Þjóðviljinn - 29.05.1962, Blaðsíða 11

And-sósíalistiskt samfélag
Þessi grein um Efnahagsbandalag Evrópu er eftir Barböru Cattle, einn
af kunnustu þingmönnum brezka Verkamannaflokksins. Hún á sæti í
miðstjórn flokksins og var formaður hans í hitteðfyrra. Haraldur Jó
hannsson hagfræðingur þýddi greiniaa úr New Statesman.
III
Röðin kæmi næst að sam-
ræmingu álagningar skatta. '
Samkeppnisdeildin dregur ekki
af sér við þá samrsemingu.
Fjármálaráðherrar sexveldanna
komu saman til fundar í marz
til að ræða „samræmingu" ó-
beinna skatta, svo sem væltu-
skatt.s. Annár starfshqpur fæst
við samrærhingu beinna skatta.
Þriðja stigið verður allsherjar-
samræmíng ríkisfjármála. Til
ákvörðunar þessum efnum þarf
samhíjóða atkvæði í ráðinu. í
orði kveðnu gæti Bretiand
þannig beitt neitunarvaldi sínu
gégn sérhverri tillögu sem það
væri mótfallið. En við inngöngu
skuldbyndi það sig til að hlíta
þeim ákvæðum 101. greinar
Rómarsamningsins að fella
brott hvers konar „lagaleg eða
hefðbundin ákvæði,“ sem raska
skiiyrðum til samkeppni á
sameíginlega markaðnum.

Ein skuldbindingin enn, sem
Rómarsamnningurinn leggur að
ildarríkjunum á herðar er sam-
ræming stefnu iþeirra gagn-
vart ,,þjóðarhneigðum í efna-
hagsmálum“. Sú samræm-
ing ýtir óneitanlega undir á-
Síðari
hluti
ætlunargerð af einhverju tagi.
Þjóðverjarnir, sem í upphafi
voru mótfallnir því að nota
fjárlögin til að beina atvinnu-
legri framvindu í tilnefndan
farveg, hafa smám saman látið
til leiðast að taka þátt í at-
hugunum, sem fjármálanefnd-
in hefur ibeitt sér fyrir í þeim
tilgangi að bera saman og
samræma fjárlög aðildar-
ríkjanna að þessu leyti. Enn
sem fyrr eru aðildarríkin
ekki skuldbundin til þátttöku.
Þess ber þó að gæta, að að-
ildarríkin hafa skuldbundið
sig, eins og segir í 101. grein
Rómarsamningsins, að fylgja
fram í efnahagsmálum þeirri
stefnu, sem nauðsynleg er til
tryggingar allheriar jafnvægi
í greiðslum við útlönd og við-
halds trausti á gjaldmiðliþeirra.
Fjármálanefndin er varðhund-
urinn, sem fylgist með því, að
fylgt sé settum fyrirmælum.
Þar sem nefndarmennirnir
hafa verið sóttir í seðlabanka
og fjármálaráðuneytin, fer ekki
milli mála, hvers konar ráð
þeim eru tömust. Þegar Frakk-
land rataði í efnahagslegar
raunir 1958, greip ríkisstjór.n
Pinays til niðurskurðar að til-
mælum fjármálanefndarinnar.
Ef svo fer sem margir spá,
að innganga Bretlands hrindi
af stað flótta auðmagns eða
valdi óhagstæðum vöruskipta-
jöfnuði, væri ríkisstjóminni ó-
íheimilt að hefta sölu gjaldeyr-
is- eða innflufning til að. verja
sterlingspundið falli. Hún yrði
að $æta ákvæðum Rómarsamn-
ingsins um gagnkvæma aðstoð
eins og áskilið yrði í samþykkt
ráðsins, ein til ’hennár þarf skil-
orðsbundinn meirihluta. Það
er engum vafa undirorpió; að
ráðið samþykkti ekki ráðstaf-
anir, sem fjármálanefndinni
þætti líklegar til að valda mis-
jöfnim (um samkeppnisaðstöðu).
//
Þrátt fyrir alla áherzluna,
sem framkvæmdastjómin hefur
lagt á varðveizlu samkeppni,
er hún ekki andsnúin endur-
skipulagningu iðnaðar, heldur
hvetur þvert á móti til henn-
í bókinni eru 26
greinar og frásagn-
ir, ræSur um mál,
sem efst eru á baugi
í þjóðlífinu, þar á
meðal útvarpsþátt-
ur sá, sem höfundur
flutti í ríkisútvarpið
árið 1947 og varð
fcess valdandi, að
honum var bannað-
ur aðgangur að
hljóðnemanum um
skeið.
Verð ib. kr. 175,10, Iheft kr. 144,20.
HEIMSKRINGLA
ar. Þessi tvíræða afstaða birt-
ist í málgögnum um „samtök“
fyrirtækja (cartels) og einokun-
arfyrirtæki. Reglugerðin um
samtök fyrirtækja er ekki skor-
in við reglur. Hún er mótuð
af þýzkum sjónarmiðum gagn-
vart samtökum fyrirtækja, en
samkvæmt þeim skal bann
lagt við öllum slíkum samtök-
um, nema sérstaklega hafi ver-
ið veitt heimild til myndunar
þeirra. En Þjóðverjar hafa
aldrei sett lög gegn einokunar-
fyrirtækjiim, svo að gagn hafi
að verið. Né samfélagið. 1 86.
grein Rómarsamningsins, segir
fyrir um þessi efni, en aðeins
fer lagt bann við „misnotkun"
á „drottnunaraðstöðu" fyrir-
tækja á markaði, — og iþá ein-
ungis að því leyti, sem áhrif
hefur á viðskiptí milli landa.
Ekki hefur verið upp tekinn
mælikvarði á drottnunárað-
stöðu. iÞær yfirgripsmiklu .rað-
stafanir, sem framkvæmda-
stjórnin hefur nú á prjónunum,
til afnáms ýmiss konar. fyrir-
komulags verðbindinga, eink-
um af völdum samtaka „út-
flutningsfyrirtækja", kann
þess vegna að leiða til sam-
runa viðkomandi fyrirtækja.
Og satt að segja hefur ekki
staðið á því, að Framkvæmda-
banki Evrópu ynni áð þvi. Eitt
verkefna hann er framlág fiár
til „framkvæmda, til hagsbóta
allmörgum aðildarríkjum, og
mér var sagt, að bankinn noti
tækifærisaðstöðu til að kóma á
fót stórum fyrirtækjum, sem
að standa aðilar í nokkrum
löndum. Þær ráðstafanir eru
studdar þeim rökum, að fyrir
áihrif þessara milliríkjafyrir-
tækja verði sameiginlegi mark-
aðurinn ekki liðaður í sundur.
Afstaðan til ríkiseinkasal-
anna er hins vegar öll önnur.
Að vísu er í Rómarsamningun-
um ekki lagt bann við eigna-
haldi almennings á atvinnu-
fvrirtækii'.m né geymir hann
andmæli við eignahaldi ríkis-
ins á þjónustufyrirtækjum ál-
mennings, þótt komið skuli á
sameiginlegri stefnu í sám-
göngumálum. En í 37. grein
Rómarsamningsins segir, að að-
ildarríkin skuli „smám saman
aáf»i.iega sérhv. ríkiseignafvrir-
tæki, sem við viðskipti fæst“,
(að samkeppni) og samkeppnis-
deildin er um þessar mundir
að kynna sér starfshætti 14
slikra einokunarfyrirtækja, svo
sem tóbakseinkasölunnar í
Frakklandi. og . toína-einkasöl-
unnar í ítalíu. Forsenda starf-
semi deildarinnar er, að sam-
kvæmt skilgreiningu fylgi öll-
um ríkiseinkasölum misjöfnun,
Bg snurðist eftir. livort b.ióð-
nýting brezka lyfjaiðnaðarins
félli undir þessa grein, hlaut ég
játovæð svör. í Rómarsamn-
ingnum er litið sljóum augum
á ,.riki.sstyrki“ með hverium
hætti, sem þeir eru,“ sem raska
eða raska kunna aðstöðunni til
samkeppni.
VII
markmiðanna einna, „ábend-
ingar-áætlu.n“. En um leið og
ríkisstjórnin sýndi, að alvara
væri á ferðum, drægi til tíð-
inda. örvun fjárfestingar ylli
ekki ágreiningi. öðru máli
gegndi u.m ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar, hvar fé skyldi
fest. 1 ritinu eru þær ákvarð-
anir samt sem áður eitt helzta
ráðið til tryggingar efnahags-
legum vexti af réttu tagi. í
þessu skyni er fyrirhuguð fjár-
festing afgangs á fjárlögum og
sjóða á vöxtum hjá ríkinu,
meiri afskipti en áður af fjár-
festingu lífeyrissjóða og vá-
tryggingarfélaga í einkaeign,
dirigisme (stjórn ríkisvalds á
atvinnulífi) sem fjármálanefnd-
in gæti varla sætt sig við.
Þá væru ekki frekar yfie
grunsemdir hafnar þau ætlun-
arverk, sem Verkamannna-
flokkurinn hefur hugsað
„Lansstofnun rannsókna og
framkvæmda1*. Stofnun ; þessari
yrði gert að létta undir með at-
vmnuveguhum með . því að
fela (einka-) fyrirtækjum rann-
sóknir. sem ríkið k~star, Ríkis-
.framlög margs konar eru
meginþáttur 1 fyrirætlunum
Verkamannaflokksins; tillög til
rannsókna í þágu atvinnnuveg-
anna; íjármögnun nýrra og ó-
reyndra framkvæmda; styrkir
fil atvinnugreina sem flugvéla-
■ iðnaðarins, sem eru einstaklega
mikilvgégi.r fyrir þinðina. Meirá
að segja stofnun áætlunarráðí
í þeim tilgangi að ver'ða at-
vinnuvegunum að liði kynni að
brjóta í bág við þau ákvæði
Rómarsamni.ngsi.ns, að fyrir-
tækjum skuli ekki gert mishátt
undir höfði.
Á huldu er, hvort ný tilhög-
un almannafyrirtæk.ia, sem
ráðgerð er í Vegvísum fyrirsjö-
unda áratuginn standtst próf-
raunir Rómarsamningsins. —•
Verkamannaflotokurinn mælir
með, að felldar verði úr gildi
hömlur á iðngreinum í al-
mannaeigu, til hindrunar því,
að þær leggi sér til siálfar kost
efna og véla innan ramma
landsáætlunar. Þá er vikið að
því, að sjúkratryggingar kunni
í framtíðinni að búa við lyfja-
iðnað í almannaeigu. Menn
geta séð fyrir sér hin afskiptu
einkafyrirtæki skírskota til
framkvæmdastiórnari.rmar. á
þeim grundvelli, að f'ár.m.unir
og vald" rtkisms v»>i' nntᣠtfll*
skerðingar á samkeppnisaðstöðu
hrezks iðnaðar.
VIII
Hvernig gæti ríkisstjórn
Verkamannaflokksins við þau
starfsskilyrði, sem samfélagið
þyggi henni, hrundið í fram-
kvæmd tillögunum um' upp-
þyggingu brezkra atvinnuvega
í Vegvísun fyrir sjöunda ára-
tuginn?. Ekkert, væri. til fyrir-
stöðu stofnsetningar áætlunar-
ráðs atvinnuveganna, ef það
gerði sér að góðu jframsetningu
Þau vandkvæði yrðu þó öðr-
um meiri, sem af því hlytust
eftir inngöngu Bretlands í sam-
eiginlega markaðinn, að út-
þensla fyrirtækja yrði í vax-
andi mæli í formi samnma og
myndunar viðskiptatengsla. —
Þjóðnýting gæti þá orðið nær
ógerningur sakir tormerkja á
uppskiptingu alþjóðlegra fyrir-
tækja. Einn höfuðtilgangurinn
með Rómarsamningnum er að
stuöla að þeirri þróun.
Athylgisverðustu ummælin,-
sem ég heyrði í BrOssel, vom
af vörurn eins elzta áhrifa-
mannsins í framkvæmdastjórn-
inni og á þá leið, að Bretlandi
yrði varnað þess eins eftir inn-
göngu sína að fylgja politiquo
unique (sjálfstæðri stefnu). í
ljósi þeirra efnahagslegu sjónae
miða, sem samfélagið lætur
stjórnast af, merkir það í reynd
að Bretland ætti ekki völ á
þeirri varfærnislegu og til-
raunakenndu sósíalistísku stefnu
sem allur Verkamannaflokkur-
inn hefur tekið upp á arma
sér. t t . ,
Upphaflega birt í New Stat-
esraan 30. marz 1962.
íl'U
Sunnudagur 27, maí 1962 — ÞJÓÐVILJINN
(11!