Þjóðviljinn - 18.07.1973, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 18. júlí 1973. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
Sigríður Einars, frá Munaðarnesi
Fœdd 14, október 1893 — Dáin 10, júli 1973
Sigriður Margrét Einarsdóttir
fæddist i Hlöðutúni i Stafholts-
tungum 14. október 1893.
Foreldrar hennar voru hjónin
Einar Hjálmsson bóndi þar og
Málfriður Kristjana Björnsdóttir
ljósmóðir frá Svarfhóli. Ekki
voru þau lengi I Hlöðutúni, en
fluttu yfir Norðurá að Munaðar-
nesi og bjuggu þar allan sinn bú-
skap. Systkini Sigriðar voru
fimm. Magnús, sem var ári eldri.
Hann tók við búi eftir föður sinn
og bjó I Munaðarnesi i rúm 50 ár,
en dvetst nú á sjúkrahúsinu á
Akranesi. Tviburarnir Björn og
Hjálmur voru fæddir 24. júli 1895.'
Björn bjó á Kaldárbakka^ en
Hjálmur var lengst af bústjóri I
Þingnesi. Arið 1899 fæddust aðrir
tviburar i Munaðarnesi. Drengur,
sem dó samdægurs, en var
skirður skemmriskirn, Jón, eftir
nýlátnum föðurbróður sinum, og
stúlka, sem hlaut nafnið Mál-
friður eftir móður sinni, sém dó af
völdum fæðingarinnar.
Um þetta leyti fór Jóhann
Björnsson, móðurbróðir Sigriðar,
að búa I Bakkakoti (siðar kallað
Hvitárbakki) og hann tók hana I
fóstur þá sex ára gamla. Hún var
hjá honum næstu árin, en 1902 eða
1903 brá hann búi og flutti út á
Akranes. Hann tók hana ekki með
sér. Sigriður fór þá til móðurfor-
eldra sinna að Svarfhóli. Meðan
hún var I Bakkakoti barst þangað
skarlatssótt. Hún veiktist illa og
beið af þvi mikinn hnekki. Taldi
hún sjálf að minni sitt hefði aldrei
orðið jafngott og það var fyrir
veikindin. Það kom i hana[
kyrkingur og heilsuleysi, sem
hamiaði henni I mörg ár.
Sigriður naut barnafræðslu eins
og önnur börn. Hún hafði góðan
kennara, sem henni þótti vænt
um, og sóttist nám vel. Hún varð
snemma listaskrifari. Skriftina
lærði hún hjá konu, sem talin var
skrifa frábærlega vel, en svo vel
lét henni að halda á penna.að eftir
hálfan mánuð var hún orðin betri
skrifari sjálf. A unglingsárum
langaði hana mjög að fara i skóla.
Lagðihún drög að þvi að komast I
Kvennaskólann; þó varð ekki úr
þvi. Hún naut nokkurrar til-
sagnar I einkatimum hjá dætrum
Halldórs Danielssonar,
Leópoldinu og Sophie, en var þá
þegar öll I að hugsa um skáldskap
og yrkingar.
Hún tók við búsforráðum hjá
föður sinum 16 ára og var i
Munaðarnesi til haustsins 1913 er
henni bauðst staða hjá móður-
bróður sínum, Guðmundi Björns-
syni sýslumanni á Patreksfirði.
Hjá honum var hún þar til hann
flutti suður 1918, og var skrifari
hans siðustu árin og gegndi þvi
starfi einnig hjá eftirmanni hans,
Guðmundi Hannessyni, næsta ár,
en fór þá suður og vann á póst-
málaskrifstofunni.
Einar I Munaðarnesi dó árið
1921. Þá tæmdist henni svolitill
arfur. Hún notaði peningana til
utanferðar. Hún vildi afla sér
menntunar og hana langaði til að
skrifa. Hún dvaldi I Þýzkalandi
1922—1923. Þar vann hún við
saumaskap og lagði jafnframt
stund á þýzkunám. Arið á eftir
vann hún i sparisjóðnum i
Borgarnesi, en fór svo aftur til
Þýzkalands og var veturinn I
Meissen og fram á siðsumar 1925
að hún fór til Kaupmannahafnar.
Það lýsir vel mannkostum
Sigriðar, að þá var samferða
henni i lestinni frá Þýzkalandi
félaus listmálari. Hún gaf honum
aleigu sina,20 danskar krónur, svo
hann gæti leyst út farangur sinn
og komist heim til Islands.
1 Kaupmannahöfn fékk hún
vinnu við sauma hjá Magasin du
Nord. Það var vellaunuð og eftir-
sótt vinna, sem hún fékk, þótt hún
væri ófaglærð, vegna þess hve
góð meðmæli hún hafði frá vinnu-
veitanda sinum i Meissen. Vinnu-
timinn var langur og verkafólk
réttlaust, en hún lifði góðu lifi
þetta ár. Hún hafði herbergi með
Málfriði systur sinni, sem einnig
var við vinnu i Höfn. Þá voru þar
margir ungir Islendingar bæði við
nám og störf og gestkvæmt hjá
þeim systrum. Sigriður var veitul
og gestrisin jafnvel úr hófi fram.
I marz 1926 fór Sigriður heim
og fékk aftur vinnu hjá spari-
sjóðnum I Borgarnesi. Heldur var
nú Borgarnes lágkúrulegur
staður og hið versta Ihaldsbæli,
en þetta voru miklir umskipta-
timar i Evrópu og náðu þær
hræringar allar götur þangað.
Fúsi vert kom (sem framsóknar-
boðari) og náði talsverðum
itökum, aðrir ungir menn komu
frá Þýzkalandi heillaðir af
nazismanum, sem þá var að
ryðja sér rúms; samt var nú
stofnaður verkalýðsflokkur I
Borgarnesi. Sigriður gekk i hánn.
Alþingishátiðarárið 1930 gaf
Sigriður út fyrstu ljóðabók sina
„Kveðjur i runni.” I henni voru
nokkrar þýðingar á prósaljóðum
eftir Sigbjörn Obstfelder, sem
þóttu nýstarlegar og höfðu áhrif á
ungu skáldin, sem voru að vaxa
upp og fundu fyrir lamandi
þyngslum islenzkrar ljóðhefðar.
A þessum árum bar saman
fundum þeirra Sigriðar og
Halldóru B. Björnsson og
tengdust þær sterkum vináttu-
böndum, sem héldust meðan
báðar lifðu. Þær höfðu samflot til
Reykjavikur áriðl932 og stofnuðu
fyrirtæki I félagi, kjólasauma-
stofu á Grundarstig 2.
Ekki græddist þeim fé, en
margur fátækur listamaður átti
vísan beina i húsi þeirra og
kommúnistar héldu þar sellu-
fundi. Siðar flutti Sigriður á
Ránargötu 9 og hafði ibúð með
frændkonu sinni, önnu Guð-
mundsdóttur, og Guðmundi
Sigurðssyni.
Þar kynntist hún Karli Isfeld
skáldi og blaðamanni. Með
honum eignaðist hún son, Éinar
Island, 15. október 1935. Þá voru
erfiðir timar og margur fátækur,
mæðrahjálp var þá heldur bág-
borin. Sigriður hafði ofan af fyrir
sér og syni sinum með sauma-
skap.
Þrátt fyrir erfiða og illa
launaða vinnu starfaði Sigriður
alla tið mikið að félagsmálum.
Hún var stofnandi Kvenfélagsins
Sifjar á Patreksfirði, hún gekk I
verkalýðsflokkinn i Borgarnesi
og eftir að hún fluttist til Reykja-
vlkur lagði hún svo mikið af
mörkum til félagsstarfa að
undrun sætir hvernig hún gat af-
kastað sliku verki. 114 ár var hún
ritari Mæðrafélagsins, hún var I
stjórn Menningar- og friðarsam-
taka Islenzkra kvenna og Kven-
réttindafélags Islands, árum
saman mæddi útgáfa rits þess,19.
júni mest á henni. Hún var um
ára bil endurskoðandi reikninga
Rithöfundafélags Islands. Allt
þetta vann hún hljóðlega og án
endurgjalds svo yfirlætislaust að
menn tóku sjadnast eftir þeirri
vinnu.
Ritstörfin vann hún af sömu
hógværð, þegar sambýlismaður
hennar Karl tfeld en þau bjuggu
saman siðustu 8 ár æfi hans, dó
frá óloknu sinu stóra verki að
þýða Kalevalaljóðin, lauk hún þvi
og sér hvergi hatta fyrir. Ljóða-
bækur hennar urðu fjórar: Milli
lækjar og ár 1956, Laufþytur 1970
og I svölu rjóðri 1971; auk þess
ritaði hln smásögur og þýddi
skáldsöguna Ljós i myrkrinu eftir
Michel del Castille árið 1966.
Ég hef tekið saman þessar
heimildir um lif Sigriðar, að þær
mættu verða ábending þeim sem
vildu kynna sér stórmerkt æfi-
starf hennar. Ég reyni ekki að
lýsa henni, hvorki sem listamanni
eða manneskju. Ég á persónulega
henni stóra þökk að gjalda eins og
svo margur annar, sem varð á
vegi hennar, en mér finnst til-
finningasemi ekki eiga hér við.
Ég sendi syni hennar,
systkinum, ættingjum og vinum
innilegar samúðarkveðjur.
Vilborg Dagbjartsdóttir
,,Ég var I kirkjunni á Patreks-
firði, þegar þú varst skirður”.
Með jpessum orðum heilsaði
Sigriður Einars mér, þegar ég sá
hana fyrst haustið 1935. Það ár
var ég meðal þeirra frægðar-
manna, sem gáfu út fyrsta bindi
Rauðra penna á vegum Heims-
kringlu. Sautján eða átján árum
áður hafði Sigriður verið sýslu-
skrifari hjá frænda sinum,
Guðmundi Björnssyni, yfirvaldi
Barðstrendinga. Með þessum
hætti hófust kynni okkar Sigriðar.
1930 gaf hún út fyrstu ljóðabók
sina. Þær urðu fjórar, ef ég man
rétt. Það sem einkenndi þá bók
fyrst og fremst var smekkvisi á
HINZTA KVEÐJA
Sigriður Einars frá Munaðarnesi
Laufið i rjóðrinu
þar sem þú hvildir lúna fætur þina
sprettur enn
Heiðskir himinninn
sem speglast i ljóðum þinum
hvelfist enn
Lækurinn tæri
þar sem þú svalaðir þorsta þinum
niðar enn
Fótspor þin
i döggvotu grasi og gljúpum jarðvegi
geymd eru enn
Þótt þú sért horfin
sjónum þeirra sem unnu þér
þú lifir enn
Gréta Sigfúsdóttir
mál og sérkennilegur gáski. Þar
var þessi mannlýsing:
„Hárið á þér er eins og ull
af grámórauðri gimbur,
augun skinandi eins og gull
og ennið nýsagað timbur.”
Þetta er úr „Astarkvæði um
einhvern mann”.
Sonnetta hefst svona:
„Gegnum skóginn hægt
og hljótt við förum
hönd i hendi,
okkur bæði vefur
dimmrautt húmið;
döggvot jörðin sefur,
dropar falia af
rauðum blómavörum”.
Þótt við höfum átt margar
góðar skáldkonur hafa þær fæstar
ort góð ástarljóð. En I þessari
fyrstu bók Sigriðar er heitt kvæði
af þeirri gerð, óvenju eftirminni-
legt ljóð. Það heitir Ast. — Endur-
tekning orða er þar eins og berg-
mál.
Ógetið er þess, sem var ekki
sizt merkilegt við þessa fyrstu
bók Sigriðar, en það eru þýðingar
hennar á óbundnum ljóðum
norska skáldsnillingsins Sig-
björns Obsfelder. Hún mun hafa
lengi vel verið eini þýðandi hans
hérlendis.
1 siðari bókum Sigriðar var
ekki sami ferskleiki, glettni og
gleði, en smekkvísi hennar og
ljóðmál var æ hið sama. Hún
þýddi lika bækur. Sigriður ritaði
minningargreinar um látna vini
svo snilldarlega að fáir hafa gert
betur.
Þegar fundum okkar Sigriðar
bar fyrst saman bjó hún við mikla
fátækt I einu litlu herbergi við
Grjótagötu. Hún hafði þá nýlega
eignast sinn eina son. Faðir hans
var Karl ísfeld, hinn listhagi
blaðamaður, skáld og þýðari af
Sandsættinni frægu. En Sigriður
giftist aldrei. Heimilisvinir voru
þó jafnan eins margir og húsrúm
leyfði og kannski rúmlega það.
Þar komu Steinn Steinarr, Guð-
mundur Sigurðsson úr Borgar-
nesi, Magnús Asgeirsson,
Haraldur Sigurðsson, þýðari og
siðar bókavörður, Anna frænd-
kona hennar, er siðar giftist
Magnúsi — að ógleymdri Mál-
friði, hinni listelsku og ritfæru
systur Sigriðar.
Sigriður var menntuð kona.
Hún hafði dvalið lengi á Norður-
löndum og i Þýzkalandi og kunni
vel mál þarlendra, og fleiri
tungur. Hún var ágætlega lesin i
innlendum og erlendum bók-
menntum. Lengst ævi sinnar
vann hún skrifstofustörf.
Þó glettni fyrstu bókarinnar
entist Sigriði ekki i seinni bækur,
og þar yrði allt nokkuð þyngra og
alvarlegra, yfirgáfu þessir
skemmtilegu eiginleikar hana
aldrei i einkalifi. Hún var alla tið
glöð og skemmtileg kona, orð-
heppin og stundum meinleg,
þegar það átti við. En vinum
sinum var hún hlý og góð, ein-
stakt tryggðatröll. Hennar verður
alltaf gott að minnast.
JónúrVör
Skáldkonan Sigriður Einars frá
Munaðarnesi er látin.
Margrét Sigriður Einarsdóttir
fæddist i Hlöðutúni i Stafholts-
tungum 14. okt. 1893, en fluttist
skömmu siðar með foreldrum
sinum að Munaðarnesi i sömu
sveit. Foreldrar hennar voru
hjónin Málfriður Björnsdóttir frá
Svarfhóli i Stafholtstungum og
Einar Hjálmarsson frá Þingnesi i
Andakilshrepp. Þau hjónin eign-
uðust 6 börn og var Sigriður næst-
elzt þeirra. Elztur var Magnús,
bóndi i Munaðarnesi er nú dvelst
á sjúkrahúsinu á Akranesi, siðan
Björn sem nú er látinn, Hjálmur,
Málfriður rithöfundur, búsett i
Reykjavik og Jón er lézt i fæð-
ingu.
Er Sigriður var 6 ára gömul lézt
móðir hennar frá barnahópnum
sinum, og um 10 ára aldur var
hún tekin við ráðskonustörfum
hjá föður sinum. Má nærri geta,
hvilik ábyrgð það hefur verið
svona ungum herðum og hefur
hún fengið þar eldvigslu til á-
byrgðar- og trúnaðarstarfa, en
mörg slik voru henni falin siðar á
ævinni.
Um tvitugsaldur réðst hún til
starfa á sýsluskrifstofunni á
Patreksfirði hjá móðurbróður
sinum, Guðmundi sýslumanni
Björnssyni. Var hún sýsluskrifari
Baröastrandarsýslu frá 1915—18
og mun áreiðanlega fátitt að kon-
ur hafi sinnt þvi starfi. Siðan hóf
hún störf hjá Póstmálastjórninni,
en er faðir hennarlézt um 1922 og
henni tæmdist smáarfur, sá hún
sér færi á að fara út i heim og afla
sér menntunar. Sigriður var alla
tið mjög fróðleiksfús og las mikið
og átti töluvert af góðum bókum.
Haustið 1922 hóf hún nám við Ber-
litzskóla i Dresden og lagði þann
vetur stund á bókmenntir og
tungumál. Einnig sótti hún
þýzkutima hjá Arpad Szakasits,
er siðar varð forseti Ungverja-
lands. Þetta nám opnaði henni
innsýn i nýja veröld. Hún kynntist
stefnum og straumum i bók-
menntum sem vafalitið hafa mót-
að skáldskaparferil hennar mik-
ið. Hún orti og skrifaði mikið á
þessum árum og lagði stund á
þýðingar. Og árið 1930 kom út
fyrsta ljóðabókin hennar, „Kveð-
ur i runni”, og birtust þar ljóð eft-
ir hana sjálfa og einnig nokkrar
þýðingar á lausu og bundnu máli
eftir Sigrid Undset og Sigbjörn
Obstfelder. Siðan liðu 26 ár á milli
bóka, en þá kom út ljóðabókin
„Milli lækjar og ár”, þá „Lauf-
þytur” 1970 og 1971 „I svölu
rjóðri”, sem hlaut einróma lof
gagnrýnenda og hefði Sigriður
tvimælalaust átt skilið skálda-
styrk fyrir þá bók, en styrkveit-
ingu hafði hún fengið einu sinni,
árið 1957.
Sigriður hefur verið framúr-
stefnukona sins tima og hefur
þurft töluverðan kjark til að drifa
sig til annarra landa til máns i
greinum sem taldar voru léttar i
vasa og jafnvel alger timasóun,
hvað þá að fara að gefa út ljóða-
bók. En Sigriði óx þetta ekki i
augum. Þetta var það sem hugur
hennar stefndi að, og má segja,
að alla ævi hafi Sigriður verið að
þroska sig á listabrautinni og
vekur furðu hve nútimaleg sið-
ustu ljóð hennar voru. Þar var
enga stöðnun að finna, heldur si-
fellda leit að nýju og betra.
Sigriður stundaði ýmiskonar
brauðstrit um dagana, bæði skrif-
stofu-og verzlunarstörf og einnig
saumaskap og rak um skeið sina
eigin verzlun og saumastofu. Þá
má geta þess, að um tima var hún
forstöðukona matstofu Náttúru-
lækningafélags Islands, sem þá
gekk undir nafninu Næpan, en
það var dregið af húsnæðinu, sem
var gamalt landshöfðingjasetur
með næpulaga turni. Einnig vann
hún við safngæzlu á Þjóðminja-
safni Islands frá 1958.
Hún var mikil félagshyggju-
kona og tók virkan þátt i félagslífi
hvar sem hún bjó. Hún var einn af
stofnendum Umf. Stafholts-
tungna og var kosinn heiðursfé-
lagi þess. Einnig stofnaði hún
kvenfélagið Sif á Patreksfirði og
var i stjórn þess árin sem hún
dvaldi þar. Það félag stuðlaði
mjög að liknarmálum og er enn i
fullum gangi. Hún var i stjórn
Mæðrafélagsins i mörg ár, i út-
gáfunefnd „19. júni”, sat þing
Bandalags isl. kvenna, og var
fulltrúi á heimsþingi kvenna i
Khöfn 1953 og i sendinefnd til
Rúmeniu 1957 o.fl.
Sigriður eignaðist son árið 1935
með Karli Isfeld, sem skirður var
Einar. Hann hefur starfað i mörg
ár hjá Almennum Tryggingum
sem fulltrúi, traustur drengur og
ábyggilegur. Þau Sigriður og
Karl tóku saman á ný þegar Ein-
ar var kominn á unglingsár, og
bjuggu þau þrjú saman unz Karl
lézt árið 1960. Var oft glatt á
hjalla á heimili þeirra og rætt um
lif og listir af fyndni og andriki
þegar gesti bar að garði. Sigriður
hjúkraði Karli af ástúð og um-
hyggju i veikindum hans og var
samband þeirra einstaklega fag-
urt og elskulegt. Karl vann að
þýðingu sinni á Kalevala, eftir að
hann kom til Sigriðar og er full-
vist að hún hefur lagt þar hönd á
plóginn með honum, enda fór það
svo, að þegar Karl lézt áður en
Framhald á 11. siðu.