Þjóðviljinn - 20.10.1973, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 20. október 1973.
Frásögn af fundum Olafs Jóhannes-
sonar forsætisráðherra og Edwards
Heaths forsætisráðherra í Downing
Street 10, London, dagana 15. og
16. október 1973
Fyrsti fundurinn hófst i Down-
ing Street 10 kl. 10:45 mánudag-
inn 15. október. Ræddust forsætis-
ráðherrarnir einslega saman um
málið i hálfa klukkustund og
fylgdarlið þeirra einslega saman
jafn lengi, áður en aðalviðræðu-
fundurinn hófst.
Aðalviðræðufundurinn hófst i
fundarherbergi bresku rikis-
stjórnarinnar kl. 11:15. 1 fylgdar-
liðiEdwards Heath voru m.a. Mr.
H.B.C. Keeble aðstoðarráöu-
neytisstjóri, McKenzie sendi-
herra, Mr. Pooley lögfræðilegur
ráðunautur fiskimálaráðuneytis-
ins og ýmsir aðrir embættis- og
aðstoðarmenn forsætisráðherr-
ans, en með Ólafi Jóhannessyni
voru Hans G. Andersen, Hannes
Jónsson og Niels P. Sigurðsson.
Fundurinn hófst með þvi, að
Edward Heath bauð Ólaf Jó-
hannesson velkominn og gerði
grein fyrir þvi, að hann hefði á-
huga á að reyna að leysa fisk-
veiðideiluna. Jafnframt þakkaði
hann Ólafi Jóhannessyni fyrir
það, sem hann hefði gert til þess
að koma þessum viðræðum af
stað.
Ólafur Jóhannesson þakkaði
Edward Heath boðið og tók undir
þau ummæli hans, að hann vildi
reyna að vinna að friðsamlegri
lausn deilunnar á sanngjörnum
grundvelli. Það væri í þágu
beggja. Kvaðst hann vongóður
um niðurstöður viðræðnanna, ef
menn töluðu saman i hreinskilni.
Vegna boðs Heaths um viðræð-
urnar kvaðst hann kominn i þeirri
trú, að Heath hefði nýjar tillögur
að gera til lausnar á málinu.
Hann kvaðst einnig hafa sinar
hugmyndir þar að lútandi, en ósk-
aði að fá fyrst að heyra tillögur
Heaths um lausn deilunnar.
Edward Heath kjvaðst ekki
hafa neinar nýjar tillögur tilbún-
ar, en kvaðst vilja ræða málið i
öllum einstökum atriðum þannig
að þeir, forsætisráðherrarnir,
fremur en sérfræðingar og
embættismennirnir, gætu sjálfir
Ieyst úr þeim vanda, sem við væri
að fást til þess að ná bráðabirgða-
samkomulagi. Sagði Heath, að
hann vildi mjög gjarnan heyra
hugmyndir Ólafs Jóhannessonar
um, hvernig leysa mætti deiluna.
Ólafur Jóhannesson kvaðst
geta fallist á þetta og gerði grein
fyrir sjónarmiðum sinum á eftir-
farandi hátt:
Ræða Ólafs
„Herra forsætisráðherra.
Ég þakka yfirlýsingu yðar og
vil nú leyfa mér að skýra i megin-
dráttum afstöðu stjórnar minnar.
Tilgangur heimsóknar minnar
til Lundúna er að ganga úr
skugga um, hvort unnt sé að finna
grundvöll fyrir þvi að teknar séu
upp að nýju samningaumleitanir
milli landa okkar, til að jafna það
er á milli ber. Vissulega er það i
þágu beggja aðila að sæst verði á
málið i vinsemd.
I þeim anda vil ég leyfa mér að
visa til afstöðunnar, eins og hún
var eftir siðustu samningavið-
ræðurnar, sem fóru fram I
Reykjavik þriðja og fjórða mai
s.l. Á þeim fundi drógu báðir aðil-
ar saman sjónarmið sin i skjöl,
sem voru vandlega undirbúin. Ég
ætla ekki að rekja efni skjala
þessara, þar eð þau eru okkur
báðum nærtæk. Þess i stað vil ég
leyfa mér að reyna að fara á ný
yfir helstu staðreyndirnar, sem
þarna er um að ræða. Aður vil ég
þó ekki láta hjá liða að leggja
áherslu á, að aðilar voru sam-
mála um að bráðabirgðasam-
komulag fæli i sér að verulega
drægi úr sókn Breta til veiða á ts-
landsmiðum. Samninganefndir
okkar yrðu að ganga frá sliku
samkomulagi i smáatriðum, en
áður en þær geti haldið áfram
starfi sinu er óhjákvæmilegt að
skýra grundvallaratriðin.
Frá sjónarmiði islensku stjórn-
arinnar eru grundvallaratriðin
þessi:
1. Við litum svo á að hagkvæm-
asta leiðin til að leysa úr erfið-
leikunum, myndi vera að sættast
á um það bil 25 milna fiskveiði-
takmörk fyrir breska togara, sem
yrðu þá verulega færri en áður að
tölu. A þann hátt gætum við
verndað veiðisvæði islenskra
báta og um leið drægi úr sókn
Breta, þar á meðal á mikilvægum
uppeldisstöðvum.
Ég held að þetta fyrirkomulag
yrði miklu auðveldara i fram-
kvæmd en það sem áður hefur
verið stungið upp á, meðal annars
vegna þess að téðri lausn svipar
til þeirrar, sem við ræðum nú við
Vestur-Þjóðverja.
2. Ef þér sjáið yöur ekki fært að
fallast á slika lausn, yrðum við að
fara aðrar leiðir til þess að draga
úr sókninni, þ.e. takmarka tölu,
stærð og gerðir breskra togara á
tslandsmiðum, takmarka veiði-
magn, taka upp lokuð veiðihólf,
alfriðuð svæði og sérstök báta-
svæði. Samninganefndir okkar
hafa þegar athugað öll þessi atr-
iöi vel og lengi, og ég hef ekki á
móti þvi að þau séu athuguð enn
öll i samhengi sem hluti af heild-
arlausn, svo fremi við gætum
komist að samkomulagi um
grundvallaratriðin, það er að
segja fækkun veiðiskipa á svæð-
inu, takmarkanir á veiðimagni,
samkomulagstimann og eftirlit
með þvi aö ráöstöfununum, sem
fallist yrði á, sé framfylgt.
,,Min tillaga er”
Min tillaga er að frystiskip og
verksmiðjuskip séu útilokuð af
svæðinu, svo og allmargir stærstu
togaranna, miðað við heildartölu
togara að veiðum 1971. Takist
okkur nú að komast að niðurstöðu
um sjálft meginmálið, svo og
veiðitakmarkanirnar, eigum við
samt tvö atriði enn óleyst, það er
að segja hve lengi bráðabirgða-
samkomulagið ætti að standa,
sem ég held að við gætum með
góðum árangri gengið útfrá að
yrði 1 1/2 til 2 ár, og hvernig
framfylgt skuli ráðstöfununum,
sem sæst yrði á. Hvað siðara atr-
iðinu viðvikur, ættum við að geta
leyst það með þvi að fallast á að
togari, sem bryti reglur sam-
komulagsins, yrði sviptur leyfi til
veiða. Hlutaðeigandi togari yrði
þá strikaður út af listanum yfir þá
togara, sem fengju að athafna sig
á svæðinu.
Ég er viss um að lögfræðingar
okkar geta smiðað skynsamlega
tilhögun um þetta efni.
Náum við samkomulági um
þessi atriði, virðist mér sem
samninganefndir okkar gætu tek-
ið þar til sem frá var horfið. Þær
höfðu þegar komist nálægt sam-
komulagi um lokuð veiðihólf. Al-
friðuð verndarsvæði virtust ekki
vera þröskuldur i vegi og báta-
svæðin voru rökrædd af skilningi.
Við gætum séð togurum ykkar
fyrir góðum möguleikum á að
veiða 130 þúsund tonn á ári og
þyrftum ekki að geta þess i samn-
ingnum. Samninganefndirnar
myndu svo ganga frá smáatrið-
unum.
t stuttu máli sagt eru tillögur
minar þær, að við samþykkjum
að gengið yrði út frá eins og hálfs
árs til tveggja ára bráðabirgða-
samkomulagi, útilokun frysti- og
verksmiðjuskipa og allmargra af
stærstu togurunum miðað við
1971, að ákveðin verði takmörkun
á veiðimagni, að togari sem brjóti
veiðireglur sé sviptur veiðileyfi
og að samninganefndir okkar
hefjist þegar handa við að fjalla
um lokuð veiðihólf, alfriðuð svæði
og islensku bátasvæðin. Miðað við
það, sem þegar hefur verið áork-
að, hef ég trú á þvi, að nefndirnar
gætu lokið þessu verki innan mjög
skamms tima. Ef við getum jafn-
að það sem á milli okkar ber, eins
og er einlæg von min, væri
kannski hægt að láta réttarhöldin
I Haag niður falla.
Þannig lit ég þá á málin, herra
forsætisráðherra ”.
Leitað grundvallar
Edward Heath þakkaði Ólafi
Jóhannessyni fyrir að leyfa sér að
heyra þessar hugmyndir um
lausn deilunnar.
Spurði hann siðan nokkurra
spurninga. Siðar var málið rætt
ýtarlega.
Samþykkt var að reyna að
vinna að þvi að finna grundvöll
fyrir bráðabirgðasamkomulag.
Ennfremur að undirnefndir að-
stoðarmanna kæmu saman til
fundar kl. 4 en forsætisráðherr-
arnir ásamt aðstoðarmönnum
mundu hafa annan fund kl. 5, en
strax eftir hádegi kvaðst Edward
Heath ætla að hafa samráð við
fulltrúa breska útvegsins um
málið. Samþykkt var að gefa þá
þegar um hádegið út svohljóðandi
sameiginlega fréttatilkynningu:
„Forsætisráðherrar Bretlands
og tslands hófu viðræður sinar i
morgun að Downing Street 10
með hálftimafundi undir fjögur
augu. Þá komu embættismenn til
fundar við þá og hélt fundurinn á-
fram i hálfa aðra klukkustund i
viðbót.
Fundirnir voru vinsamlegir og
uppbyggjandi. Forsætisráðherr-
arnir urðu sammála um að vinna,
meðan á þessum viðræðum stæði,
að tilhögun bráðabirgðasam-
komulags.
Gert er ráð fyrir að forsætis-
ráöherrarnir taki aftur uppviöræð-
ur sinar siðar i dag”.
Fundir undirnefnda hófust i 10
Downing Street kl. 4 e.h.
Af hálfu tslands ræddi Hans G.
Andersen við breska embættis-
menn um möguleika á fækkun
breskra togara á Islandsmiðum
til þess að minnka sóknina.
Hannes Jónsson og Niels P. Sig-
urðsson ræddu við breska emb-
ættismenn um fyrirkomulag
eftirlits með framkvæmd hugsan-
legs samkomulags.
Viðræðufundir forsætisráðherr-
anna og aðstoðarmanna þeirra
hófust svo i fundarsal bresku
rikisstjórnarinnar kl. 5 e.h.
Edward Heath sagðist nú hafa
kynnt sér afstöðu breska sjávar-
útvegsins til hugmynda Ólafs
Jóhannessonar. Teldu þeir ör-
uggt, að ekki væri möguleiki fyrir
þá, að ná 130 þúsund tonna afla á
ári með þeim veiðitak-
mörkunum, sem íslendingar
hefðu ihuga. Yrði annað hvort að
útiloka bátasvæðin eða hólfa-
svæðatakmarkanirnar til þess að
Bretar næðu þessum afla. Þá
væri heldur ekki hægt að fækka
nema um 17 togara miðað við tölu
togara 1971, ef útiloka ætti alla
breska frystitogara og væri þá
gert ráð fyrir að 1Ó þeirra sem ur
gengju, væru lengri en 180 fet en
stærð annarra ótilgreind eða
fækkaö yrði um 26 togara án þess
að tiltaka stærö. Varðandi eftir-
litið meö veiöunum taldi hann
eðlilegast, að Bretar gæfu út
veiðiheimildir til sinna skipta. —
Hafði þannig mjög skipt um tón
til hins verra frá sem var um
morguninn.
Ólafur Jóhannesson kvað þess-
ar hugmyndir svo fjarri lagi, að
hann gæti ekki mælt með þeim við
rikisstjórn sina sem grundvelli að
samkomulagi. Útiloka yrði verk-
smiðjuskip og frystitogara og
fækka öðrum togurum um 30,
miðað við 1971. Bátasvæðin og
friðunarsvæðin yrðu að vera eins
og islensku tillögurnar frá 4. mai
1973 gerðu ráð fyrir. Sömuleiðis
hólfasvæðin, ef ekki væri farið inn
á 25 milna mörkin. Bráðabirgða-
samkomulagið gæti gilt i 2 ár. Las
hann siðan svohljóðandi tillögu
islensku fulltrúanna úr undir-
nefndinni um framkvæmdina og
eftirlitið með samkomulaginu:
Aðstoðarskip
á vettvang
„Gerður skal og samþykktur
listi yfir skip (sjá fylgiskjal), sem
hafi rétt til veiða á Islenskum
miðum samkvæmt þessum samn-
ingi. Islenska stjórnin mun ekkert
hafa að athuga við veiðar téðra
skipa við tsland, svo lengi sem
þau brjóta ekki reglur bráða-
birgðasdmkomulagsins. Sé fiski-
skip staðið að veiðum gagnstætt
reglum samkomulagsins, skal Is-
lenska landhelgisgæslan hafa rétt
til að stöðva það, en skal kveðja á
vettvang næsta aðstoðarskip
breska fiskiflotans til að sann-
reyna málsatvikin. Hvers sá
togari, sem staðinn er að broti á
reglum samkomulagsins, verður
strikaður út af lis.tanum og hann
sviptur veiðileyfinu”.
Miklar og harðnandi umræður
urðu um málið, og kom þar m.a.
fram, að af Islands hálfu væri
landhelgismálið mikilvægara en
öryggismálin, þvi það væri lifs-
hagsmunamál Islendinga, sem
framtið þeirra i landinu ylti á.
Eftir miklar umræður sagði Ed-
ward Heath, að sennilega væri
best að fresta umræðunum til
kvöldverðarfundarins, sem ætti
að hefjast kl. 8.
Með Ólafi
voru þeir sömu
A kvöldverð'arfundinum i
Downing Street 10 mættu m.a. af
Breta hálfu auk Edwards Heath.
þeir Sir Alec Douglas Home,
utanrikisráðherra, Joséph God-
ber, matvæla- og sjávarútvegs-
ráðherra, Lady Tweedsmuir, að-
stoðarutanrikisráðherra og fyrr-
greindir embættis- og aðstoðar-
menn, en með Ólafi Jóhannessyni
voru sömu menn og áður.
Eftir að hafa rætt óformlega við
Heath og Sir Alec og skýrt þeim
frá þvi, að hann hefði ákveðið að
leggja fram nýjar hugmyndir um
umræðugrundvöll lét Ólafur
Jóhannesson dreifa svohljóðandi
tillögu að umræðugrundvelli:
„islensk tillaga
15. október 1973.
1) Fækkun veiðiskipa (Miðað viö
veiðiflotann á Islandsmiðum
1971).
A: 25 frystiskip útilokuð
20 stærstu togararnir
útilokaðir,
7 aðrir togarar útilokaðir.
B: Annar kostur:
25 (öll) frystiskip (og verk-
smiðjuskip) útilokuð
15 stærstu togararnir úti-
lokaðir,
15 aðrir útilokaðir.
2) Bátasvæðin, sjá tillögur okkar
frá 4. mai 1973.
3) Alfriðuð svæði, sjá tillögur
okkar frá 4. mai 1973 (að við-
bættu svæði friðuðu 14. júni
1973.)
4) Sex skiptihólf, sjá tillögur okk-
ar frá 4. mai 1973, tvö lokuð, 4
opin.
5) Veiðitakmörkun 130 þúsund
tonn á ári.
6) Framkvæmd:
Gerður og samþykktur sé listi
yfirskip (sjá fylgiskjal), sem hafi
rétt til veiða á islenskum miðum
samkvæmt þessum samningi. Is-
lenska stjórnin mun ekkert hafa
að athuga við veiðar téðra skipa
við ísland, svo lengi sem þau
brjóta ekki reglur bráðabirgða-
samkomulagsins. Sé fiskiskip
staðið að veiðum gagnstætt regl-
um samkomulagsins, skal is-
lenska landhelgisgæslan hafa
rétt til að stöðva það, en skal
kveðja á vettvang næsta aðstoð-
arskip breska fiskiflotans til að
sannreyna málsatvik. Hver sá
togari, sem staðinn er að broti á
reglum samkomulagsins, verður
strikaður út af listanum, og hann
sviptur veiðileyfinu”.
Eftir miklar umræður undir
borðum allt kvöldið kom i ljós, að
Bretar gætu e.t.v. sætt sig við
eftirtalda liði: 1B, 2, 3, 4 með
þeirri breytingu að eitt hólf yrði
lokað I stað tveggja, liður 5 félli
niöur, og smávægilegar breyting-
ar yrðu gerðar á orðalagi 6. Bætt
yrði við nýjum lið um tveggja ára
gildistima. Taldi Ólafur
Jóhannesson þetta óaðgengilegt
en þetta mætti ræða á morgun-
fundinum, þriðjudaginn 16. þ.m.
Bretar lögðu það fram
Fundur hófst i fundarherbergi
bresku rikisstjórnarinnar kl.
10:30 þriðjudaginn 16. þ.m. Af
Breta hálfu voru auk Heath mætt-
ir Sir Alec, Joseph Godber og
ýmsir embættismenn, en sömu
menn af Islands hálfu. Lögðu
Bretar þá fram svohljóðandi til-
boð sem grundvöll að samkomu-
lagi:
„Samkomulagsgrundvöllur.
Flokkun veiðiskipa.
A. (011) frystiskip (og verk-
smiðjuskip) útilokuð,
15 stærstu togararnir úti-
lokaðir,
15 aðrir útilokaðir.
2) Bátasvæði eins og lagt til af
hálfu íslendinga 4. mai 1973.
3) Alfriðuð svæði eins og lagt til af
hálfu íslendinga 4. mai 1973 (að
viðbættu svæði friðuðu 14. júni
1973).
Frh. á bls. 15
ATHUGASEMI) UM ÞÝÐ-
INGU:
Þjóðviljinn frékk frásögn
þessa þannig i hendur, að
verulegir hlutar hennar voru
á ensku. Svo var um allt það
er greinir orðrétt frá ræðum
og tillögugerð i London. Er
það efni sett hér innan til-
vitnunarmerkja. Þvi var
snarað á islensku á ritstjórn
Þjóöviljans, og er sú þýöing
óstaöfest af opinberri hálfu.
MILLIFYRIRSAGNIR eru
Þjóðviljans.