Þjóðviljinn - 21.11.1967, Blaðsíða 6

0 SÍÐA *— ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 21. nóvember 1963.
Fyrsti morgunbj arminn lýsir
á rauð þök í úthverfunum og
garðana ofan á hótelunum í
miðbænum Þyrla beygir út
yfir ána og stefnir í átt til
fjallanna í norðurhluta lands-
ins.
Borgin er Saigon og morg-
unsárið boðar ósköp venjuleg-
an dag, laugardag. Eins og
venjulega mun umferðin setja
svip á borgina og leikurínn,
hávaðinn, hláturinn.
Á vígvöllunum, sem eru oft-
lega aðeins í nokkurra km.
fjarlægð frá miðborginni vakna
hermennimir til nýs dags —
á þessum degi munu margir
þeirra láta lífið eða verða ör-
yrkjar.
Vietnam er tveir heimar,
sem lifa í skarpri andstæðu.
Hcimarnir tveir eru Saigon og
v.gvellimir.
í stóru hvítu villunni við
Doan Cong Buu no. 19 —'
húsi, sem er dæmigert fyrir
æðstu menn í bandarísku ný-
lendunni, stoppar William C.
Westmoreland vekjaraklukkuna
sína. Klukkan er 6.15.
50 km. norðvestur af höfuð-
staðnum, á hrísgrjónaökrunum,
þar sem hundruð áveituskurða
blika í morgunsólinni, skríður
William Howard lautinant úpp
úr skotgröf sinni. Leðjan kless-
ist í gegn um einkennisbúning
hans.
Dósamatur eða
morgunverðar-
borð
í Saigon var svalt næturregn-
ið kaerkomin hressing. Úti á
hrísgrjónaökrunum gerði það
sitt til að eitra líf-ið fyrir
Howard og flokki hans, sem
hafast við til alls búnir vegna
nokkurra skæruliða Vietkong
sem eru í nágrenninu. Morgun-
matur hermannanna er C-
skammtur sem þeir fiska upp
úr niðursuðudósum hersins:
hveitilengjur.
Morgunmatur í Saigon er
undirstöðumeiri. Hressar viet-
namskar stúlkur bera fram ný-
bakaða brauðsnúða, heitt kaffi,
ferska ávexti, hrærð egg og
steikt flesk. Westmoreland hef-
ur lokið árbítnum kl. 7. Að tíu
mínútnum liðnum situr hann i
bílnum sínum á leið gegnum
þétta umferðina í nýju höfuð-
stöðvar sínar sem kallaðar eru
Pentagon eystra.
Flestir aðrir Bandaríkjamenn
í Saigon eru nú líka á leið til
vinnu sinnar: snjallir einkarit-
arar í stuttum pilsum, alls kon-
ar sendiráðsstarfsmenn í óað-
finnanlegum fötum frá Hong-
kong.
Að loknum vinnudegi getur
þetta fólk farið að synda, leika
golf eða dansa í sólskininu.
Úti á hrísökrunum þar sem
sólin er orðin brennandi bíður
nýr kröfuharður dagur Howards
og félaga hans. Klyfjaðir vopn-
um og skotfærum skríða þeir
gegnum frumskóginn í stöðug-
um ótta við óvæntar árásir og
gildrur. Þeir eru á ferðinni í
útjaðri C-baráttusvæðis. Hlut-
verk þeirra er að taka eins
marga Vietkong hermenn og
mögulegt er til fanga á næstu
tólf tímum. eyðileggja neðan-
jarðargöng óvinarins, skot-
grafir og loftvarnabyrgi.
Pappírsstríð
í Saigon er stríðið orð, papp-
ír, ritvélar og fundir. Barry
Zorthian sem ber titilinn Di-
rector of the Joint United
States Public Affairs Office
stjórnar hinum vikulega her-
ráðsfundi. Klukkan er 9.15.
Filmore Meams hershöfðingi
og yfirmaður 24. herdeildarinn-
ar hlustar á upptalningu yfir-
manna í herráðinu á dauðum
og særðum og greinargerð
þeirra fyrir stórskotaliðsað-
stoð sem hann á að veita í
miklum hernaðaraðgerðum sem
eiga að hefjast um hádegi.
Hádegi nálgast. Fólk fer að
hverfa af skrifstofunum, löng
helgi er framundan. Leigubíl-
ar, reiðhjólavagnar, litlir er-
lendir bílar og bandarískar
límúsínur safnast í hnúta á
mjóum götunum. í þessum
sama hádegisverðartíma svipt-
ir blossandi sprenging Howard
niður í leðjuna á hrisakrinum,
ekki langt frá honum liggur
óbreyttur hermaður særður,
sem Howard ætlaði að hjálpa,
þegar hann rakst á jarðsprengj-
una.
Meðan sjúkraflugvél kemur
særðum lautinantinum í sjúkra-
skýli á vígvöllunum safnast yf-
irmenn hersins sem staðséttir
eru í Saigon saman á þaki
byggingarinnar sem þeir hafa
til umráðá í hjarta höfðuborg-
arinnar, til að borða saman að
venju einu sinni í viku. Á
skemmtisnekkju bandaríska
sendiráðsins á Saigonfljóti (í
raun og veru er það bara upp-
flikkaður landgönguprammi)
safnast sendiráðsstarfsmenn til
sólbaða og sundiðkana. Eða
■ þeir skunda til Cercle Sportif
hinnar glæsilegu miðstöðvar,
þar sem Westmoreland hers-
höfðingi er þegar tekinn til
við að leika tennis á 5. braut.
Um sama leyti aka 92 vöru-
bílar þétt s.aman í þykkri eðj-
unni um 50 km. norðvestur
af Saigon. Hjólin sökkva í upp
að öxlum — og örfljótt berast
þeim skilaboðin um stórfellda
árás á óvininn sem gera á um
helgina.
í óshólmum Mekong í suðri
hverfur hópur Vietkong-her-
manna úr virki sínu eftir að
hafa misst 204 dauða. Orustan
hefur staðið í tvo sólarhringa
og kostað Bandaríkjamenn 15
dauða og 125 særða. í Quang
Nam, næstum 500 km. norðar,
safna bandarísku landgöngulið-
arnir líkum 127 félaga sinna
sem hafa fallið í 11 daga
orustu.
Kl. 16 opna veðbankamir
við skeiðvöllinn í Saigon og
hvorki vantar spilafýkn né
peninga. Glæsilegir Vietnam-
ar í silkifötum, skáeygðar
stúlkur í ao-dais, auðugir kaup-
sýslumenn og míýgrútur Banda-
ríkjamanna.
t Klukkan 16.45. Róbert Horn,
óbreyttur hermaður skríður
gegnum kjarrlendi og heyrir
skyndilega óljóst tikk ...
Hann rís upp og þýtur af
stað. Þrem sekúndum seinna
springur sprengjan og þeytir
honum í loft upp.
Vietnam um nótt
Um kl. 18 verða skuggarnir
langir. Bandaríeki sendiherr-
ann Ellsworth Bunker og kona
hans fá sér skemmtigöngu um
hinar fögru og skreyttu götur
í systurbæ Saigon, Cholon.
Eins og alls staðar í hita-
beltinu dettur myrkrið skyndi-
lega yfir. Fáum mínútum eft-
ir að sólin er sezt bak við
hrisakrana í vestri, iða þúsund- -
ir neonljósa og götulukta í
svörtu teppi næturinnar. Á
Hotel Continental safnast vel-
stæðir Vietnamar til að fá sér
glas eða tvö fyrir kvöldmat.
Vígvallafréttir sjónvarpsþul-
arins drukkna í pöntunum og
glasaglaumi.
Úti í C-bardagasvæði grafa
hermennirnir úr 4. herfylki sig
niður. Danny Anderson er einn'
af þessum- mönnum, sem búa
sig undir langa nótt og smjatta
á köldum dósamatnum. Það
eru kjötbollur og baunir. Og
nokkurn veginn á sama augna-
bliki sem hann fær hvíslaða
fyrirskipun frá liðsforingja sín-
um — óvinurinn er á næstu
grösum — skríðum áfram,
safnast allt helzta fólkið í Sai-
gon saman í samkvæmi, sem
er helzti atburður þessa laug-
ardags og umræðuefni næstu
viku. Frá þakgarðinum á Hotel
Majestic geta gestirnir séð
Ijósbjarmana frá orustum næt-
urinnar í nágrenni höfuðborg-'
arinnar. En það eru fæstir sem
svipast um efter þeim.
Klukkan 21 er dansgólfið hjá
„Jo Marcel", þar sem hvert
staup kostar sjö dollara, þétt-
pakkað.
Nýr dagur
Saigon deyr út eftir mið-
nætti. Einstaká jeppi þýtur um
göturnar. Og í Pentagon eystra
fara .tölurnar um dauða og
særða að berast fimm yfir-
foringjum sem eiga vakt.
Hjá, háttsettum bandarískum
sendiráðsstarfsmanni er enn
Ijós. Harðsnúin pókernótt er
senn á. enda, eftir að 2.500
dollarar hafa gengið milli
spilamannanna. Klukkan 5 að
morgni standa gestimir upp
'frá spilaborðinu. Stríðið hefur
ekki verið nefnt einu orði.
í fyrstu morgunskímunni
hefur heil deild þyrla sig á
loft og stefnir til norðurs, þar
sem nýir fundir við óvininn
eru framundan. Hávaðinn af
hundrað þyrlum hristir meira
að segja rúðurnar í ramm-
byggðri villu Bunkers sendi-
herra. Varðmaður horfir til
lofts með kæruleysi. í dag er
sunnudagur. Allir sofa fram
eftir. Nú er um að gera að
vera vel úthvíldur fyrir skeið-
völlinn, golfholumar eða sund-
laugamar.
Guðrún Helgadóttir:
Skotlandspistill
Árið 1964 var hafizt handa
um byggingu nýs húss fyrir
háskólabókasafn Edinborgarhá-
skóla, og var safnið flutt í
bygginguna á þessu ári. Hinn
27. september s.l. var safnið
síðan opnað. Öllum ber saman
um, að hið nýja hús hafi tek-
izt sérlega veT og sé öllum,
sém að því unnu, til mikils
sóma og þá ekki sízt aðalarki-
tektinum, Sir Basil Spence.
Hin nýja bygging er sex
jafnstórar hæðir, en hin sjö-
undan nokkru minni. Húsið
stendur við George Square við
hlið annarrar nýrrar bygging-
ar, David Hume Tower. Húsið
er stílhrein og fögur bygging.
Fyrir framan það breiða Eng-
in úr sér, en að baki þess er
lítill og fallegur garður, sem
háskólinn á. Þessar tvær ný-
tízkulegu byggingar stinga að
sjálfsögðu í stúf við gömlu
byggingarnar allt í kring, og
er mér sagt, að þær séu flest-
ar dæmdar til niðurrifs. Bóka-
safnsbyggingin mun hafa kost-
að röskar 2 miljónir punda og
þykir ódýr. f henni eru lestr-
arsalir fyrir 2500 stúdenta, og
bókahillur eru samanlagt 56
mílur, en allt gólfpláss húss-
ins er sagt um 7 ekrur, hvað
sem það nú merkir. Safdið er
nú um ein miljón bóka en í
framtíðinni stendur til að
byggja annað hús fyrir lestr-
arsali, og eiga þá að rúmast
5 miljónir bóka í húsinu. Nú
getur það rúmað 2 miljónir.
Það er unun að ganga um
þetta glæsilega hús, sem allt
er jafn snoturt yzt tem innst.
Hvarvetna blasir við augum
íburðarleysi og einfaldur glæsi-
leiki, og manni finnst ein-
hvern veginn, að einmitt þessi
lausn þessa mikla verkefnis
hafi verið augljós. Það fer ekki
hjá því, að manni verði hugsað
til staflanna hans Björns Sig-
fússonar, sem hrúgast upp allt.
í kringum hann, þegar horft er
yfir endalausar hillurnar, þar
sem alls staðar er rúm fyrir
fleiri bækur. Bókaverðir hér
þurfa ekki að vita eins mikið
og Björ • allt er aðgengilegt
og auðfundið, enda er staðar-
lýsing á hverri hæð.
í anddyri hússins er aimenn
afgreiðsla og upplýsingaþjón-
usta. Stúdentar ná sér sjálfir
í bækur, en ef þeir taka þær
með sér heim, eru þær skráð-
ar í afgreiðslunni. Öllum bók-
um sem teknar eru úr hillum,
ber að skila í hillur, sem mál-
aðar eru í öðrum lit en hinar,’
og i starfsfólk kemur þeim fyr-
ir aftur. Aðalsafninu er raðað
eftir Dewey-kerfi, og í anddyri
eru doðrantar, sem hafa að
geyma bókaskrár. Eru síður
þeirra ýmist prentaðar, vélrit-
aðar eða handskrífaðar, og
eru það eina, sem úrelt getur
talizt í þessu húsi. Stendur til
að koma bókaskránni á tölvu-
spjaldskrá síðar.
Á neðstu hæðinni er salur,
þar sem liggja frammi nýjustu
bækur og tímarit, sem síðar
flytjast á sinn stað í safninu.
Þar er einnig setustofa, og er
hún annað tveggja herbergja
í húsinu, þar sem reykingar
eru leyfilegar. Hitt er kaffi-
stofa á 2. hæð. Eldvarnir húss-
ins eru mjög fullkomnar, og
segja stúdentar, að slökkvistöð
borgarinnar fari á annan end-
ann, ef kveikt er í sígarettu’
annars staðar í húsinu. Ekki
veit ég hvað hæft er í því, en
hitt veit ég, að lestrarsalir eru
stærri en leyfilegt er vegna
hins fullkomna eldvarnarkerf-
is.
Það yrði of langt mál að
tíunda allt. sem fyrir augu ber,
á rölti um húsið. Endalausar
raðir heimsbókmenntanna í
skipulegum svörtum hillunum,
ungt fólk af ólíkustu þjóðern-
um, svart, hvítt og allt þar
á milli — stundum erfitt að
sjá hvort leynist karl eða kona
á bak við úfið hár, velktar
buxur og bobdylan-gleraugun
— allt er þetta ósköp fallegt
í glæsilegu umhverfinu. Mikið
væri gaman • ef allt fólk ætti
aðgang að slíkri stofnun, alls
staðar. Ég held nefnilega eins
og Ragnar í Smára, að svoleið-
is lagað sé mannkindinni hollt,
dragi úr svinariinu. Okkur ber
bara ekki saman um, hvaðan
það á að koma.
Og þar kemur göngu minni,
að ég held á bók með merki,
sem á stendur: LÆRUM MEÐ-
AN LIFUM. Þar er ég komin
að -bókasafni Sigfúsar heitins
Blöndals, sem keypt var úr
dánarbúi hans. Ekki er þetta
þó allt safn hans; klassískar
bækur hans eru í háskólabóka-
safninu heima.'
^Þarna kennir margra grasa.
Þar eru hugsanir Kristins E.
Artdréssonar, Kiljans, Þór-
bergs, Björns Franzsonar og
Agöthu Christie, og ótal margt
annað. Annars staðar í safn-
inu má finna Skími, Andvara
og Helgafell, fornritin og Helga
Pjeturss allan. Einhvers staðar
ér ritgerð dr. Tómasar Helga-
sonar. um vitleysuna í oss ís-
lendingum.
Tveir elskulegir kallar standa
við borð, sem ég verð að fara
fram hjá á leið út, og gæta
þess að ekkert sé haft á brott
í óleyfi. Þeir hafa ærinn starfá,
því að þarna ganga um sali
tíu þúsund stúdentar háskól-
ans, en ekki 8 þúsund, eins
og ég fór ranglega með í síð-
asta pistli.
11. nóv. 1967.
G H
Barnaverndarfé-
lög söfnuðu 450
þús. kr. 1. vetrard.
Félögin í Landssambandi ísl.
bamavemdarfélaga höfðu ár-
lega fjáröfflunar- og kynningar-
Starfsemi sína 1. vetrardag.
Kvöldið áður flutti Þórleifur
Bjarnason ritihöfundur útvarps-
erindi á vegum hreyfingarinnar
og var erindið, sem nefndist
Velferðarríkið og einstaklingur-
inn, endurflutt í útvarpi réttum
hálfum mánuði síðar.
í heild gekk fjáröflunin vef,
.alls söfnuðust 450 þúsund krón-
ur, þar af 277 þúsund hjá R-
víkurfélaginu, yfir 50 þúsund
bæði á Akureyrí og ísafirði, en
yfir 20 þúsund hjá flestum fé-
lögum öðrum.
Þessi áeæti árangur er að
þakka vaxándi skilningi fólks á
þeim vandamálum, sem barna-
vemdarhreyfingin hefur bent á
og vinnur að. AMur ágóði af
söfnun þessari rennur til þess
verkefnis, sem félögin hafa val-
ið sér, hvert á sínum stað, t.d.
rekstur leikskóla, dagheimilis,
o.s.frv. eftir því sem brýnust er
þörfin. Allur hagnaður af söfn-
un Barnaverndarfélags Reykja-
víkur rennur í Heimilissjóð
taugaveiklaðra barna, en bygg-
ing slíks heimilis mun hefjast
á vori komanda. 1 því sambandi
má minna á, að Heimilissjóður
tekur þakklátlega á móti gjöf-
um, smáum jafnt sem stórum.
Gjaldkeri sjóðsins er séra Ing-
ólfur Ástmarsson, skrifstofu
biskups.
/