Þjóðviljinn - 21.11.1967, Blaðsíða 4

4 SlHA — ÞJöÐVmjINN — ÞriðjnKlagur 21. nóvember 1967.
s
OtgefandJ: Samemingarflofckur alþýdu — Sósíalistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, (át>.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Eriðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar. prentsmiðja Skólavörðustig 19.
Sími 17500 (5 Unur) — Askriftarverð kr- 105.00 á mánuöi. —
Lausasöluverð krónur 7.00.
Gengislækkun
JJrezka ríkisstjórnin hefur skrifað nýjan kafla í
hina ömurlegu hrakfallasögu sína með því að
fella gengi sterlingspundsins, eftir að búið var um
langt skeið að leggja á landsmenn þungar byrðar
með þekn röksemdum að umfram allt þyrfti að
tryggja gengi pundsins. Þessi ákvörðun raskar
að sjálfsögðu högum þeirra þjóða sem h.afa haft
mikil viðskipti við Bretland, þar á meðal okkar
íslendinga. Svo er að sjá sem ríkisstjóm íslands
sé staðráðin í því að fella gengi krónunnar a.m.k.
sem svarar gengisfellingu sterlingspundsin^, og
vitað er að sérfræðingar stjómarinnar eru ‘raunar
að reikna út áhrifin af enn stórfelldari gengis-
lækkun við þessar nýju aðstæður. í þessu sam-
bandi er vert að minna á að það er að sjálfsögðu
ekkert náttúrulögmál að gengi krónunnar þurfi
sjálfkrafa að elta gengi sterlingspundsins. Margar
þjóðir sem hafa mikil viðskipti við Breta hafa á-
kveðið að framkvæma ekki gengisfellingu, þeirra
á meðal Norðmenn sem hafa þó jafnan verið í
mjög nánuim tengslum við sterlingssvæðið. Ástæð-
an tií þess að íslenzk stjórnarvöld munu ekki telja
um neitt val að ræða er sú að gengi íslenzku krón-
unnar var ákaflega Valt:fyrir, óðavérðbólgan hef-
ur jafnt og þétt grafið undan genginu á undan-
fömum ámm. Hagstjómin á íslandi er þannig
að við eltum allar gengislækkanir í helztu við-
skiptalöndum okkar og framkvæmum svo einka-
gengisfellingar á milli.
Áhrif gengisfellingar yrðu að sjálfsögðu víðtæk
hér á landi, enda þótt aðeins yrði fylgt fordæmi
Breta.. Rú.mlega tveir þriðju af viðskiptum okkar
eru við lönd sem ekki lækka gengið að þessu sinni,
og sá hluti viðskiptanna breytist á sama hátt og
um almenna gengisfellingu væri að ræða. Útflutn-
ingsvömr til þeirra landa skila hærra verði í
krónutölu, innflutningur frá þeim löndum hækk-
ar í verði sem gengisfellingunni nemur, verðbólga
magnast á nýjan leik innan lands og sú röskun
færir verðbólgubröskurunum ný tækifæri. í sam-
bandi við slíka ráðstöfun skiptir að sjálfsögðu meg-
inmáli hvaða hliðarráðstafanir eru framkvæmd-
ar til þess að tryggja óskertan kaupmátt launa og
bæta stöðu útflutningsatvinnuveganna. Heildar-
stefna ríkisstjórnarinnar er enn sem fyrr í brenni-
deplinum.
yerði gengið lækkað er trúlegt að efnahagsmála-
frumvarp ríkisstjómarinnar gufi upp; þær ráð-
stafanir sem þar er gert ráð fyrir myndu ekki
lengur vera í snertingu við vemleikann. Gengis-
lækkun imyndi til dæmis auka tekjur ríkissjóðs af
aðflutningsgjöldum til mikilla muna svo að tekju-
þörf ríkisbáknsins yrði trúlega fullnægt. Hins veg-
ar er það nú enn brýnna en áður að verklýðs'félög-
in séu viðbúin því að beita mætti samtaka sinna
til þes'S að tryggja hagsmuni launafólks. Áhrif
gengislækkunar á lífskjörin geta orðið ennþá stór-
felldari en afleiðimgamar af efnahagsmálatillög-
um ríkisstjórnarinnar. — m.
Fiskveiðar, verðlag og nýting
Alþýðubandalagsmenn flytja
nú frumvarp á Alþingi , um
smíði 6 skuttogara af mismun-
andi stærðum, sem síðan yrðu
seldir togaraútgerðum og ein-
stakllingum til fiskveiða. Allir
sem eitthvert skyn bera á þessi
mál, vita að endumýjun tog-
araflotans hefur dregizt alltof
lengi til stórskaða fyrir þjóð-
arheildina.
£>á vil ég telja það tilnokk-
urra tíðinda, að formaðurBæj-
arútgerðar Reykjavíkur og
einn helzti trúnaðarmaður Sjálf-
stæðisflokksins í útgerðarmál-
um, Sveinn Benediktsson, lét
þau orð falla á fundi í stjóm-
málafélaginu Verði, samkvæmt
frásögn Morgunblaðsins, að end-
umýjun togaraflotans væri að-
kallandi. Um framlag Reykja-
víkurborgar til Bæjarútgerðar
Reykjavíkur sagði Sveinnþetta:
„Framlag og lán Framkvæmda-
sjóðs Reykjavíkurborgar* tíi
Bæjarútgerðarinnar hafði um
s.l. áramót frá upphafi num-
ið samtals kr. 88,7 miljónum
króna, apk vaxta af framlag-
inu 23,4 miljónum króna. Tel
ég þessu fé hafa verið vel
varið til þess að skapa atvinnu
í borginni, og að það sé ekki
tapað fé.“ Undir þessi orð
Sveins Benediktssonar viil ég
taka. Með íslenzkri togaraút-
gerð hefst raunverulega saga
Reykjavíkur sem borgar. £>ar
til var Reykjavik aðeins fá-
tækur fiskibær og verzlunar-
staður en ekkert meira. Tog-
araútgerðin lagði grundvöllinn
að Reykjavík sem borg. Á tog-
araútgerð. eru líka grundvölluð
þau hraðfrystihús sem hérhafa
risið. Á meðan togaraútgerðin
hélt velli, þá blómguðust þessi
fyrirtæki. En með hinni hrað-
stígu hnignun togaraútgerðar-
innar á síðasta . áratug hnignar
líka þessum fyrirtækjum. öðru-
vísi gat það ekki farið.
Ég er búinn að hamra á því
hér í þessum þáttum s.l. sjö
ár, að stór, iðnvædd fiskiðiu-
ver væri ekki hægt að reka
með góðum árangri þegar til
lengdar .léti, öðruvísi en láta
togara tryggja nægjanlegt að-
streymi af hráefni á þeim tim-
um árs þegar erfiðast er að
afla þess með útgerð minni
skipa og báta. Uetta er ekki
nein ný kenning, uppfundin af
mér, heldur sameiginlegt álit
allra útgerðarsérfraéðinga sem
hafa krufið þetta mál tíl
mergjar. Pessa kenningu höfðu
forráðamenn stórfyrirtækisins
Findus í Hammerfest tileinkað
sér strax í upphafi, þegar fyr-
irtækinu var hleypt af stokk-
unum, og hafa æ síðan tryggt
iðjuverinu hráefni mestanhluta
eða allt árið með útgerð tog-
ara. Nú er mikið af okkar tog-
araútgerð á fallanda fæti, og
verði hún ekki endurnýjuð án
tafar, þá er mjog hætt við, að
ýmsum þyki þröngt fyrir dyr-
um, faltli hún í valinn, því að
þá mun hraðfrystiihúsunum
hætt, hvað svo sem líður verði
frosinna fiskafurða á heims-
markaði.
6g hef margoft áður bent á
það hér í þáttunum hve að-
kallandi sé orðið að skipta
miðunum hér við suðvestur-
landið í veiðisvæði á vetrar-
vertíð milli veiðiaðferða. Og
það er mitt álit, að þar beri
einnig togaraútgerðinni veiði-
svæði fram yfir það sem hún
hefur nú, á ytri helmingi fisk-
veiðilögsögunnar. Með slíkri
ráðstöfun ynnist tvennt sem
hvorttveggja er mjög mikil-
vægt: I fyrsta lagi yrðí rofin
sú samfeHda netagirðing sem
mesta bölvun hefur gert á
okkar vertíðarmíðum s.l. tutt-
ugu ár. 1 öðru ilagi mundi hag-
ur togaraútgerðar batna, en
undir því er nú margt kornið,
að svo verði, ekki sfzt hagur
fiskiðnaðarins á Islandi.
Hver þarf að vera grund-
völlur útgerðar og fisklðnaðar?
Hvað eina lýtur sínum lög-
málum og þessi lögmál verður
að virða, ef allt .á að geta
gengið stórslysalaust. Útgerð.
og fiskiðnaður þurfa á hverj-
um tíma ekki aðeins að fá
borið uppi rekstrarkostnað sinn,
heldur er líka naúðsynlegt að
rekstrargrundvöllurinn séþann-
ig lagður af þjóðfólaginu að
endurnýjun sé tryggð, svo ekki
verði hnignun í atvinnurekstr-
inum. Sé þetta gjört, þá eiga
jafnan að haldast f^ hendur
tækflilegar framfarir og aúkin
velmegun.
Þar sem fiskútgerð og fisk-
iðnaður eru svo til einu at-
vinnuvegirnir sem verða í dag
að standa undir öllum okkar
margvislega innflutningi, á-
samt bókmenningu og tækni-
legum framförum á öllum
sviðum, þá er það höfuðnauð-
syn að svo vel og tryggilega
sé gengið frá rekstrarskilyrðum
að fjármagn sem til verður
gegnum vinnu heila og handar
ledti jafnan til' þessara at-
vinnuvega, frekar heldur en
eitthvað annað, þar sem þjóð-
inni er minni þörf .á. ,Og verð-
ur það að vera mælikvarði
á hvort vel eða illa er stjórn-
að fyrir þjóðarheildina, hvern-
ig þetta tekst. Ef við lítum yfir
farinn veg, þá kemur ótvírætt
í Ijós, að" stjórn' 'efnahagsmála
okkár heíur oft verið ærið
brókkgeng og langt frá þvi sð
hún hafi lagt þjóðfélagsgrund-
völlinn þannig, eins og talið
er æskidegt hér að' framan.
í>essi síendurteknu mistök op-
inberra stjómenda á íslandi
eru alltaf að skapa ný og
flöknari'vandamál, þar sem eitt
rekur sig á annars horn. Nú í
dag stöndum við hinir óbreyttu
kjósendur frammi fyrir því, að
atvinnuvegir okkar eru komn-
ir að njðurfalli. Fiskútgerð
okkar hefur ekki rekstrar-
grundvöll nema í metaflaárum,
og dugir þó ekki til, nema
saman fari sí-hækkandi verð-
lag fiskafurða á heimsmarkaði.
Fiskiðnaður okkar er í svelti
með hráefni til að vinna úr, og
getur því ekki gengið óstudd-
ur, þó að hann hafi ummargra
ára skeið búýð við verðlægsta
hráefni á norðurhelmingi
jarðar, utan Grænllands. Þetta
er ekki falleg lýsing en sönn.
Annar ri'slenzkur iðnaður rið-
ar til falls, þar sem velgengni
hans er óhjákvæmilega háð
velgengni fiskútgerðar og fisk-
iðnaðar. •
HeimatiTbúin íslenzk kreppa
þjakar allt atvinnulíf. Stjóm-
endur þjóðarskútunnar kalla á
hjálp almennings, þegar verð-
bólgan er við það að siglaöllu
í kaf. En þrátt fyrir þessar
' staðreyndir, þá dettur ekki
stjórendunum í hug að draga
úr opinberri eyðslu, lækka
seglin og tileinka sér spamað
í opinberum rekstri. Nei, baö
verður ekkert af því. Það er
bara almenningur sem á að
spara, og þeir mest sem minnst
hafa að kaupa fyrir. Þetta er
gamla sagan um að gerahærri
kröfur til samborgaranna held-
ur en til sjálfs sfn.
Fi-ystihúsin segjast vera
komin í þrot.
Eins og ég sagði hér að fram-
an, þá hefur íslenzkur fisk-
iðnaður búið við miklu lægra
hráefnisverð heldur en enlend-
ir keppmautar obkar á mörk- /
uöunum; að því leyti hefði ís-
lenzkur fiskiðnaður átt að
standa bezt að vígi, hefði allt
verið með felldu á öðrum svið-
um, en svo ei sannarlega ekki.
Ég hef hér áður í þessum þátt-
um, bent á ýmis úrræði sem
öll miða að því að okkar fisk-
iðnaður komist yfir þá örðug-
leika sem hann nú býr við.
Ég vil segja að þar sé hrá-
efnisvöntun hraðfrystihúsanna
eitt stærsta atriðið, og sem
mestu veldur hvort rekstrar-
grundvöllur er fyi'ir hendi eða
ekki. Hér hefur ekkert verið
gert til úrbóta og hafa þes^ar
staðreyndir þó varla farið fram
hjá neinum.
Þá er mikið af þvi fiskhrá-
efni sem hér berst á iland, sét-
staklega þó á vetrarvertíð< mjög
gallað. Að nokkrum hluta stafa
þessir gallar ' af veiðiaðferð,
svo sem þegar þorskanet eru
notuð úr hófi fram án fyrir-
hyggju,- En ég vil þó halda
því fram, að þessa galla mætti
minnka mikið með skynsam-
legri vinnubrögðum. En til þess
er ekki gjörð minnsta tilraun.
Sama er að segja um aðra
galila á hráefninu, sem verða
til frá því fiskurinn veiðistog
þar til hann er kominn í
vinnsluna. En á þessari leið
verður oft mikil verðmætis-
rýrnun á okkar vinnslufiski,
bæði um borð í veiðiskipunum
og eins eftir að komið er með
aflann ,að landi. Mikið stefar
þetta af beinni vankunnáttu.
enda er ekkert gert til að
fræða menn á þessu sviði.
Hér fara mikil verðmæti for-
görðum árlega sökum lélegrar
nýtingar af þessum sökum í
frystihúsunum. Og af sömu á-
stæðu lendir mikið af saltfiski
og skreið í verðlágum gæða-
filokkum. Hér á að byrja á um-
bótunum ' þegar undirbyggður
er starfsgrundvöllur fiskiðnaö-
arins, sé það ekki g$rt þáduga
skammt verðlagsuppbætur úr
rikissjóði eða aðrar slíkar að-
gerðir, þvi að þær eru dæmd-
ar til að renna ut í sandinn,
sé sjálf undirstaðan vanrækt,
sem er í þessu tilfelli nægjan-
legt vinnsluhráefni sem hlýtur
góða meðferð allt frá því að
fiskurinn kemur um borð í
veiðiskip og þar til hann er
kominn á vinnuborð vinnslu-
stöðvar.
Á allri þessari leið er mik-
iUa umbóta þörf, ef eitthvað
verður aðhafzt. En það sorg-
lega í þessu máli er, að menn
sem standa á oddinum í sjálf-
um fiskiðnaðinum virðast ekki
ennþá skilja þetta allir, því að
ef svo hefði verið þá hefði ekki
Sölumiðstöð hraðfrystíhúsanna
lagt margar miljónir í um-
búðaverksmiðju, þegar hægt
var að fá umbúðir á hóflegu
verði hjá starfandi umb ’ða-
verksmiðju, þar sem Kassagerð
Reykjavíkur er. 1 þess stað,
var áreiðanlegá meira aðkall-
andi að breyta hráefnisgeymsl-
um hjá hraðfrystihúsum Sölu-
miðstöðvarinnar f það horf,
sem nútfma þekking í geymslu
á fiski ræður yfir. Því að ein-
mitt á því sviði er óneitanlega
veikur hlekkur í rekstri fs-
lenzkra hnaðfrystihúsa, sem
ekki hafa ennþá getað tileink-
að sér það bezta sem nútíma-
þekking ræður yfir á þessi sviði,
sem eru lokaðar loftkældar og
loft.ræstar hráefnisgeymslur þar
sem fiskurinn bfður vinnslunn-
ar ísaður í- kössum úr plasti
eða málmi. Eða þá að hann er
geymdur f niðurkældu saltvatni
Framhald á 9. síðu.
/
i
V