byggðum, þeir sjá einnig
skipulagsleysið í því að í einu
og sama hverfi ægir saman
óskyldustu hlutum.
I sama hverfinu iná Iíta
hlið við hlið verksiniðjur,
íbúðarhús og danshús, og
til er það, að stór grútar-
bræðslustöð standi meðal
íbúðarliúsa í þéttbýlu
hverfi.
Stækkun Reykjavíkur hef-
ur á ýmsan hátt farið fram
eftir einkennilegum reglum.
Eitt sinn er bygging nýs
hverfis var ákveðin, var því
valinn staður svo fjarri
byggð sem mögulegt var, og
stóð það lengi í margra kíló-
metra fjarlægð frá sjálfum
bænum. Á sú ráðstöfun og
aðrar slíkar sinn þátt í
lengd gatnakerfisins i þessum
bæ.
Þá hecur það mótað mjög
svip bæjarins, að þegar ný
svæði eru tekin i notkun, er
alla jafna ekki byrjað á
skipulagningu þeirra, heldur
á úthlutun nokkurra lóða.
Eru vildarvinum ráðamanna
bæjarins þá látnar i té eftir-
byggð og slæm hagnýting fs
bæjarlandsins því, að götur
eru hér miklu lengri en vera
ætti að réttu lajgi. Mun láta
nærri að þær séu samanlagt
helmingi lengri en tíðkast í
vel sldpulögðum og vel byggð-
um borgum á Norðurlöndum
og er þá miðað við sömu í-
búatölu og liér. Afleiðing
þessarar óeðlilegu gatnalengd-
ar er m.a. mikill og marg-
háttaður kostnaðarauki og
mun þar að finna eina af á-
stæðum til þess hve seint
sækist um gatnagerð í þess-
um bæ.
Þeir sem Reykjavík unna
og vilja hennar heill og sóma
gera sér ljóst að margt fer
hér aflaga og að margt er
með meiri ómenningarbrag en
vera þyrfti. Bæjarbúar greiða
árlega mikið fé til almanna
þarfa en sjá furðu lítinn
ávöxt þeirra fórna. Reykja-
vík er höfuðboi’g og miðstöð
verzlupar og viðskipta og
Verkainenn að vinna við malbikun á götu í Reykjavík.
Hvenær verða teknar hér upp nútíma aðferðir við gatnagerð?
þær liolóttar og forugar,
fullar af stöðupollum og
jafn hvimleiðar gangandi
sem akandi fólki og raun-
ar oft hættulegar. Strax
og upp styttír gerast
þær rykugar, þyrlast þá
Við getmn ekki beðið 65 ár
Mmðfi Alfreðs Gíslason-ar uwn gatna-
gerðarmál á síðusta hæjarstjórnarfundi
sóknarverðar lóðir á viðkom-
andi svæði, og þe'm leyft
að byggja. Síðar, og oft löngu
síðar, er farið að skipuleggja
og verður þá einatt að
miða skipulagið við þau hús
sem þegar eru komin, venju-
lega til mikils óhagræðis fyr-
ir hverfið í heild.
Bæjarfulltrúar þekkja vel
hringlandaháttinn í skipulag-
Alfreð Gíslason
inu, hvernig unnið er eftir
ósamþykktum drögum til
skipulagsuppdrátta, hvernig
stöðugt er verið að víkja frá
gerðu skipulagi einstakra
hverfa yfirleitt hvernig allur
undirbúningur nýrra byggða-
svæða er óful'kominn og
fálmkenndur.
Þessi afkáraskapur allur í
skipulagningu bæjarins hef-
ur m.a. leitt til þess að
gatnagerð er hér miklu erfið-
ari og dýrari en ella væri.
Lega gatna, gerð þeirra og
hæð er einatt ekki fastákveð-
in fyrr en húsbyggingum við
þær er lokið, og fyrir ksmur
að nauðsynlegar jarðvegs-
rannsóknir eru ekki gerðar
fyrr en löngu eftir að gata
er tekin í notkun. Má nærri
geta um hagsýni slíkra vinnu-
bragða. Þá veldur hin dreifða
færir það bænum auðvitað
drjúgar tekjur. En fjármagn-
ið virðist einhvernveginn
renna út í sandinn. Opinber-
ar byggingar bæjarfélagsins
eru fáar og smáar og má
spgja áð flest vanti á því
sviði. Gömul bæjarhverfi eru
látin drasla í megnustu nið-
urníðslu og ekkert hirt um
endurbyggingu þeirra. Reykja-
víkurhöfn er fyrir löngu orð-
in lítil, en engir tilburðir
hafðir til stækkunar hennar
aðrir en óraunhæfir kosn-
ingakippir fjórða hvert ár.
Stöðugt sverfur íbúðaskort-
urinn að fátæku fólki og mun
hvergi á byggðu bóli jafnmik-
ið af heilsuspillandi húsnæði
og í Reykjavík, sé miðað við
siðmenntað þjóðfélag. Þannig
mætti halda áfram að telja
upp það sem úrhendis fer, og
er það allt að mestu leýti að
kenna langvarandi óreiðu og
óstjórn þeirra sem völdin
hafa haft.
Talandi tákn þess sem að
Reykvíkingum er rétt og þeir
bera úr býtum fyrir framlög
sín eru göturnar í bænum.
Göturnar gefa stjóraarvöld-
um bæjarins þann vitnis-
bruð sem ekki verður ve-
fengdur og eem ekki verður
falinn fyrir neinum bæjarbúa.
sem sjáandi er. Það er vitn-
isburður um frámunalegt
hirðulej'Si og jafnframt um ó-
afsakanlegt virðingarleysi
fyrir íbúum þessa bæjar.
Eitt er nú það, að göt-
urnar eru úr hófi fram
Iangar og því tafsamt og
dýrt að ferðast imi bæinn.
Hitt er óþægilegra að göt-
urnar eru slæniar og miklu
verri en annarsstaðar ger-
ist. Mestur lxluti gatna-
kerfisins eru malar- sand-
og moldargötur, lausar í
sér og síbreytílegar eftir
veðurfari. 1 rigningu eru
mold og sandur víða vegu
og sezt fyrir í vitum
manna og í húsakynnum
þeirra. Þegar klaki fer Úi
jörðu myndast víða djiip
hvörf, sem eru stórhættu-
leg í umferðinni. Um hitt
þarf ekki að fjölyrða, að
akbraut og gangbraut er
eitt og hið sama á þessum
malargötum, þar sem þús-
undir bifreiða þjóta um
daglega, og má nærri fara
um þá lífshættu sem þeirri
tilhögun fylgir.
Þessar slæmu götur valda
vegfarendum ekki aðeins ó-
þægindum heldur einnig beinu
fjárhagstjóni. 1 því sambandi
má minna á það mikla slit
og miklu skemmdir sem bif-
reiðir verða fyrir á vondum
vegum. Það er dýrt spaug að
hafa vondar götur áratug eft-
ir áratug.
Þær Reykjavíkurgötur, sem
þessi lýsing öll á við, eru
hvorki meira né minna en
110 km á lengd sanianlagt,
Hér er því ekki um neina
smáspotta að ræða heldur
meg:nhluta alls gatnakerfis-
ins. í árslok 1957 var saman-
lögð Iengd gatna í gatnakerfi
bæjaríns 157,4 km og var allt
ómalbikað að frátöldum 50
km. Þannig er meginhluti
gatnanna í ástandi sem ó-
þekkt ætti að vera í höfuð-
borg menningarþjóðar. Sökin
á þessu ófremdarástandi hlýt-
ur að leggjast á yfirvöld liæj-
arins, nema einhver vilji
halda því fram að það sé sök
hæjarbúa sjálfra, því að þeir
hefðu aldrei átt að þola slík
yfirvöld deginum lengur.
Góðgjarnir bæjarbúar vilja
nú kannski segja sem svo:
Þetta er slæmt en stendur
það ekki til bóta? Bærinn
hefur vaxið ört og því hef-
ur margt orðið útundan, en
alltaf er eitthvað verið að
malbika, svo þetta hlýtur að
lagast með tíð og tíma.
Bjartsýni er ekki ámælisverð,
nema hún leiði menn sofandi
að feigðarósi, og það genr
hún í þessu tilfelli. Gatna-
gerðinni í Reykjavík miðar
ekki fram lxeldur afturábak.
Það sýnir reynslan. Árið
1340 var samasnjögð lcngd
gatna í Reykjavík 48 km., og
]:á voru 44% þeirra malbik-
uð, en 17 árum síðar, eða
í árslok 1957 var aðeins
31% gatnanna malbikað.
Þessi samanburður sýnir svo
vel hvert stefnir að ekki verð-
ur um villzt. Gatnakerfið
lengist árlega og malbikunin
hefur hvergi nærri undan. Ef
gert er ráð fyrir að gerð
nýrra gatna yrði engin á kom-
andi árum og gatnakerfið
þannig óbreytt að lengd frá
því sem nú er, en malbikun
ha'dið áfram með sama
gangi og verið hefur, þá
myndi það samt taka 65 ár
að fullgera malbikun allra
gatna í bænum. Sextíu og
finun ár tæki það að ljúka
malbikun þeirra gatna sem
þegar eru lagðar og ómalbik-
aðar eru.
1 bæjarhverfum sem full-
byggð voru fyrir 20—30 ár-
um eru enn malargötur af
frumstæðustu gerð, þar eru
engar malbikaðar akbrautir
og þar mótar hvergi fyrir
gangbrautum, hvað þá hellu-
lögðum gangstéttum. Með
eömu tilhögun og verið hef-
ur fá ný hverfi að bíða leng-
ur og lengur, fleiri og fleiri
áratugi, unz þar koma götur
sem boðiegar eru og ættu að
réttu lagi að vera í hverfun-
um frá upphafi.
Haustið 1958 kom ég í nýtt
íbúðarhverfi utan við Kaup-
mannahöfn. í því hverfi voru
stór sambýlishús, öll nýsmíð-
uð og í þau flutt á því sama
ári. Hvernig var gatnagerðin
þarna? Akbrautir allar voru
malbikaðar og gangstéttir
steinlsgðar á sama árinu og
húsin voru fullsmíðuð. Lóðir
umhverfis húsin voru sléttað-
ar og þeim þannig skilað eig-
endum íbúðanna til ræktunar
að vild. Allt var fágað og
hreint í þessu spánnýja íbúða-
hverfi og götur fullgerðar
þegar inn í húsin var flutt.
Þessi mun reglan vera á
Norðurlöndum nú á tímum
og mér ski’st að sama regla
gildi annarstaðar meðal ná-
grannaþjóða okkar. Af eili-
hverjum ástæðum eru yfirt
Framhald á 10. eíðu.