Þjóðviljinn - 01.10.1972, Blaðsíða 8

8. SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur I. október 1972.
Rœtt við Jóhannes Kjarval
um gömul
bárujárnshús og hafsöjn
Manninum er
nauðsyn að vera
í jákvœðu
tilfinningalegu
sambandi
við umhverfi sitt
Jóhannes Sveinsson Kjarval.
i sumar urðu Reykvík-
ingar varir við ungan
skeggjaðan mann, er rölti
um götur borgarinnar með
myndavél í ól um hálsinn.
Annað veifið mundaði
hann vélina, beindi henni
að gömlum húsum og
smellti af. Nú er það í
sjálfu sér ekki í frásögur
færandi, þótt teknar séu
myndiraf íverustöðum ís-
lendinga, og við fyrstu sýn
virtist ekkert liklegra en
hér væri á ferðinni einhver
sporgöngumaður þeirra
fjölmörgu ferðalanga, sem
hafa myndfest islenzkt
mannlif og látið myndirnar
skreyta frásagnir sínar frá
því fjarlæga landi íslandi.
Við nánari athugun kom þó
i Ijós, að hér var ekki á
ferðinni neinn reisubóka-
höfundur. Þetta var ís-
lenzkur námsmaður, sem
eyddi sumarfríinu í það að
taka myndir af gömlum
báru járnshúsum.
Okkur varð brátt Ijóst, að
þarna væri maður, sem
gæti sagt frá ýmsu mark-
verðu, og þegar í Ijós kom,
að maðurinn varvið nám í
byggingalist, jókst enn á-
hugi okkar á því að taka
hann tali.
— llvar crt þú i námi, Jó-
hannes?
1 Skotlandi, Ég stunda nám i
byggingalist við Edinburgh
College af Artj er á siðari hluta.
— Er áhugi þinn á islenzkum
bárujárnshúsum i einhverjum
tengslum við námið?
— Já. Ég fékk styrk frá skólan-
um til að feröast um i sumar og
undirbúa ritgerð um eitthvert
byggingafræðilegt efni. Ég hef
nokkuð frjálsar hendur með val á
efni, og þvi þótti mér tilvalið að
kynna mér byggingastil gömlu
bárujárnshúsanna, þótt bárujárn
sé sjaldgæft byggingarefni i Skot-
landi og viðast hvar erlendis,
nema sem þakklæðning. Báru-
járnið hefur þó verið notað sem
veggklæðning viðar en á tslandi,
bæði i Færeyjum og á vestur-
strönd Noregs, en á hvorugum
þessara staða þróaðist jafn sér-
stæður og skemmtilegur bygg-
ingastill og hér.
— Er þessi ritgerð þin um
bárujárnshúsin þáttur i lokaprófi
eða eitthvað þess háttar?
— Neinei. Þetta er frekar litið
verkefni. En ég er nýlega búinn
að skila af mér mjög stóru verk-
efni um hafsafn eða sædýrasafn.
Reyndar er það verkefni á ýmsan
hátt orsök þess, að ég er núna að
vinna að ritgerð um bárujárns-
húsin. Tii að mynda fékk ég
ferðastyrkinn vegna þess, hve vel
mér gekk með verkefnið um haf-
safnið.
— Geturðu sagt okkur eitthvað
um þetta hafsafn?
— Það hlýtur að vera. Mér
skilst, að ég hafi ekki talað um
annað undanfarna mánuði.
t Edinborg er námi i bygginga-
list þannig háttað, að á 4. námsári
verða stúdentar að vinna að ein-
hverju stóru verkefni. Þeir gera
þá frumrannsóknir, kostnaðar-
áætlun og annað þess háttar og
skila siðan nákvæmum teikning-
um af byggingu. Siðastliðinn vet-
ur var að þvi komið, að minum
árgangi yrði úthlutað verkefnum.
Mér leizt ekki á neitt verkefn-
anna, þótti þau um of miðuð við
brezkar aðstæður. Þá vaknaði hjá
mér sú hugmynd, að hafsafn væri
alveg tilvalið verkefni.
Reyndar get ég rakið upphaf
þessarar hugmyndar allt til
æskuáranna. Eins og gengur með
stráka, átti ég ákveðna drauma
um, hvað ég ætlaði að verða, þeg-
ar ég yrði stór. Ég ætlaði að verða
arkitekt. Einnig langaði mig
óskaplega til að verða flugrikur.
Nú, svo var þaö eitt sinn, er ég
var i heimsókn hjá ömmu minni,
Tove Kjarval, að hún ræddi um,
hvað það væri undarlegt, að á ts-
landi, þar sem allt mannlif
grundvallaðist á fiski, væri ekki
til neitt hafsafn. Að lokum tók hún
af mér loforð um, að ef ég yrði
arkitekt teiknaði ég hafsafn, en ef
ég yrði rikur, þá léti ég byggja
slikt safn.
Þegar nú kom að þvi, að ég fór
að velta fyrir mér hugsanlegu
prófverkefni, kom mér i hug þetta
samtal okkar ömmu. Sá mikli
áhugi sem nú er rikjandi um
náttúruvernd og nýtingu auðiinda
hafsins, hafa einnig haft áhrif á
mig.
Ég fékk þrjá Skota, sem eru
með mér i námi, i lið með mér.
Við gerðum siðan ýmsar forrann-
sóknir og fengum þvi framgengt,
að þetta verkefnaval okkar var
viðurkennt af skólanum.
— Þú taiár alltaf um hafsafn.
Er cinhver munur á þvi og fiska-
safni eða sædýrasafni?
— Vissulega. Ég nota orðið
hafsafn um miklu stærra og fjöl-
þættara safn en venjulegt fiska-
safn er. t venjulegu fiskasafni eða
sædýrasafni sér maður oftast nær
ekkert annað en fiskana eða dýrin
i tönkum. Þessir tankar eru svo
gjörólikir eðlilegu umhverfi fisk-
anna, að ekki er unnt að fá neina
hugmynd um neðansjávarvist-
hverfi, og þar með gera menn sér
enga grein fyrir þvi flókna sam-
spili, sem rikir i vel samhæfðu
dýra- og jurtariki neðansjávar,
þótt þeir standi allan daginn og
góni i gegnum gler á fiska i tönk-
um, hvað þá að það geti orðið til
að auka skilning þeirra á sam-
skiptum mannsins við hafið.
Ég vil taka það fram, að með
þessum orðum er ég á engan hátt
að sneiða að Sædýrasafninu sunn-
an Hafnarfjarðar. Það var vissu-
lega lofsvert framtak, að setja
upp fiskasýningu og gefa almenn-
ingi kost á að sjá helztu fiskteg-
undir, sem eru hér við strendur
landsins; en það sýnir ef til vill
bezt, hvað mikið vantar á, að það
safn geti orðið að hafsafni, að
nauðsynlegt er að sýna apa i búri
til að fjárhagslegur rekstrar-
grundvöllur fáist fyrir safnið.
— Geturðu gefið okkur ein-
hverja hugmynd um, hvernig þú
skipulagðir hafsafnið á teikni-
borðinu, svo að það kæmi mönn-
um i nána snertingu við lifheim
hafsins?
— Stærð safnsins var að sjálf-
sögðu miðuð við skozkar aðstæð-
ur, þannig að allt var það stærra i
sniðum en hugsanlegt safn hér á
landi getur nokkurn tima orðið.
Heildarskipulagið er þannig, að á
hringferö sinni um safnið eiga
sýningargestir að geta fengið
I