Þjóðviljinn - 07.07.1970, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 7. júlí 1970 — ÞJÓÐVrLJINN — SlÐA ’Jf
Þegar þið nú, lcæru viniir,
fairið um eitt af þeim svæð-
um lands okkar, sem við köll-
um blómlega byggð, þar sem
sjá má sæmilegan húsakosit og
mikla túnrækt siðustu áraituga,
þá mætti ykkur við þá yfir-
sýn lí'tast svo á, að við byggj-
um í furðu góðu landi, miðað
við hnattlegu og þrátt fyrir
kal og öskufall, já þrátt fyrir
öll þaiu grimmilegu áfelli af
völdum harðinda og eldgosa,
sem við hafum sögur af. —
Og vissulega hefur þessi norð-
læga ættjörð okkar marga
kosti góða, og svipmikil er
hún bæði vetur og sumar, ég
þarf ekki að fara að breiða
mig út um það. Og búsældar-
leg hefur hún verið, alfriðuð
og ósnortin, í auigum þeirra
landnema, sem hér svipuðust
um fyrstir manna, enda sögðu
þeir að hér drypi smjör af
hverju strái.
F.n þegar þið nú horfið, ekki
á fjöllin blá, langt í burtu,
og ekki á reisulegar bygging-
ar eða túnin í háigróandanum,
heldur á leiðirnar millj bæja
og hlíðamar ofar túnum. þá
sjáið þið það land sem mis-
þyrmt hefur verið í þúsund
ár. Þá sjáið þið skiriður og
rofa.börð þar sem áður var
gróðuirfeldur kjarrs og grasa,
þá sjáið þið holtin og melana,
uppblásturinn, eyðilegginiguna.
— Svo sannarlega erum við,
nú og hé.r, stödd í laufgrænum
birkiskógi, en héma fyrir
sunnan okkur blasir við Bæj-
arfellið, örfoka að mestu frá
brúnum niður að túni. Þar var
áður Bæjarfellsskóigur, fræ'gur
að stórviðum. Biskupsstóllinn í
Skálholti átti þar nafthöglg.
Cg Bæjarfellið er ekfceirt eins-
dæmi. Þeiss siaiga hefuir gerzt
um landið allt. Því miður:
svona höfum við búið að ætt-
jörðinni, níðzt á hennj á all-
an hugsanlegan hátt, löngum
af illri nauðsyn, en eins oft
af græðgi og fyri rhyggjuleysi.
Ungmennafólö'gin gömlu sáu að
vísu að hér vair eitthvað að og
sögðu: Klæðum landið. En
þeim var alls vant, og hvað
varð úr herópinu? Eintómt
hianagal. Nú loksins virðumst
við komin á það stig vitsmuna
að við sjáum hvað er að ger-
ast og skiljum hvað viðverðum
að gera. Og ég bið allar okkar
stórskomu landvættir og allar
okkar yndislegu huidur að
styðja okkur í stiarfi.
En einn kost hefuir jxstta
land, sem enn hefur okki verið
frá því tekinn: Það er slrjál-
býlt. Þess vegna mun það inn-
an tíðar litið gimdaraugum af
þeim sem þéttbýlið þjáir því
meir sem lengira líður. Því
mannfjöldinn á Jörðinni stefn-
ir í þá átt, að verða eins og
ofboðsleg óþrif á einum vesa-
lings líkamia. Skynsemi mín
segir mér það samia og Páll
Bergþórsson sagðj um daginn
í útvarpserindi, sem sé: að
þegaf íbúar annarra landia eiga
ekki lengur stað til að standia
á, en verða að brúga'St hver
uppá annan, þá íer að vorða
í efa direiginn réttur okkar til
landrýmis. en hjairta mitt tek-
ur undir með Jóni Rnfnsisyni:
fsland fyrir fslendin.ga; enda
mun okkur vissulega fjölga
eins og öðrum.
En sú hætta sem mér finnst
að nú só næst, og að við land-
ar, margir hverjir, gerum okk-
ur ekki nægileg,a ljósa, ef
m.airka má umræður og áætl-
anir ráðamannia, er ásæln; er-
lendra gróðafyrirtækja í alla
þá mörgu möiguleik.a sem við
eigum nú og í næstu framtíð,
en höfum enn ekki notað. Þar
munu margir ólmir í að verða
okkur fyrr; til, og hafa í
frammi bæði áróður og gýli-
gjafir. — En nú vil ég ekki
eyða ykkar litlum tíma í lang-
ar ræður um þessa hluti, sem
þegar eru orðnir ágrein-
ingsefni milli okkar, sem hór
erum saroan komin, og ým-
issa annarra, heldur langar mig
til að segja ykkur í sem stytztu
máli söguna af Jónj í Skoru.
Vorið 1926 stundaðj ég eyrar-
vinnu við höfnina í Reykjavík,
— og er það saga útaf fyrir
sig, úttroðin af margvíslegri
lífsreynslu, — en sleppum
Ræða Guðmundar skálds Böðvarssonar á útisamkomu
Alþýðubandalagsfólks í Húsafellsskógi
SAGAN
AF
JÓNI
í
SKORU

henni. Þamia í vinunnni kynnt-
ist ég strá'k á líkum aldri og
ég var sjálfur. Við unnum oft
samian, bæði í kolum og salti
og ýmsum öðrum þrældómi,
sem nú heyrir fortíðinni einni.
Oft drukkum við saman kaff-
ið okkar í Verkamannaskýlinu.
Og bann var leiðsögumaður
mdnn ; bænum á nokkrum hlá-
legum skemmtikvöldum.
Það mun bafa verið rétt í
upphafi kunningsskapar okkar
sem ég spurði bann einu sinni
í kaffinu, hvort hann væri
ekki úr bænum. Jú, hann átti
þar heáma, — en ég er ekki
einu sinni ættaður úr þessum
landshluta. — Hvaðan ertu
þá? spurði ég.
— Ég er ættaður frá Skoru,
sagði bann og glotti.
— Skoru! Hvaða hundsrass
er það?
— Talaðu virðulega um
Skoruna. Þetta var erfðaóðal
áfa gamla, með hlunnindum til
lands og sjávar.
— Stórbýli? spurði ég.
— Já, já. Kallinn bafði
fjörutíu kindur og eina belju.
Svo var fugl. Allt fullt af fuigli.
Kallinn áttd gamlan framhlað-
inn frethólk, en hi.tti aldrei
kvikindi, hefur sjálfsaigt aldrei
þorað að hlaða nema hálfu
skoti. Svo var fisfcur, fiskur
upp í landsleinum alla tíð, en
kallinn nennti ekki að róa, erf-
itt að setja bátinn býst ég við
og alltaf skíthrædduT á sjó.
— Hvemig veiztu það?
— Ja, mamma hefur ekki
beinlínis sagt það, ég bara
veit það. Og amma dó víst
þegar mamma var fimmtán
ára, hinir krakkamir voru
famir, þá seldi kallinn Skor-
una. Já, hann var bölvaður
skussi. — og asni, ég bara
veit það.
— Það hefur þó einhver vilj-
að kaupa.
— Ekki vantaði það. Kall-
amir báðumegin vildu ólmir
kaupa, — fyrir ekkert. Þeir
voru víst með töluverða út-
gerð og Pollurinn bak við
Skoruböfðann var ágætt lagi
fyrir stærri báta. Nú, og ann-
ar varð svo á undan hinum
að fylla afa gamla og keypti,
— fyrir ekkert, en afi fékk
vinnu í grútnum.
Ég spurði: — Hefurðu bom-
ið þama?
— Já, við vorum þama fyr-
ir utan á lúðu í hittifyrra. Þá
fórum við j land í eggjialeit.
Það var ekkert að sjá, bless-
aður vertu, moldarrúst og ekk-
ert tún og skógurinn brunninn
og dauður fyrir löngu.
— Var skógur?
— Svo segir mútta. Jú, það
var vísit eitthvert kjarr innst
í Skorunni, en það komst eld-
ur í grútinn og þó brann sinan
alveg innúr og skógurinn líka.
Það bafa líklega verið þurrk-
ar.
— Ja, bver skrattinn. Annars
hefðirðu getað byggt þér þama
sumarhús þegar þú ert orðinn
ríkur.
Hann gegndi því ekki, en
einhvemveginn fannst mér
honum ekki vera alveg sama
um þetta allt.
— Og nú er afi þinn dauður
og kominn til guðs, sagði ég,
svo sem til að sveigja hugina
á kristilegar brautir um leið
og við stóðum upp til að nudda
áfram við fiskuppskipun úr
Jóni forseta.
Pramlhald á 9. síðu.
Þorpið eftir Jón
úr Vör flutt á LH
Þorpið eftir Jón úr Vör var
flutt tvisvair sinnum á lista-
hátíð, fimm leikarar lásu
upp, þrír hljóðfæraleikarar
fluttu tónlist eftir Þorkel Sig-
uirbjömsson, sem gerð vair við
þennan þálk og það var ó-
venjuleg samsetning: hairmon-
ikka, ílauta og klukikuispil.
Það var ekki óskynsamlegt
að velja einmitt Þorpið til
slíks flutnings. Ég held, að
texti fárra annairra ljóðabóka
ok k ar áratuga hafi komið
jafn vel tll skila, einmitt
vegna þess, hve einfalt þetta
ljóðmál er, staðreyndir Ijóð-
anna og líkingar þeirra allar
af sama sviði. Þorpið var ný-
stárlegt, a.m.k. óvenjulegt við-
fangsefni á sínum tím.a, en
um leið einkar aðgengilegt
fyrir lesendur; það flytur
hugblæ bemskuminninga um
líf í snauðu fiskiiþorpi og
þetta er allt í það náinni
fjarlæigð, að hver getur þekkt
aftur sjálfan sig, mjög marg-
ir að minnsta kosti. Svip-
myndir af alkunnum mann-
gerðum þorpsins, fyrstu kynni
af kvíða og dauða, gleði bama
yfir smáum atvikum, kaup-
maðurinn og verkfallið, bát-
arnir og fjöllin, kolavinna og
Jesús Kristur — ekikert kem-
ur á óvairt, menn lesa sig ör-
uggir áfram eftir þessari
festi. sálarlifið verður ekki
fyrir stórum sveiflum, en
þessi látlausa skýrslugerð býr
yfir kurteislegri angurværð,
sem er ósvikin.
Flutningur leikaranna var
vand;aður og virðingarverður
Jón úr Vör
yfirleitt, þótt þeim fipaðist
stundum. Hitt er svo annað
mál, að íslenzkur ljóðafluitn-
ingur er langoftast fremur
dauflegur, sjaldgæft að túlk-
endur leggi mikið aí listrænu
hugviti í framgöngu síma —
og þetta kvöld gerðust ekki
undur og kraftaverk, því mið-
ur. Tónlistim var einkar lát-
laus og skynsamleg, svo langt
sem hún náði, en áform höf-
undar likast til full hógvær.
Það er því varla hægt að
segja að ]»tta „samspil list-
greina“ sem reynt var í Iðnó
hafi færf mönnum nýja
i eynslu af Þorpi Jóns úr
Vör — það dugði til að koma
ljóðunum vel til skila, til
upplifunar á texta, sem hef-
ur næiga kosti til að rísa und-
ir ánægjulegri kvöldstund.
Á.B.
-VI &RTAOCH skaffa
EN t-II<A0AIH l SVPRtCc£
OM vm CTANGES IN EN
FÖRFATWRE I EN SATcur
BÖR HÓNS HMSTRU px
honorar
Teiknað undir umræðum ríthöfundu
• Fyrir skömmu komu stjórn-
armenn rithöfundasamtaka á
Norðurlöndum saman til fund-
ar í Rcykjaxík. Meðal þeirra
var Sviinn Torbjörn Tliörn-
gven, scm er margt til lista
lagt eins og sjá má af þessum
skemmtilegu teikningum sem
hann hefur leyft okkur að
birta. Önnur er til orðin eftir
Hekluferðalag rithöfunda, text-
inn er: Svona þurfum við að
fá okkur j Svíþjóð. Hin teikn-
ingin er til orðin undir löng-
um ræðum um kjaramál rit-
höfunda, hvernig menn megi
vinna fyrir sínu brauði eins
og annað fólk í þjóðfélaginu:
„Ef menn loka rithöfund inni
í gervitungli á kona hans að
fá ritlaun“, segir þar.
Vel á minnzt: norrænum
rithöfundum fannst það einna
furðulegast af því sem þeir
sáu og heyrðu á ísilandi. hve
smá laun islenzkir rithofund-
ar hafa fyrir störf sín. Kváð-
ust þeir reiðubúnir til að sýna
þeim virka samstöðu ef á
þyrfti að halda. Um þessar
mundix munu fara fram við-
ræður milli fulltrúa Rithöf-
undasambandsins og útvarps
um greiðslur til höfunda, og
er ekki síður ástæða til að
fylgjast með þeim málum en
hlutskipti pípulagnmgamanna
og annarra góðra manna.