Þjóðviljinn - 29.12.1972, Blaðsíða 5

Föstudagur 29. desember 1972 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
trúnni, og börnunum er kent að
varast það eins og eggjárn og eld.
Keisarar
skjálfa
— Keisarar Þýzkalands og
Rússlands og aðrir stjórnendur
stórveldanna, væru ekki hræddir
og skylfu ekki eins og smágreinar
i stórvirðri — fyrir fátækum
iðnaðarmönnum, daglaunamönn-
um og öðrum smælingjum — ef
þetta væru aðeins lausingjar, sem
hlaupið hefðu saman snöggvast
til hagnaðar sér i svipinn, en væru
siðspiltir menn og menturnar-
litlir, til búnir að tortryggja og
svikja hvor annan á morgun.
Nei. — — En kynslóð, sem
vinnur á daginn og ver öllum
kvöldum sinum og litlu fristund-
um til þess að menta sig, og sin-
um litlu fátæklingsaurum til
menningar sér og félagsnauð-
synju, og ennfremur eldur börn
sin upp i þvi að vera sjálfum sér
og félaginu trú og réttlát við alla.
— Slika menn óttast æðri stéttir
og stjórnvöld rikjanna. Þvi að
þeir vinna i lið með sér alla beztu
og réttlátustu menn þjóðanna, og
þeir munu erfa rikið og völdin.
Enginn má ætla að þetta hafi
gengið þrautalaust fram. Ég
kann margar sögur, og hefi lesið
um ótrúlega elju og þrautseigju
einstakra ágætis-drengja og
ósérplægni þeirrá i baráttu við
ótrú, tortrygni, mentunarleysi og
skammsýni. En nú er eigi timi til
að fara út i þá sálma.
----Þið munið nú telja mér
skylt góðir menn, að benda ykkur
á, hvernig þið eigið að afla ykkur
þessara nauðsynja-einkunna og
tækja, sem ég lofa svo mjög —
þessarar mentunar, sem styrkt
hefir aðra til félagsskapar, og
veitt þeim á þann hátt efnalegan
hagnað og menningu. Þetta er
mér lika hægðarleikur, en að
sinni hlýt ég að fara fljótt yfir
sögu, og gef ykkur þvi einungis
fáeinar bendingar.
Núverandi félagsskipun
— ráöandi stéttir
Þá fræðslu sem þið þarfnist,
getið þið aldrei fengið i blöðunum
okkar. Þau hafa nóg með lands-
málaþrasið i heild sinni, eru flest
smá, rúmlitil og illa efnum búin,
og verða þó að sinna mörgu, eftir
þvi, sem félagsháttum okkar er
fyrirkomið. Þau hafa þvi litið
aflögu og allra sizt fyrir hugsjónir
og málefni, sem fara i bág við
stærstu og sterkustu auglýsendur
þeirra.
Skólarnir, eins og þeir eru nú,
geta og ekki orðið ykkur að þeim
notum, sem ætla mætti, jafnvel
þó þið hefðuð nokkurnveginn tima
til að sækja þá og ókeypis
kennslu. Þar má fá nokkurn
undirbúning undir almenna
þekkingu, en að öðru leyti eru þar
ekki bornar fram aðrar
kenningar en þær, sem núverandi
félagsskipun hefir sniðið og studd
er af opinberum aðilum. Þar má
ekkert komast að, sem hefir
breytileg áhrif á það skipulag, er
ráðandi stéttir og stjórnarvöld
þjóðanna styöjast við.
Það er ekki megnt eitur, sem ég
hefi nú borið fram fyrir ykkur i
kvöld, en trúað gæti ég að það liði
næstum mannsaldur þangað til að
slikar kenningar yrðu bornar hér
fram á skólaborðin. — Ég hefi
eigi tima til þess nú að ræða
nánar um framkvæmd og fyrir-
komulag þeirrar mentunar, sem
notadrýgst verður. En við þvi
býst ég að það verði svo hér, sem
annarstaðar, að ef þið ætlið að
standa á eigin fótum, og ekki á
hækjum þeim og tréfótum, sem
stjórnmálaflokkarnir fá ykkur —
þá verður að koma á stofn ein-
hverjum visi til blaða og timarita
eða bæklinga fyrir ykkar eigin
aura, og eins verðið þið að leggja
saman i þau útlend blöð og tima-
rit, sem fræða ykkur um það lifs-
nauðsynlegasta ykkur til handa.
En hjá fræðslunni verður ekki
komist. A henni grundvallast
allur auður og vald þessa tima.
An hennar þrifst enginn félags-
skapur, hvorki hjá okkur né öðr-
um, og án félagsskapar getur lifið
ekki orðið annað en undirlægjulif
— skósveinaæfi hjá þeim, sem
meiri hefir þekkinguna.
Tvær stéttir halda hér skást
saman i landinu: embættismenn
og kaupmenn. Enda hafa hvorir-
tveggju svo mikla þekkingu að
þeir skilja, að hröfnunum er það
hollast, að kroppa ekki augun
hver úr öðrum, ef þeir eiga að
bjarga sér.
t ungdæmi minu kom það einu
sinni fyrir austur i sýsluum, að
tveir skynsemdarbændur höfðu af
sjálfum sér og öðrum fjögra
skildinga hækkun á ullarpundinu
með þvi að selja gamla Bryde i
Vestmannaeyjum sina ull, einir
sér i laumi. fyrir einskildings
hækkun. Þá skorti ekki vit, en þá
skorti mentun til að sjá hag sinn.
Ogfram hjá mentuninni sleppið
þið ekki. hvernig svo sem hennar
verður aflað. Það kostar
þekkingu að verða sjálfstæður
maður, og það kostar bæði fé og
vinnu. En það er eina leiðin.
Samtök
óumflýjanleg
Ég geri ráð fyrir að ykkur sé
það nú Ijóst orðið, af þvi sem ég
hefi sagt, að samtök og samvinna
ve^kalýðsins sé óumflýjanleg, ef
hann á ekki að verða troðinn
undir l'ótum, og lifa af náð þvi lifi,
sem auðvaldi og ráðandi stéttum
þykja nægja. Lifið sjálft og
reynsla sýnir okkur þetta
alstaðar i smáu og stóru. Okkur
finst það sjálfsagt að margir
menn semeini sig um að hrinda
sex-æring fram og setja hann
upp, þegar einn maður getur það
ekki. Og jafnljóst ætti það að
vera, að sameina sig um að gera
lifskjör sin og sinna skárri, þegar
reynslan hefir sýnt að ein-
staklingurinn getur það ekki einn
út af fyrir sig. Til þess að ná valdi
á heimsmarkaðinum og skatt-
gilda okkur eftir vild, hefir orðið
að laða og kúga fjölda smáfélaga
i steinoliuhringinn, stálhringinn,
sykurhringinn og alla aðra hringi,
jafnvel i sameinaða gufuskipa-
félagið danska.
Sjálf villidýrin hópa sig, þegar
háski er á ferðum. — Moskus-
nautin skipa sér i stóran hring,
ef háska ber að, og snúa höfðun-
um út og hölunum inn i hringinn,
og hafa þar innan i kálfana og
mæðurnar. Óvinir mæta þar þétt-
um skógi af hornum hringinn i
kring.
1 menningarlöndunum má nú
heita öl'lug samheldni milli em-
bættismanna, klerka og kaup-
manna, og hefir lengi verið. Enn-
fremur hefi ég nú bent á, að
reynslan hefir sýnt, að þar sem
menning og mentun er komin
lengst á veg og blöð verka-
mannna flest og sterkust, t.d. i
Danmörku og á Þýzkalandi — þar
eru og samtökin orðin öflugust, og
eiga nú, eftir þvi sem út litur,
vissan sigur áður en langt liður.
En þetta strið hefir lika staðiö
þar i 40 ár og næstum óslitið sum-
staðar. Og við, sem höfum að
mestu heyrt þann vopnagný
álengdar og verið sjálfir langt frá
bardögunum, gerum okkur
naumast i hugarlund, hver
fádæma ógrynni sá sigur hefir
kostað, af ósérplægni einstakra
manna og atorku eða þolgæði i
ýmiskonar háðung og hörmung-
um. Ennfremur geysilegt fjár-
magn — margar miljónir króna
úr vösum verkamanna og vina
þeirra. En sigurinn er sælastur
þegar hann er dýrustu verði
keyptur. Ég hefi sjálfur 12 ára
persónulega kynningu af þessum
bardaga, eins og hann hefir verið
háður i Danmörku. Ég hefi séð
þar sjálfur hvernig jafnaðarmenn
hafa brotist i gegn um skort og
vandræði, háð og hatur, og eru nú
orðnir eins og ég gat um, meiri
hluti i bæjarstjórn Kaupmanna-
hafnar, öflugur flokkur á þingi,
Áhrif frá ritum
ja fnaröarmanna.
Ég hefi nú i 25 ár keypt og lesið
útlend blöö og rit jafnaðarmanna,
og varið til þess alt að 20 krónum
árlega. Það er tæplega mögulegt
að lesa árum saman þau rit án
þess að sárna svo niðurlægingin,
að maður hlýtur að verða félags-
lyndur, og reyna það sem unt er
til þess að færa menn saman.
Frá minni hendi get ég nú ekki
bent á nema ofurlitið af góðum
vilja. Og það vita margir góðir
menn i þessu félagi, að ég hefi
boðið fram þá litlu fræðslu, sem
ég gat veitt, ef menn hafðu séð sér
gagn að þvi að þiggja það. Af þvi
það er sannfæring min að
fræðslan og þekkingin komi
ykkur upp á samtaka- og sigur-
brautina. Þessi sannfæring min
er orsök i þvi að ég stend hér i
kveld. — Sannfæringin um það, að
sannleikurinn muni gera ykkur
frjálsa.Þeim eina konungi vil ég
vinna það, sem ég vinn.
agsbrún fyrir réttum 60 árum
QÖD7
Mynd af fv.
forsetafrú á
Hallveigar
stöðum
Börn fyrrverandi forseta-
hjóna, frú Dóru Þórhallsdótt-
ur og Asgeirs Asgeirssonar,
afhentu Kvenfélagasambandi
tslands að gjöf málverk af
móður sinni, sem Halldór list-
málari Pétursson hefur gert.
Frú Dóra var verndari
Kvenfélagasambandsins á
meðan hún var forsetafrú og
sýndi starfi þess jafnan mik-
inn skilning og vinsemd.
Stjórn K.t. metur mikils þessa
vinsamlegu gjöf, sem verður
varðveitt i húsakynnum sam-
bándsins að Hallveigarstöð-
' um.
(Frétt frá Kvenfélagasam-
bandi tslands.)
Fékk ekki einu
sinni kort
Siðan fyrsta jólakortið var
gefið út og selt til ágóða fyrir
Barnahjálp Sameinuðu þjóð-
anna 1949 hafa verið seld 697
miljónir þeirra. En teiknari
fyrsta kortsins, Jitka Sam-
ková Vejdová i Ceske Bude-
jovice i Tékkóslóvakiu, hefur
aldrei fengið eitt einasta þess-
ara korta. Frægir máíarar
eins og Picasso og Salvador
Dali hafa fetað i fótspor henn-
ar og teiknað jólakort fyrir
Barnahjálpina, en frú Vejdová
hefur ekki hlotið neina frægð,
og það finnst henni reyndar
ágætt.
Hún var aðeins sjö ára þeg-
ar UNICEF valdi mynd henn-
ar af börnum að dansa kring-
um maistöng sem fyrsta jóla-
kort sitt. En nú er hún 32 ára
og tveggja barna móðir og
segir: Ég mundi ekki kæra
mig um frægð, þvi hér i bæn-
um hefur hún ekki orðið mér
tif góðs. Fólk trúir ekki, að ég
hafi ekki fengið eitthvað fyrir
þetta. Það er jafnvel enn verið
að spyrja mig, hve mikið ég
hafi fengið og hvað ég ætli að
gera við peningana. En ég hef
ekki einu sinni fengið jólakort.
Stöðva þeir
róðra á
vertíðinni?
Akranesi, 28/12 — Mikil
óánægja er hjá útvegsmönn-
um hér. Ætla þeir að halda
fund hér i dag og er þar til um-
ræðu að stöðva róðra á kom-
andi vertið.
Fyrirtæki Haraldar
Böðvarssonar hafa sótt um
leyfi til verkalýðsfélagsins hér
um atvinnuleyfi fyrir Færey-
inga á komandi vertið. Hefur
stjórn verkalýðsfélagsins
hvorki synjað né veitt þetta
atvinnuleyfi ennþá.
Kemur nýtt
fiskverð í
vikulokin?
Stefnt er að þvi að fiskverð
verði tilbúið núna i vikulokin,
sagði Sveinn Finnsson, fram-
kvæmdastjóri verðlagsráðs i
gær. Útvegsmenn ræða vænt-
anlegt fiskverð á fundi i dag.
Verðlagsráð sjávarútvegs-
ins byrjaði að ræða fiskverðið
um mánaðamótin nóvember
og desember. Hélt það nokkra
fundi án árangurs. Var samn-
ingum um fiskverð þá skotið
til yfirnefndar 11. desember..
Sitja nú i yfirnefnd Arni Bene-
diktsson og Eyjólfur Isfeld frá
kaupendum og Kristján Ragn-
arsson og Jón Sigurðsson, for-
maður Sjómannasambands-
ins, frá seljendum, en odda-
maður er Jón Sigurðsson, hag-
rannsóknarstjóri.
Eftir gengisfellingu krón-
unnar 17. desember hefur yfir-
nefndin setið nær daglega á
fundum. Féll þó fundarhald
niður yfir jóladagana. Fundir
hófust svo á nýjan leik i fyrra-
dag og eru haldnir daglega.
Togara-
samningarnir
Ekki hafa verið haldnir
samningafundir um togara-
kjörin siðan um miðjan
desember. Er ekki von á
samningafundi fyrr en eftir
áramót.sagði Jón Sigurðsson,
formaður Sjómannasambands
fslands i gær. Kjarasamning-
ar togaraháseta féllu úr gildi
30. september siðastliðinn.
4 miljónir kr.
kostaði að
reikna út
bónusinn
í Eyjum
Frystihúsin i Vestmanna-
eyjum greiddu 16 miljónir
króna i bónus á þessu ári. Sagt
er, að 4 miljónir króna hafi
kostað að reikna bónusinn út
og er samanlögð upphæð þvi
20 miljónir króna er stóð undir
þessu bónuskerfi. Mikið fé
kostar þannig að reikna út
bónus og ástæða er til þess að
spyrja hvort ámóta kostnaður
sé bak við útreikning á bónus
annars staðar á landinu.

Ekið á hest
Ekið var á hest i Kræklings-
hlið við Akureyri i gærdag og
meiddist skepnan það mikið
að lóga varð henni.