Þjóðviljinn - 25.06.1970, Page 7
Fiimimfcudfflgtur 25. júní 1970 — í>JÓÐVTLJINN — SlÐA J
::
Burstarfell í Vopnafirði.
kommasta hátt, þarmig að 13611
skö-puðu byggingarlist.
Bærinn viarð saimgróinn land-
inu, hluti a£ t>ví. Landið sjálft.
grassvörðonrinn eins og bylgjað-
ist ýfir inmviöina í grasi grón-
um 'þökuim. Litir voru lítið not-
aðir og þá mest jarðlitir. Form
húsanna var í samiræmi við
forrn náttúrunnar.
Isionzk'i torfbærinn má þvi
að öllu samanlögðu ted jast hið
eina, sem hægt er að kalla ís-
lenzkan arkitektúr. — Þetta er
hið faigurfræðilega sjónairmið,
sem sýning þessi á að vekja at-
hygli á.
Með tilkomu nýrra bygging-
arefna, s.s. járnbentrar stein-
steypu, er okkur mikill vandi
á herðar laigður. Eifni -þetta gef-
ur næstam ótaikmarkaða mögu-
ledka hvað form snertir. Þurf-
um við ekki að setja okkur taik-
mörk, sem hætfa landinu og
nýjum búnaðar- og íilfnaðarhátt-
uim, svo etfnið sileppi ekki úr
höndum okkar og úr verði form-
leysa?
Samspil bæjar og byggðar við landið
Sýning Arkitektafélaigs Is-
lands í anddyri Háslkódabíós
helguð íslenzkia torfbænum,
verður opin til 1. júií, dagilega
kl. 2-11 síðdegis.
Manfreð ViHhjádmsison hetfur
séð um uppsetnimgu sýninigar-
ininair, sem byggð er á nokkrum
myndairöðum, ljóisimyndum og
uppdráttum eða teikningum.
Ein myndaröðin siýnir torflbœ-
inn í landsllaginu, samspil
byggðarinnar við landið, hvern-
ig ftorrn, húsaskipan og efnis-
notkun eni satnræmd landinu
og verða hluti alf því. I annairri
myndaröð er þróun þæjarins
lýst, alllt frá hinu einfaldia lang-
húsi til samsettari og marg-
brotnari gruinnmynda stórbýlis,
svo cig miismunandi hleðslugerð-
ir veggja. I þriðju myndaröð
eru sýndar þrjár bæjargerðir:
Fyvgt- ^tilVi sunnlenzkur bær,
Húsar á Rangárvöllum, þá lítiJI
norðlenzkur bær, Jaðar í Skaga-
firjðij jfósfcóir bær, prests-
setur, GÍauimbær í Skaigiafirði.
Þá eru og myndir er sýna torf-
bæinn úti og inni, oig brutgðdð<s>
er á vegg skuggamyndum af *
ýmsum toríbæjum sem enn eru
við lýði. Myndimar em allar
m jög stórar og m.a. fengnar að
láni frá Þjóðminjasafninu í
KaupmannaihioEn og Þjóðminja-
safni Islands.
1 sýningarstorá Arkitektaifé-
laigsins getur að líta hugleiðing-
ar um gamla torflbæinn íslenzka
og teikur Þjóðviljinn sér það
bessaleyfi að birta þær hér á
eftir, svohljóðandi:
Á lífsskedði manna verða
stundum áifangasikil. — bá er
nauð'synileigt að horfa fram á
við, meta stetfnu siína, festa aug-
um á nýju marki. Einnjg hollt
að hortfa til baka. Hvað hefur
áunnizt, hvað lærzt. Hlýtur ekki
liðinn tímii að verða baksvið
firamtíðar, mælikvarði til nýrra
ákvarðann?
1 ævi þjóða verða einnig silflc
þáttaskill. Ein sMk tímamót höf-
uim við Mendingar nú lilfað.
— Við emm að hverfa frá 1000
ára lu'fsformii sem bændaþjoð til
nýrra lifnaðarhátta, nýs land-
náms f laindi okkar. Við erum
sem óðast að yfirgetfa tímaibil
bændaimenningar og tafca upp
béttbýlis- eða borgarmenningu
og bar meö nýja byggingar-
hætti og byggðafonm,
Getum við' byggt á reynslu
ökkair frá liðnum öldum í hinni
nýju þróun? Svo virðdst ekki
vera hvað sneirtir húsagerð,
nemia að takmiörkuðu leyti,
vegna nýrra byggingaetfna og
þarfa.
Islenzki torfibærinn ætti samt
að vera okfcur umhugsunarefni.
Við gietum þar margt aí for-
feðrum ok'kar .lært. Stað'setning
bæjarins í landinu, bæjarsitæðið
var ctftaist mieð þeim. áigætum að
vart varð á betra kosið.
Samispil bæjar og bygigðar við
landið ga.t varla verið betra
Bærinn sjálflur í senn röfcra“mn
og stíihreinn. Bygiginigarhættir
báþróaðir miðað við það efni.
siern notað var. Tilfinning
manna fyrir náttúrunni og
landinu neem, samibúðin viö
landið náin, meðhöndlun lands-
ins titliitssöm við ásjónu þess.
Forfeðurnir skiluðu okkur í
hendur óskemmdu landi, hvað
snertir byggmgar og önnur
mannviirki. Geta afkomendur
oklkar sagt það sama um bygg-
ingar í sveitum landsins síðan?
Forfeðrunum voru að vísu
takimiörk sett um etfnisval. Verk-
efnið var bundið við notkun
þess byggingarefnis er fyrir
hendi var, grjót, torf og reka-
við, þ.e. efmi landsins í ólbreyttu
fonmii. Takmörkun þessi varð á
vissian hátt kostur. Hún ákvað
sjálf möiguleikana. Vegigirnir
voru trausfcir, hleðslani myndaði
oftast fagurt mynzbur, er gladdi
augað í eintfaldleik siinumi. Innri
bygging bæjarhússins, samsetn-
inig viða, er læsfcust saman. atf;
þu.nga þaksins, var rökrétt og
falllleg enda otftast sýnilag og
hatfði þann sveiigjanleika, er
þurfti.
Hér skal ekfci farið nánar út
í tæknilega framkvæmd, seim
var langlþróuð gegnum aldir
með reynslu og snilli hinna ó-
lærðu bygginigameistara. Þeir
voru bundnir hvað snertir. efn-
isval, en þróuðu formskyn sitt
innan þeirra takmarka og tókst
að finna jatfnvægi hlufctfaHa í
húsum sínum og form, er hæfði
etfninu og landinu á hinn fulll-
Ein af ljósmyndunum á sýningunni, mynd tekin,,Hm síóustu alda-
mót af bænum Sandfelli í Öræfum.
Landið er að vísu stórt og
stórbrotið, en saimt viðkvæmt
vegna nefctar sinnar. — Mjög
hefur verið syndgað í sveitum
landsins með byggingum úr
hinum nýju efnum, sterkum lit-
um og tilfinningaleysi fyrir
samræmi lands og byggðar.
Þetta á raunar við fleiri atriðí,
svo sem vegaigerð og mannvirki
önnur. Við getum ekki skilað
landinu til atfkomenda okkar
jafn óspilltu og við tókum við
því aif forfleðrunum.
Ennþá er þó ekki otf seint að
stinga við fæti. líta till baka og
reyna að læra df þeim, er betur
hafa gért. Þetta gildir einnig
um byggð þéttbýlisins, þó eklki
sé til uimræðu hér.
Við þurfurn að legigja rækt
við sjónimennt okikar og form-
skyn í mifclu ríkara mæli en
hingað til, forðast tízkuduttl-
unga og eftiröpun. Fyllsta nota-
gildi og hagkvæmni ætti að
vera sjálfsagður hlutur. En
bærinn í landinu, staðsetning,
form, litir, gróður og aðrir fag-
urfræðilegir r þættir .eru einnig
veigamikil atriði í mannlegri
fflveru, þroska og vellíðan.
Til þessa alls er íslenzki torf-
BöftSiá"''' áh¥ítfhiihdfcjillll|' ' sfcerkúíJ
leiðairvísir og lýsandi fordæmi.
Ávarp frá íslendingum í
Kaupmannahöfn
□ Ýtarleg viðgerð hefur
að undanförnu farið fram á
húsi Jóns Sigurðssonar í
Kaupmannahöfn. sem nú á
áð verða félagsheimili ís-
lendinga þar í borg, auk
þess sem félög íslendinga í
Kaupmannahöfn fá þar
aðstöðu til starfsemi
sinnar. Hafa félögin tvö, Fé-
lag íslenzkra námsmanna
og íslendingafélagið, hafið
fjársöfnun til að standa
straum af kostnaði við hús-
búnað og tæki til félags-
heimilisins. Er söfnunin
begar í fullum gangi meðal
Islendinga og Islandsvina í
Dan’mörku og leita félögin
nú jafnframt til íslendinua
heima og hafa sent frá sér
eftirfarandi ávarp:
„Góðir Islendingar.
Um nærfellt tfimm alda sfceið
haifa íslendingar sótt til hötfuð
borgar Danmerkur við Eyrar-
sund, sumir tiíl nómsd'valar, en
aðrir í leit að betra itíísviður-
væri eða sem ferðamenn.
í allair þær aldir, sem Kaup-
mannaihöfn var höfuðborg Is-
lands og fraim til dagsins í dag,
hatfa Islcndingar í Kauipmanna-
höfn ekiki átt neinn sérstakan
samaistað fyrir fólagsstarfisemi
sína. Það næsta sem við hötBum
komiizt að eignast fastain sam,a-
stað hér í borg var á árunum
1852-1870, en þá bjó Jón Sig-
uirðsson forseti í húsinu númsr
12 við Austurveg. Það má með
s'anni seigja, að þá hafi heimili
Jóns Sigurðssionar verið mdðstöð
menininigar og félagslífs Islend-
iniga, en það stóð opið öllum Is-
1 reglluigierð hússins, sem ftor-
setar Alþimgis hafá gert drög
að, er gert ráð fyrir, að félög
íólcndinga í Kaupmiannaihöfn
fái aðstöðu til fél a gssta nfsemi
sinnar í hluta hússins. Þá er
unnið að því að endumýja
bókasatfn fólaiganna og mun
því einnig komið fyrir í húsinu.
Vilja félögin nota tækdfærið og
flytja þakkir sínar til danska
menntaimálaráðuneytisins fyrir
höfðdnglega bókaigjöf.
Þannig hefur nú myndazt
Isllendingaifélaigið í Kaup-
mannahöín og Félag íslenzkra
námsimanna í Raupmannahöfn
flytj.a hórmeð Alþingi íslend-
inga og íslenzku þjóðinni kær-
ar þakkir fýrir þetta fyrsta fé-
lagsheimiili Islendiniga í Kaup-
mannahötfn. Allir íslendingar,
sem leið eiga tii Kaupmanna-
hatfnar tffl lengri eða skemmri
dvalar eru velkominir í félags-
heimilið. Ennfremur er gert ráð
fyrir saimvinnu við ýmds dönsk-
íslenzk saimtök.
Félöigin hatfa þegar hatfið fjár-
söfnun til þess að geta búið fé-
laigsheiimálið nauðsymlegum hús-
gögnum og ýmsum tækjum, svo
sem h!ljómifllutningstæk.jum,
kviklmyndasýningartækjuim og
sjónvarpi ásamt flledru. Félög-
unuim er eikki kfliedift, af eigin
mætti, að standa straum af
þeim kostnaði, sem þessu er
samfiana. Fólögin leita því til
allra þeirra, sem styrkja vilja
félaigsheimili Islendinga í Kaup-
mainnahöfn með f.i árframlögum
eða öðrum hætti. Isflenzku dag-
blöðin taka á mióti iftiárfiraimflög-
um fyrir hönd féflaganna.
Kaupmannahöfn, 17. júní 1970
Guðnumdur Björnsson
Fðlaig í.silcnzkra námsmanna
í Kaupman nahöfn.
Júlíus Sólnes
íslendiingafélagið
í Kaupmannahöfn.“
Hús Jóns Sigurðssonar í Kaupmannahöfn.
Itendingum, sem komu. til Kaup-
mannahatfnar til lengri eða
skemmri dvalar. 17. júní 1967
gaf Cairl Sæmundsen, stórkaup-
maður, Alþdnigi þetta hús af
miikilli rausn, og nú er húsið
nær tilibúið til notkunar eftir
mikla og ýtarlega viðgerð.
traustuir grundvöllur fyrir
menningar- og félag'Ssfcarfsemi
Islendiniga í Kaupmannahötfn,
og jafnfraimt er minninig Jóns
Sigurðssonar heiðruð, þar sem
íbúð hans í húsinu veröur búin
ritverkum hans ásamt minning-
argripum um etairf bans og ævi.
Vél frá Flughjálp
til Perú í gær
Eins og grednt hefur verið frá
í fréttum hefur verið ákveðdð
að getfa stjórninni í Perú 5 flug-
vélar Flughjálpar h.f. Sl. laugar-
dag barst svar frá hedlbrigðisróð-
herra Perústjómar þar seim
hann kveðst þakka gjafimar og
Framihald á 9. síðu.
i