Þjóðviljinn - 18.12.1966, Blaðsíða 9

Sunnudagur 18. desember 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Skálar og vasar er það aleensasta, en Steinunn býr líka til alls
Þó að leirvinnsla og brennsla sé ein
elzta listgrein heims, á hún sér tiltölulega
stutta sögu hér á landi og sjálfsagt marg-
ir sem ekki líta á keramik sem listgrein,
heldur blátt áfram sem framleiðslu á leir-
hlutum, misjafnlega góða framleiðslu að
sjálfsögðu.
Þjóðviljinn heimsótti nýlega unga lista-
konu í þessari grein, Steinunni Marteins-
dóttur, sem undanfarin ár hefur vakið
talsverða athygli fyrir sérstæða, persónu-
lega sköpun og vandaða vinnu, og rabbaði
smávegis við hana um þessa hluti.
Við hittum Steinunni í vinnustofu henn-
ar sem hún hefur innréttað á báalof+irt"
yfir íbúðinni, hún er lítil, en nógu stór
fyrir eina manneskju, skálar, vasar, boll-
ar og alls konar munir standa á borðum
og hillum, sumt er enn óbrennt og grá-
brúnn leirinn virkar dálítið hrár, þó er
varla hægt að stilla sig um’ að strjúka
suma hlutina , láta íbogin formin sem
virðast samrunnin efninu hvíla í skál
lófans.
Öðru hverju kemur fimm ára sonur
Steinunnar, Haraldur, til okkar, hann vill
líka sýna hluti, er búinn að búa til fullt
af öskubökkum og kertastjökum, sem
mamma hefur síðan brennt fyrir hann, og
bann gefur okkur sýnishom áð skilnaði.
HANDVERK?
— Hvað er eiginlega langt
síðan þú fórst að fást við kera-
mik?
— Ja, þetta fyrirtæki mitt
er nú að verða fimm ára, ég
kom upp eigin vinnustofu ár-
iS 1961, en vann áður um tíma
í Gliti eftir að ég hafði lært
þpssa grein í Berlín í tvö og
hálft ár.
— Varstu ekki líka hér í
Handíðaskólanum?
— Jú, eitt ár í kennaradeild
eftir stúdentspróf.
—• .Tá. þú ert líka kennari.
— Ég kenni smávegis teikn-
ingu í Lindargötuskólanum. og
ast tsl að allir hafi hæfileika
á þessu sviði. En athafnaþrá
og sköpunarþrá eru í raun og
veru svo skyldar hvatir að
það ætti að vera hægt að
glæða áhugann hjá hverjum
og einum. Ég hef líka reynt
að fræða nemendurna dálítið,
hef komið með bækur og
myndir — kannski opnað svo-
lítið fyrir þeim heima sem áð-
ur voru lokuð bók
— Þú selur nokkuð mikið
af þinni keramik, finnst þér
fólk hafa áhuga ó þessu?
> — Já, almennur áhugi er
mjög mikill orðinn og alltaf
alda öðli. Þegar á steinöld var
byrjað að brenna leir til nytja-
hluta. Reyndar hef ég tekið
tæknina í mina þjónustu hvað
brennsluna snertir og brenni
með rafmagni, en annars hefur
þessi grein sloppið við iðn-
væðingu og vélmennsku hjá
þeim sem stunda hana á líkan
hátt og ég.
— Hvernig hluti finnst þér
mest gaman að búa til?
— Stóra hluti, maður getur
lagt meira af sjálfum sér í
þá, þar er hægt að beita
meiri tilþrifum bæði . í
formi og skreytingu, það
er erfiðara og þar af leið-
andi meira heillandi. En
vegna sölunnar hef ég
framleitt mest af smá-'
hlutum eins og skálum,
vösum og . þess háttar, fólk
kaupir mest af slíku, þá kemur
oft fyrir þegar gefa á stórgjaf-
ir að keyptir eru eða pantaðir
hjá mér stórir hlutir eða heii
stell. Annars qr gaman aðvinna
að ölllu þvi sem gert er af alúð
og unnið vel.
— Er það helzt til gjafa
sem fólk kaupir keramik?
— Já, og oftast eru það
brúðargjafir, það er sjaldnar
að fólk veitir sér að kaupa
svona fyrir sjálft sig, þó er
það að aukast.
— Er engin hætta á að hlut-
irnir verði líkir eða jafnvel
svo til eins þegar svona mikið
er gert af þeim, eins og t.d.
smærri hlutunum?
Steinunn Marteinsdóttir í vinuustofu sinni, það er lampafótur sem hún er med þarna.
(Ljósm. Þjóðv. A. K.)
er rennt í sama mót og kannski
framleiddir nákvæmlega eins
öskubakkar. Hvar mundir þú
segja að listin hætti og hand-
verkið eitt taki við eða öfugt?
— Handverkið verður náttúr-
lega aldrei að fullu skilið frá
listinni, það er samofið henni.
Það er ekki tiil myndlist én
handverks. Aftur á móti er
auðvitað til handverk sem ekki
er list, en sé gengið út frá þ\d
að list þurfi að vera einhvers
konar sköpun, eitthvað sem
listamaðurinn verður að gefa
af sinni eigin reynslu, þá má
kannski segja að í stórbrotn -
ustu listaverkum sé einhver
og mynda margvísleg lita- og
blæbrigði í glerjungslagið. Ekki
er alltaf hægt að ráða við
glerjungsbrennsluna, stundum
getur árangurinn orðið' allt
annar en til var ætlazt í upp^
hafi. Þetta getur orðið mjöa
falleg keramik, en ég get eklr/
kallað það persónulega, þ.e.
mannlega sköpun og þar af
leiðandi er það ekki hrein list..
f-ó mé enginn skilja orð mín
svo, að ég þvertaki fyrir það
að um listsköpun geti verið að
ræða í keramik, en það þarf að
þekkja efnið afskaplega vel' tH
þess að vera fær um að skapa
eitthvað og ná bví fram sem
slæmur í formi, en það er ekk-
ert form til án efnis og efnið
getyr alveg eyðilagt formið, að
ég nú ekki tali um klúr skreyt-
ing. Hlut sem hefur venjulegt
form, eins og t.d. kringlóttum
diski er aftur á móti hægt að
gefa listrænt gildi með góðri
skreytingu. Gildi annarra hluta
byggist oft meira á formum.
Annars verður betta allt að
haldast í hendur í góðum hlut
og hefja hvað annað upp.
— Þú talar um listrænt gildi
skreytinga, en nú eru marg-
ir, ekki sízt listamenn á móti
skreytingum og hvers konar
skreytilist. og sumum finnst t,.d.
myndir ekki lengur vera list
séu þær jafnframt dekoratívar.
Hvað finnst bér um þetta. sem
notar form og skreytingu
iöfnum höndum?
— Að mínu áliti þarf list
ekki að vera dekoratív, en hún
barf beldur ekki að vera slæm
list bó að hún sé dekoratív, en
sé hún ekkert annað bá er hún
ekki merkileg.
— Hvort telur bú sjálf, að bú
skapir list eða eins og bú orð-
aðir áðan listrænt handverk?
— Það sem ég hef verið að
basla við er að búa ti! nytja-
hluti sem ég reyni að gefa
gildi umfram nytjahlutverk
beirra; hluti sem maður notar,
en á jafnframt tii að hafa í
kringum sig, horfa og jafnvel
breifa á, gleðja augað og gefa
umhverfi sínu visst andrúms-
loft. — • vh
kann vel við það, ég er með
krakka á aldrinum 14—16 ára,
3. og 4. bekk,
— Hefur ekki teiknikennsla
talsvert breytzt síðan við sát-
um saman í skóla hér í gamla
daga?
— Ef ég á að segja eins og
er, veit ég eiginlega ekki
hvernig teikning er kennd. Ég
reyni helzt að vekja hjá nem-
endunum einhverja sköpunar-
löngun, það getur hreint og
beint haft skaðleg áhrif ef
verið er að Jþröngva þeim ti!
að teikna efj þau hafa ckk
nokkra löngun til þess. Maður
reynir að ná því útúr hver.i-
um og einum, sem hægt er, n»
það er alls ekki hægt að'ætl-
að aukast, svona frumstætt og
einfalt handverk hvílir fólk
frá þessari óskaplegu fjölda-
framleiðslu sem er allt í kring-
um okkur- Mér finnst fólk
meta það mikils að eiga hluti
sem eru ekki eins og allir i
aðrir eiga, hluti sem ekki eru
unnir í verksmiðju, og einnig
finnst mér áhugi og skilningur
á keramik sera efni hafa auk-
izt hér síðustu ár. Handunnin
keramik bætir líka svolítið
upp þennan vélræna biæ sem
er yfir svo mðrgum heimilum
núna, gefur kannski svolítil
tengsl við jörðina, enda er
þetta jarðleir sem er brennd-
ur og sú iðngrein sem minnst-
um þreytingum heíur tekíð frá
— Auðvitað er hætta á út-
þynningu og endurtekningu á
eigin hugmyndum og ég held
að það sé óumflýjanlegt, jafn-
vel hjá þeim sem vilja sem
mest láta bendla sig við list,
að hlutirnir fái á einhvern
hátt á sig fjöldaframleiðslu-
blæ ef maðurinn miðar vinnu
sína ætíð við vis?a lágmarks-
íramleiðsly og splu. Það er
hætta á að 'bcttn verði þá
fjöldaframloiðda á módelhlut-
um og það er mér4 sizt geð-
felldara en heiðarleg fjölda-
framleiösla.
— Nú er þessi vinná. 1 .’n
mjög á mörkum iðngreinar og
listgreinar, t.d. varla hægt aö
kalla það Msi lengur þegar allt
kimar stell, ávaxtasett og vinsett, tekatla, kertastjaka og ótal
margt annað. Fyrtr þá sem hafa áhuga getum við upplýst, að
mnnir hennar eru til s«la í Stofunni í Hafnarstræti, hjá Kirkju-
munura og ísienzkum lieimilisiðnaði.
líftesýn eSa skilningur á eðli
sfnu og umhverfi sem Msta-
maður gefur, eða fegurðar-
reynsla sem hann miðlar öðr-
um.
Það er líka hægt að gera fal-
lega hluti án þess að mn iist-
sköpun sé að ræða. 1- þessu fagi
mínu verður aldrei hver þlutur
persónuleg sköpun. Keramikið
byggist líka svp mikið á efninu
sjálfu, t.d. brennslan er heilt
ævintýri, það sem gerist í ofn-
inum þegar leirinn verður harð-
ur ag sielnefnin renna saman
maður vill. Hins vegar getur
margt sem verður óvart, skapað
nýjar leiðir, það má nota
reynsluna og lasra af mistökum.
— En form hlutanna, ekki
breytist það þó við brennsluna?
— Nei, formbreytingar við
brennslu valda ekki erfiðleik-
um.
— Hvort finnst þér gildi
þeirra hluta sem þú ert að búa
til byggjast meira á formi eða
efni?
— Það er útilokað að hlutur
geti verið góður ef hann er
16 Afríkumenn
dæmdir til dauða
SALISBURY 14/12 — Sjö
Afríkumenn voru árdegis í dag
dæmdir til dauða af dómstól í
Salisbury, höfuðborg Ródesíu,
sakaðir um morð á vörubíl-
stjóra. Dómarinn sagði að flug-
rit sem fundizt hefðu í fórum
sakborninganna sönn”ð- að beir
hefðu verig félagar í uppreisn-
arflokki sem komið hefði til
Ródesíu frá Zambíu.
í Höfðaborg í Suður-Afríku
voru í dag níu Afríkumenn
dæmdir til dauða fyrir morð á
hvítum kaupsýslumanni fyrir
fjórum árum. Tveir aðrir sak-
borningar voru sýknaðir.