Þjóðviljinn - 18.12.1966, Page 3

«
Sunnudagur 18. desember 1966 — ÞJÖÐVTLJINN — SÍÐA J
mmmmmmmmmmmmmmmmm
• Hmmmm
...............
jB- m M m S
#$áSíí5SS:íS
„WMmSSSiZM
..Illill
• • • .--i:i:i:i:i:i:i‘i:i:i:i:i-:;i:i:i:i:::::::::::::::::::::::
zmwMMwmwmi
ýý.ý
::::::::::::::::::í::::;::::::-:'-:::::::-:::::;:;:::::::<::::::;:::í;:;:í::::::í:$
...................
iWÍÍÍÍSíSöSSiíSííííííí::::'-®:
mmmmmmmmmMm
MwmmmwwmMmmwmmwm
'X.I'Í.X.M.X.X.Í’Xw.v.v.v.w.v.v.X.X.Í.Xí’X'y.í.X.X’M1’:
:• •.•kr-v.'.a«»'.':'.,.v-:-Miii: mys.'VáiC-y.:-iá£'Mas*.1
$
wíssssm
::i:i:i:i::::::::::::’::

ý-ý

•‘•Xv
SSiíiSííiííiá^i^ivi1:
ÍSxSýSi^iSií^
ijijiiiiii

::::x:x:X'>x
••:::::i::::::::::

‘ý-ýý*:*:’
mmmmmmmmmm

;gl||
mm

MM
j

„Með árunum hefur það orðið einn öruggasti
mælikvarði minn á skáldrit, hvort mig langar til
að lesa þau aftur, og aftur, hvort þau skilja eftir
einhvem þann seið í vitund manns, sem heldur
áfram að óma og skína, líkt og fegurð staðar, þar
sem mikið er um dýrðir, þar sem við setjum tjald
okkar að kvöldi og förum burt að morgni og
hlökkum til að koma þangað einhvern tíma seinna
'Og skoða allt saman betur.“
áfram að yrkja einnig eftir
tvítugt, það var alvarlegri
skáldskapur en æskuljóðin; þá
var ég farinn að tortryggja
getu mína með gagnrýni. En
ég slapp við að gefa þetta út
í bók, sem betur fór; einhver
kvæði komu samt í tímaritum
kringum 1930 eða fyrir þann
,tima. Síðan hætti ég mikið að
yrkja meðan ég sökkti mér
niður í málaralistina; þó kom
það fyrir einnig þá að sterkar
kenndir brutu sér farveg í
ljóði. Svo fóru ljóðin smátt og
smátt að leita á mig á nýjan
leik, Það má segja að ég hafi
verið seinþroska sem ljóð-
skáld, og sízt ætti ég að harma
það.
— Hvernig voru æskuljóðin?
Ortirðu undir áhrifum frá ein-
hverju sérstöku skáldi sem þú
hafðir dálæti á?
— Ég er nú búinn að gleyma
þessum æskukveðskap mínum.
Eflaust má finna þar margvís-
leg áhrif frá innlendum og er-
lendum skáldum, ég tók
snemma að lesa erlend ljóð.
Annars finnst mér að ég hafi
ekki orðið fyrir áhrifum frá
neinu einu skáldi, hvork'i þá
né síðar; bókmenntaleg áhuga-
mál mín hafa verið miklu fjöl-
breyttari en svo. Mér þykir
vænst um Jónas Hallgrímsson
af. öllum íslenzkum skáldum,
það leynir sér víst ekki — ég
Rætt viB
Snorra
Hjartarson
einna mest dálæti á, bæði
sem manni og skáldi. En Egill
er auðvitað risinn; maður get-
ur alltaf verið að velta honum
fyrir sér, og st.undum hef ég
komizj, að öðrum niðurstöðum
en fræðimennirnir. þótt þær
bollaleggingar séu engum ætl-
aðar nema mér. Yfirleitt vil ég
segja að ég hafi gaman af öll-
um íslenzkum kveðskap, sem
er lífvænlegur, og sæki þang-
að áhrif; má ég halda áfram
og minna á Liiju, eða skáld
17du aldar, Hallgrím og Stefán.
Ég álít a'd^ íslenzk ljóðskáld
þurfi að hafa allan þennan
bókmenntaarf í sér, það^dugi
ekkert minna til, hversu nú-
tímaleg sem þau kunna að
honum að ég þekkti skáldskap
hennar naumast, hefði aðeins
rekizt á nokkur ljóð í tímarit-
um. Samt kann eitthvað að
vera svipað með okkur vegna
þess að við erum sprottin upp
úr líkum jarðvegi.
— Þú minntist áðan á bók-
menntaarf íslendinga annars-
vegar og nútímaleg ljóðform
hins vegar. Þú ert mikill tíl-
raunamaður í formi.
— Ég er með þeim ósköpum
fæddur að ný og ný form eru
alltaf að sækja á mig. í mörg-
um ljóðum í nýjustu bókinni
sleppi ég til dæmis algerlega
bæði 'rími og stuðlum, og mér
finnst það raunar engum tíð-
indum sæta. Form Ijóða minná
mjög ströngu forml, eínnig þó
þú beitir hvorki rími né stuðl-
um. Þú ert ekki gefinn fyrir
formleysu.
— Nei, ég er alveg frábitinn
formleysu. Mér finnst listrænn
agi vera óhjákvaemilegur hluti
af kvæði; það er mikill mis-
skilningur að auðveldara sé að
yrkja ef maður sleppir fom-
um þjóðlegum bragreglum; að
vissu leyti tekur maður þá að
fást við ennþá viðkvaemari
vandamál í búningi ljóða.
— Landið hefur alltaf verið
ríkur þáttur í ljóðum þínum,
og einhvern veginn finnst mér
það ,vera ennþá nær manni á
einfaldan hátt í þessari nýju
bók en nokkru sinni fyrr.
— Já, ísland hefur verið
mér uppspretta mikillar á-
nægju; ég notaði lengi hverja
fristund til ferðalaga og ýms
af ljóðunum í fyrri bójjpnum
mínum kviknuðu einmitt í
þessum ferðum. En einkenni-
legt er það að þótt ég sé alinn
upp í þessari fögru sveit,
Borgarfirði, hefur hún ekki
orðið mér hugleikin öðrum
stöðum fremur; ég held að það
verði ekki sagt að ég sé átt-
hagaskáld. Ef til vill stafar
það af því að ég var alinn upp
á tveimur stöðum, fyrst á
Skeljabrekku og síðan frá níu
ára aldri að Arnarholti. Þeir
staðir voru ákaflega ólíl#h- og
„En ef áreynslan sést í ljóði sem maður hefur vclt fyrir sér vikum eða mánuðum saman..............ef það lítur ekki út eins og það sé ort í einni andrá................þá er allt til einskis unnið*4. *

Þegar ég hafði setið eitt
kvöld með nýjust'u ljóðabók
Snorra Hjartarsonar, Lauj
og stjörnur, skaut þessari
ívitnun upp í huga mínum
eins og gleymdri minningu.
Ég greip bók úr skápnum;
með þessum orðum hafði
«
Snorri sjálfur rökstutt val
sítt á efni í sýnisbók ís-
lenzkra bókmennta fyrir
meira en tveimur áratugum.
Kvæðin t bókinni hans
höfðu snortið mig á ná-
kvæmlega sama hátt, eins
og sá tónn sem vaknar í
huganum á ljúfum eða sár-
um stundum og titrar æ síð-
an í minningunni. Ég vissi
að ég myndi margsinnis
eiga eftir að sitja með þessa
bók milli handanna. Oft er
um það spurt hvað lífvæn-
legt muni reynast í bók-
menntum okkar tíma; erfitt
á ég með að hugsa mér þær
kynslóðir íslendinga sem
hafi ekki ljóð Snorra Hjart-
arsonar að veganesti.
Nokkrum dögum síðar er
ég ’setztur inn í stofu hjá
honum, inn í þetta kyrrláta,
heiðríka andrúmsloft sem
stafar í senn frá skáldinu,
bókunum sem hann kýs að
hafa hið naesta sér og máí-
verkunum á ;veggjunum.
'— Þú íþyngir manni ekki
með ljóðabókum, Snprri. Nú
eru 14 ár síðan seinasta bókin
þín, Á Gnitaheiði, kom út. Og
þá varst orðinn fullþroskaður
maður, 38 ára gamall, þegar
fyrsta bóþin kom. Ortirðu
sVki æskuljóð?
— Jú, ég orti mjög mikið ai
æskuljóðum. Ég held að ég
hafi aldrei ort eins mikið og
milli sautján ára og tvitugs.
Þá var sjálfsgagnrýnin ekki
komin til skjalanna. Ég hélt
hef ort um hann tvö kvæði.
En það er svo ótalmargt frá
öllum • öldum sem hefur haft
áhrif á mig. Það má til að
mynda segja að ég hafi drukk-
ið í mig með móðurmjólkinni,
naumast læs/ þulur og þjóð-
kvæði Ólafs Davíðssonar, og
seiður viðlaganna og þuluþrot-
anna hefur aldrei yfirgefiS
mig upp frá því. Síðan hef ég
kynnt mér allan íslenzkan
kveðskap meir og meir, allt
frá Eddukvæðum ög Agli til
okkar tíma. Eddukvæðin hafa
haft’ geysimikið gildi fyrir mig.
Og sennilega er ég næsta einn
um það að lesa dróttkvæði
mér til, yndis, auðvitað fyrst
og fremst kveðskap Egils og
Sighvats, en raunar er þar
miklu víðar feitt á stykkinu.
Dróttkvæðis fer maður ekki að
njóta fyrr en maður kann þa>’
svo vel að hann getur tekið
það saman í huganum. Þau
eru mismunandi óaðgengileg;
kveðskapur Sighvats er ti)
dæmis svo léttur að það er
ekki nokkur fyrirhöfn að
kunna hann og hafa hann yfir.
Sighvatur er sú persóna ís-
lenzkra bókmennta sem ég hef
vera í tjáningarformi. Þjóðleg
menningarverðmæti okkar eru
svo mikil og fjöibreytileg að
fram hjá þeim verður ekki
gengið.
— En erlendur skáldskapur;
hefur þú ekki orðið fyrir á-
hrifum af einhverju sérstöku
erlendu skáldi?
— Ætli ég hafi ekki helzt
orðið fyrir áhrifum af ens'kum
20ustu aldar skáldum, þótt ég
telji mig engan veginn hafa
farið í fötin þeirra. Ég fylgd-
ist mjög vel með Ijóðagerð
jafnaldra minna enskra, W. H.
Audens, Day Lewis og fól'aga
þeirra, og mér finnst ég eiga
þeim ýmislegt að þakka. Með-
an ég dvaldist í Noregi las ég
auðvitað öll helztu ljóðskáld
horsk, en ég get ekki fundið
að ég hafi orðið fyrir neinum
beinum áhrifum frá þeim, ekki
/éinu sinni Ólafi Bull sem ég
dái þá umfram flest skáld
önnur. Anpars er e'rfitt að vita
hvernig áhrif brjóta sér fad-
veg. Einusinni sagði danskt
ljóðskáld við 'rhig að hann
teldi mig hafa orðið fyrir á-
hrifum frá1, ágætri norskri
skáldkonu, en ég gat þá sagt
hefur þróazt írá dálitlu skrúði,
jafnvel óvenjulegum rímþraut-
um, í fyrstu bókinni, til meiri
einfáldleika og samþjöppunar
í þeirri síðustu, knappari
framsetirftigar. Ég lít ekki á
mig sem neinn „formbylting-
armann" »í þeim skilningi að
ég vilji standa yfir höfuð-
svörðum fornrar hefðar; ég er
sannfærður um að íslending-
ar týna ekki niður tilfinningu
sinni fyrir stuðlasetningu. En
ljóðform mega aldrei verða að
fjötrum; íslenzk skáld verða
eins og aðrir að hafa frelsi til
að velja Ijóðum sínúm búning
við hæfi. Mér er það óskilj-
anlegt hvernig menn geta enzt
til þess að skipa sér í fylk-
ingar út af ljóðformum og
stunda illvígar deilur um
það árum og áratugum saman
hvað sé heimilt og hvað ekki.
Ég vil hafa hljómsveitina al-
veg fullskipaða, geta gripið
hvaða hljóðfæri sem er. Einu
kvæði hentar. þetta form, öðru
hitt. Formið er hluti af kvæð-
inu, og formið eitt skiptir ekki
máli, heldur hitt hvort
kvæðið hefur heppnazt.
— Samt eru ljóð þín ort i
það kann að hafa valdið eiqr
hverjum tvískinnungi. Samt
hefur umhverfi æskuáranna
leitað á mig í ljóði; ég hugs-
aði til Skeljabrekkufjalls þagar
ég orti kvæðið Það kallar þrá-
Meðan Snorri skreppur frá
rifja ég upp hvernig hann lýs-
ir þeirri bernskuminningu;
„Það kallar þrá í þögn og erli
dags, / í þysi grárra nótta 7 úr
Ijósri firð, úr grasi gróins
stígs, / þú gekkst þar barn,
fannst lífið verða til; / yfir
þér gnæfðu hnitbjörg helgra
vætta / með höggna dranga,
steindar hurðir / og veittu
öllum vörn og skjól; / úr
véum þeirra heyrðir / þú óm-
sætt heiðið huliðsmál, / sem
hjartað nam í trú og gróður-
ró.“ Síðan nota ég tækifærið
og laumast í handritið að nýj-
ustu ljóðabókinni hans: það
hefur legið á skrifborðinu. Þar
fær maður hugmynd um vinnu-
brögð skáldsins, hvernig hann
fágar og fullkomnar — það
handrit þarf ’að varðveita. Á
einum stað sé ég að hann hef-
ur talað um fjallið „blátt, fjar-
lægt oe eitt“ og síðan strikað
Framhald á síðu 13.