Þjóðviljinn - 26.03.1964, Blaðsíða 11

Flmmtudagur 26. marz 1964
ÞlðÐVILIINN
SIÐA J J
Skuli Guðjónsson á Ljótunnarstöðum skrifar um utvarpsdagskrána
KCMUR SPABSKÁl CNH
Mér verður alltaf dálítið
hverft við, þegar fréttalestur
hefst með þessum orðum: í
innlendum fréttum er þetta
helzt. Hlustendur geta átt von
á þvi, að einhver válcg tíð-
imdi hafi gerzt, því að venjan
er að lesa erlendu fréttirnar á
undan, og þegar út af þvi
bregður búast hlustendur við
einhverjum stórtiðindum inn-
lendum og þeim vanaiega af
verri endanum.
Sem betur fer iéttir mönn-
umum oft fljótlega fyrir
brjósti. Ekkert slys hefur átt
sér stað. Ef til vill ekkert
gerzt annað en að menntamála-
ráðherrann hefur birt á blaða-
mannafundi hugleiðingar sínar
■um fyrirhugað sjónvarp, eða
einhver stjómarathöfn hafi átt
sér stað eða mumi verða fram-
jrvaemd einhvemtima i fram-
Itiðirmi. Hinsvegar verður að
teljast eðlilegt, að fréttin um
komu hertogans af Edinborg
sé sögð fyrst frétta. Að vísu
er ekki hægt að telja slíkt
slysafrétt, en eiginlega hálf-
gert óhapp fyrir efnahagskerfi
þjóðarinnar og er þó ekki á
bætandi ömurlegt ástand þess,
að þvi sérfróðir menn telja.
PÝrir npkkru flutti útvarp-
ið þá frétt, að sextíu þjóð-
kunnir menn hefðu sent Al-
þingi plagg nokkurt, hvar i
þeir frábáðu þjóðinni sjón-
varpið frá Keflavíkurflugvelli.
‘Hefði sú fregn gjarna mátt
vera örlítið ýtarlegri, þvi að
margan útvarpshlustanda
myndi hafa fýst að heyra
nöfn hinna sextíu, og varla
munu þau hafa verið neitt
hemaðarleyndarmál og engu
minni fréttamatur en listar yf-
Tf•"’illöfu "þtíirra, sem stjórna
kirkjukórum. og kvenfélögum
safnaða í Reykjavílk, og önnur
’upptalning *svipaðrar tegundar
sem heyrist svo að segja dag-
lega í fréttum.
Skemmtiþáttur
Kemur spaðskál enn, segir
;máltækið.
Enn einum skemmtiþætti
hefur verið hleypt af stokk-
'unum og nefnist sá Jónas Jón-
• asson fer i geitarhús að leita
ullar.
í Er það út af fyrir sig virð-
ingarvert, að þátturinn skuli
jekki hafa uppi tilburði í þá
íátt að fela takmarkanir sínar
undir yfirlætismiklu nafni.
■i f>etta er spurningaþáttur af
ifrékar ódýrri gerð. Spuming-
amar, ekki allar sem gáfuleg-
astar og svörin og rökræð-
urnar stundum í samræmi við
spu'rningarnar. Þó ber ekki
þéí að neita, að stundum
go'ppuðust uppúr snillingum
þeim, er fyrir svörum stóðu,
dálítið hnittin svör. Fannst
mér Sigurður Sigurðsson,
íþróttafréttamaður, vera einna
nótalegastur þeirra fjórmenn-
inga. Hann leyndi á sér og
lét híustandann ekki finna, að
hann teldi sig vera að fara
: méð fyndni.
Hið versta við þátt þennan
var þó hinn ótímabæri hlátur
hlustendanna i útvarpssal. Er
! það raunar sami annmarkinn
’ sem og fylgir öllum skemmti-
: þáttum, þar sem áheyrendur
eru viðstaddir. Fólk getur
aldrei áttað sig á því hvenær
það á að hlæja og hvenær það
á að þegja, né hvernig það á
að hlæja. X hlátri áheyrenda
■ greinir hlustandinn við út-
vgrpstækið hinar ólíkustu
kenndir, eins og t.d, aðdá-
'un, illkvittni( og jafnvel tak-
márkalausa förheimskan. Þeir
sem hlæja að því, er þeir
heyra 1 taláð úm að menn hafi
verið hengdir, hafa áreiðan-
lega ekki gatt hjartalag. Og
þeir sem gettí hlesið að þeirri
endemisvitlevsu, sem valt upp
úr Thorolf Smit.h, þega • hann
var að lýsa því, hvernig hann
fór að ala sitt fyrsta barn,
geta tæpiega stigið í vitið.
Hinn ótímabæri hlátur kemur
alltaf eins og kalt vatn yfir
hlustandann. Hinu ber svo
ekki að neita, að áheyrendum
tekst oft að hitta naglann á
höfuðið, hlæja á réttu augna-
bliki af léttleik og græsku-
leysi, án allrar illkvittni og
forheimskunar.
Minnzt Davíðs
Tveggja merkra manna hef-
ur verið minnzt í útvarpinu
fyrri hluta þessa mánaðar.
Skáldið Davíð Stefánsson dó
og var grafið. Og Haligrímur
Pétursson á 350 ára afmæli
á þessu ári, og var þess minnzt
um og eft.ir miðjan mánuðinn.
Þeir Pétur Sigurgeirsson,
sóknarprestur Akureyringa, og
biskupinn mæltu eftir Davíð
réttlæti hafi verið fullnaegt,
og minningu skáldsins gerð
þau skil, sem verðugt var og
þjóð hans má vel við una.
Séra Hallgrímur
Það var vel til fundið að
láta leikmenn að mestu fjalla
um minningu Hallgríms Pét-
urssonar.
Kennimenn myndu frekar
hafa fallið í þá freistni að
gjöra Hallgrími skrín af guð-
fræðilegum vangaveltum og
bænagjörð, leggja hann í það
og byrgja hann þannig sjón-
um fólksins.
Leikmennimir, er um Hall-
grím fjölluðu, fóru þveröfugt
að. Þeir drógu hann fram úr
myrkviði aldanna, dustuðu af
honum rykið og sýndu hann
þjóðinni, eins og hann var, að

grím en hið iðrandi sálma-
skáld, en mikið myndi þó
Hallgrímur hafa orðið fyrir-
ferðarminni í vitund þjóðar
sinnar, hefði hún enga mynd
af honum átt aðra en þá er
Passíusálmarnir geyma. En
hvort sem Hallgrímur hefur
verið eitthvað i ætt við það
er þjóðtrúin segir, eða ein-
hvern veginn öðruvísi, er hitt
víst, að fólkið vildi hafa hann
svo. Jafnvel á tímum rétttrún-
aðar og helvítisótta, gat þjóð-
in ekki sætt sig við þá hugs-
un, að menn ættu að vera
heilagir, allt ofanfrá og nið-
ur í tær.
Siðar i vikunni flutti Sig-
urður Nordal erindi um Hall-
grim og Passíusálmana og
glímdi lengstan tímann við þá
gátu, sem seint mun ráðin
verða, hversvegna Hallgrímur

Þetta mun verða til þess, að
Hallgrímur verður að fullu og
öllu klofinn í tvennt.
Skáldið og maðurinn Hall-
grímur Pétursson mun lifa á-
fram með þjóð sinni, svo sem
hann hefur gjört undanfarnar
aldir. Hinsvegar mun dýrð-
lingurinn Hallgrimur liggja í
skríní því hinu mikla á Skóla-
vörðuholti, gleymdur og ó-
þekktur allri alþýðu.
Á sama tima og útvarpið
minntist þeirra Davíðs og Hall-
gríms af mikilli rausn, svo. sem
verðugt var, gerðist annar at-
burður, eigi ómerkur, en af
þeim atburði fengu útvarps-
hlustendur minna að frétta en
efni stóðu til og verðugt var.
Mesti snillingur óbundins ís-
lenzks máls, á þessari öld,
Þórbergur Þórðarson, átti
nefnilega 75 ára afrnæli, þann
12. marz. Þess var að visu get-
ið í fréttum, svona með líkum
hætti og þegar skýrt er frá
„Það er ætlan mín, að fáar ræður hafi hin síðari ár verið fluttar í vígðu húsi jafngóðar og þessi
ræða forsetans . . .“ Ásgeir Ásgeirsson forseti í p rédikunarstóli Hallgrímskirkju. — Ljósm. A. K.
við minningarathöfn í Akur-
eyrarkirkju, er útvarpað var.
Voru ræður þeirra að vísu
góðar, og minningu skáldsins
fyllilega samboðnar. Þó verð-
ur þeirri hugsun ekki vikið á
bug, að mynd sú er þeir gerðu
af skáldinu við þetta tæki-
færi, hafi verið ærið einhliða.
Af ræðum þeirra varð ekki
önnur ályktun dregin en sú,
að Davið hafi fyrst o;g fremst
verið trúarskáld. Gekk þessi
viðleitni þeirra svo langt, að
ekki varð annað álitið en þeir,
og þó einkum biskup, vildu
gera skáldið að dýrlingi. og
helgum manni þá þegar eða
að nokkurs konnr innistæðu
kúgildi í búi heilagrar kirkju.
Að vísu er það á allra vitorði,
að Davíð var trúhneigður mað-
ur og orti ýms ágæt kvæði trú-
arlegs efnis. En hann átti
fleiri strengi á hörpu sihni.
Og það voru ekki trúarljóð,
sem hann söng inn í hjörtu
okkar, sem ungir vorum fyrir
fjörutíu árum. Við elskuðum
þetta unga skáld og okkur
fannst sem mikill spámaður
væri upprisinn, boðberi nýrra
og batnandi tima. En kenni-
mennirnir, sem eftir Davíð
mæltu, hafa reyndar þá miklu
afsökun, að þeir þekkja ekki
af eigin raun þann eld, sem
Davíð kveikti með fyrstu ljóð-
um sínum. Pétur Sigurgeirsson
hefur sennilega verið ófæddur
og biskupinn hefur verið svo
ungur, að engar rómantiskar
kenndir hafa verið teknar að
þróast í sál hans.
En um þetta tjáir ekki að
sakast og það því síður sem
Sigurður Nordal prófessor rétti
við hlut skáldsins í ágætu er-
indi, sem flutt var nokkru síð-
ar, svo að segja má, að öllu.
svo miklu leyti sem vitað varð,
bæði sem mann og sem skáld.
Meira að segja í kirkjunni,
þar sem aðaiminningarathöfnin
fór fram, flutti forsetinn, að
visu guðfræðingur en óvigður
þó, aðalræðuna.
Það er ætlan mín, að fáar
ræður hafi hin síðari ár, ver-
ið fluttar i vígðu húsi jafngóð-
ar og þessi ræða forseta. Hún
var yfirlætislaus, mannleg og
hlý, án allrar tilgerðar, og til-
vitnanirnar í kveðskap Hall-
gríms smekklega valdar og
undirbúnar með gagnorðum,
stundum jafnvel hnyttilegum
athugasemdum, eins og t.d.:
Þá þykknar í séra Hallgrími,
þegar hann var að lýsa því,
hvernig Hallgrimur tekur Gyð-
inga' á orðinu og hrópar út yf-
ir alheiminn: Víst ertu, Jesús,
kóngur klár.
Og það er ekki að orðlengja,
að forseti skildist ekki við
Hallgrim fyrr en hann hafði
fært hann alskapaðan og i
heilu líki, manninn, skáldið og
trúarhetjuna í einni persónu.
heim i hlað hlustandans og
var það vel af sér vikið.
Um kvöldið var svo fluttur
ágætur þáttur um Hallgrim.
sem mann og skáld, og þá að-
allega fjallað um hann sem
skáld af veraldlegum toga.
Þetta tókst allt saman mjög
vel, undir forystu útvarps-
stjóra.
Hallgrímur Pétursson hefur
hlotið þau sérkennilegu örlög,
að þjóðtrúin hefur klofið hann
í tvennt. Annarsvegar hin
holdsveika, örbjarga, iðrandi
syndara, en hinsvegar léttlynd-
an, munnhvatan og glettinn
náunga. Það er kannski ofmik-
ið sagt, að þjóðinni hafi þótt
vænna um prakkarann Hall-
hafi eiginlega tekið upp á því
að yrkja Passíusálma. Helzt
virðist hann hallast að því, að
til þess hefðu legið tvær or-
sakir. Að efnahagur hans
hefði vænkazt svo eftir að
hann kom að Saurbæ, að
hæfileikar hans hefðu notið
sín betur en áður, og hann
hafi orðið fyrir andlegri vakn-
ingu og tekið að efast um sál-
arheill sína.
Þetta gæti hvorttveggja ver-
ið rétt. Það má aðeins bæta
þvi við, að forsenda þess, að
maðurinn fari að hafa áhyggj-
ur í sambandi við sálarheill
sína, hlýtur allt af og æfin-
lega að vera sú, að hann hafi
ekki allt of miklar áhyggjur
af líkamlegum nauðþurftum
sínum. Hungraður maður hugs-
ar fyrst og fremst um það,
hvernig hann fái satt hungur
sitt. Hann getur ekki farið að
hugsa um sálarheill sína, fyrr
en hann hefur borðað sig
saddan, og jafnvel ekki á öld
Hallgríms Péturssonar.
Sá sem kvað:
Þraut er að vera þurfamaður
brælanna i Hraununum,
hefur ekki verið í skapi til að
yrkja Passiusálma.
Leikmenn þeir, er minntust
Hallgríms á 350 ára afmæli
hans, hafa sem sagt leyst verk
sitt af hendi með mikilli prýði.
Þeir hafa fært manninn Hall-
grím nær okkur nútíðarmönn-
um, en hann áður var og þar
með gefið okkur ný. og betri
tækifæri, en við áður höfðum
til að njóta verka haps.
En nú er veirið að stofna al-
menningshlutafélag, samkvæmt
amerískri fyrir.my'nd, í þeim
tilgangi, að gjöra Hallgrími
skrín eitt mikið á Skólavörðr
holti.
afmælum sóknarnefndarmanna,
hreppstjóra og forstjóra, en
lítið þar fram yfir, enda mun
Þórbergur aldrei hafa komizt í
sóknarnefnd, enn síður verið
hreppstjóri eða forstjóri.
Þetta tómlæti er að vísu
furðulegra en svo, að orðum
verði að komið. En óneitanlega
hefði það verið skemmtileg
tilbreyting, mitt í sorginni eft-
ir Davíð og rétt ókominni fæð-
ingarhátíð Hallgríms, að eiga
eina notalega kvöldstund með
Þórbergi og verkum hans i til-
efni þessa afmælis. Það er
svo sjálfsagður hlutur, að Þór-
bergur muni lifa með þjóð
sinni um ár og aldir, að þess
þarf naumast að óska. En þá
afmælisósk vildi ég fram bera,
þótt seint sé, að guð forði hon-
um frá því um alla framtíð,
að einhver hluti hans verði
skrínlagður á sama hátt og
ráðgert er um Hallgrím Pét-
ursso.n.
Skúli Guðjónsson.
ÁcBtlanir um bygg•
ingarkostnað við
Hallgrímskirkiu
Frá verkfræðiskrifstofu Sig-
urðar Thoroddsen hefur Þjóð-
viljanum borizt eftirfarandi:
„f blaðaskrifum um Hall-
grímskirkju, hefur verið vitn-
að í kostnaðaráætlanir þær,
sem gerðar hafa verið um
kostnað við kirkjubygginguna
á Verkfræðistofu Sigurðar
Thoroddsen í samráði við
skrifstofu húsameistara rikis-
ins.
Nokkur ruglíngur hefur orð-
ið sums staðar í notkun þess-
ara áætlana, og því telur Verk-
fræðistofa Sigurðar Thorodd-
sen rétt að taka fram eftir-
farandi:
1) — f nóvember 1962 var
gerð áætlun um heildarkostn-
að við byggingu Hallgríms-
kirkju, bæði þann hluta, sem
þá var lokið, og þann, sem
eftir var að reisa. í þessari
kostnaðaráætlun er meðtalinn
kostnaður vegna uppsteyping-
ar kirkjunnar, einangrunar,
múrhúðunar, málningar, raf-
lagna, rafbúnaðar, hitalagna,
innréttinga (kirkjubekkir, alt-
ari o.fl,), orgelkaupa, frágangs
lóðar o.fl. Þessi áætlun leiddi
í ljós, að samkvæmt þáverandi
verðlagi kostaði kirkjan full-
búin 50 millj. kr.
2) — f febrúar 1963 var
gerð áætlun um byggingu
neðsta hluta kirkjuturnsins
upp í 17,00 m. hæð ásamt með
hliðarálmum tumsins. í þess-
ari áætlun var gert ráð fyrir
að fullgera samkomusal o.fl.
í syðri turnálmu (bekkir o.fl.
meðtalið) og skrifstofur presta,
kennslustofu o.fl. í nyrðri tum-
álmu. Allur frágangur utan og
innan var innifalinn. Heildar-
kostnaður við byggingu þessa
áfanga var áætlaður 7,8 millj.
kr. Nú er unnið að framkvæmd
þessa áfanga.
3) — í sömu mund og ofan-
skráð áætlun var gerð, var
gerð önnur um að ljúka við
að steypa upp og ganga end-
anlega frá kirkjuskipi og kór
ásamt turni upp í 27 m. hæð.
Hliðarálmum tums var sleppt
og eins kostnaði við þann
hluta, sem þegar var byggður.
Samkvæmt þeirri áætlun
hefði kostnaður við að ljúka
þessum áfanga orðið 25 millj.
krónur.
4) — í apríl 1963 voru gerð
drög að áfangaskiptingu við
byggingarframkvæmdir, þann-
ig að ljúka mætti við kirkju-
smíðina árið 1974. Jafnframt
var gerð áætlun um fjármagns-
þörf vegna þessara fram-
kvæmda. Samkvæmt þessari
áætlun var fjármagnsiþörf
vegna áframhaldandi bygging-
arframkvæmda 41,6 millj. kr.
5) — Allar ofanskráðar
kostnaðartölur eru miðaðar
við verðlag í nóvember 1962“.
Á veiðum