Þjóðviljinn - 07.02.1975, Qupperneq 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fóstudagur 7. febrúar 1975
Viljinn færir okkur
frelsi og vald til aö berjast
Ég kem hér fram sem kona sem
vinn fyrir lægstu laun i þessu
þjóðfélagi. Stéttarfélag mitt er
Sókn og ég er búin að vinna það
lengi, að ég er komin á hæsta
kauptaxta Sóknar, sem i dag eru
42.480 kr. En byrjunartaxti hjá
Sókn er i dag 38.304 krónur. Og
geta allir sagt sér það, hve miklir
peningar það eru i dag.
Vinnustaður minn er Kópa-
vogshæli. Ég uni hag minum vel á
vinnustað, nýt að ég held, trausts
mins yfirfólks og öll samskipti við
samstarfsfólkið er hið besta.
Starf mitt á vinnustað er að
hjálpa til að annast vangefið fólk.
bessi hópur eru karlmenn á aldr-
inum 12-68 ára. Nú, þetta er allt
Verk, sem likjast venjulegum
húsmóðurstörfum. Við klæðum,
afklæðum, böðum, skömmtum
mat, hjálpum þeim að borða, sem
ekki eru einfærir um það sjálfir.
Við göngum frá hreinu lini og
hugsum um að hirða föt vist-
manna og þar að auki reynum við
að gera þeim daginn sem ánægju-
legastan með föndri og leikjum
fyrir þá, sem geta tekið þátt i
sliku. Hinum hjúkrum við og önn-
umst, sem eru meira lasburða.
bau ár, sem ég hef unnið úti,hef
ég kynnst stórum hóp af kyn-
systrum minum, kjörum þeirra
og lifsviðhorfum. Ungum stúlkum
hef ég kynnst i stórum hóp, sem
hafa unnið á sumrin og verið við
alla vega nám á veturna, ungum
stúlkum, sem hætt hafa námi
eftir skyldunám eða á miðju
gagnfræðaskólanámi til að geta
notið lifsins, eru vel að sér um
alla kvikmyndaleikara og stjörn-
ur, oft bestu stúlkur, kátar og lifs-
glaðar. Oft hef ég hugsað hvað
biður þeirra, — eiga þær eftir að
verða baráttukonur fyrir bættum
lifskjörum kvenna? En liklegra
finnst mér, að baráttukonurnar
fáist úr þeim hópi er lokið hafa
einhverju námi, ef þær þá verða
ekki svo ánægðar og værukærar
með sin góðu laun.
bá kem ég að fráskildum
konum, ekkjum og stúlkum, sem
einar og óstuddar berjast áfram
með 1 og 2 börn. Areiðanlegt er,
að hlutskipti þeirra er það erfið-
asta, sem hægt er i að lenda. bó
getur maður dáðst að dugnaði
þeirra og kjarki og er það mér
hulin ráðgata, hvernig þær fá
þessi litlu laun til að hrökkva fyr-
ir brýnustu lifsnauðsynjum. Og
veitég nokkur dæmi þess að þess-
ar konur hafa unnið aukavinnu,
svo sem gólfhreingerningar um-
fram þessa 8 tima vinnu daglega
á vinnustað, sækjandi börnin sin
kannski á 2 staði eftir vinnu og við
þurfum ekki að spyrja hvað biður
þegar þær komast inn fyrir hús-
dyrnar heima hjá sér. bessi hóp-
ur kvenna er svo upptekinn við
sina eigin lifsbaráttu að þeim
gefst enginn timi til að brjóta
heilann um vandamál kvenna.
bá er það sá hópur af konum,
sem kemur á vinnumarkaðinn
sem hafa það sem við i daglegu
taliköllum öryggi, — eru á góðum
aldri, eiginmennirnir i góðri og
vellaunaðri vinnu. bær virðast i
fljótu bragði vinna til þess að geta
veitt heimili sinu meira af dýrum
húsgögnum og öðrum lifsgæðum.
Er trúlegt að þær leggi á sig að
berjast fyrir kvenna yfirleitt? Ég
veit það ekki.
Oft hvarflar hugur minn að
þessum málefnum kvenna, og
ekki get ég neitað þvi að mér
sárnar það misrétti, sem mér
finnst rikja i starfsmati og
launagreiðslum þegnanna, og þar
verðum við konur harðast úti,
sem eru taldar ófagiærðar og
óábyrgar i starfi. Sem sagt,
höfum enga pappira upp á, að við
kunnum nokkurt verk til hlitar,
þótt við höfum unnið þjóðfélagi og
heimili okkar allt það gagn, sem
brjóstvit og kraftar okkar hafa
leyft, unnið myrkra á milli til að
geta stutt börn okkar til æðstu
menntunar, svo að þau yrðu þjóð
sinni að sem mestu gagni og
þyrftu ekki að búa við sömu
launakjör og við um sina ævi.
bá leiðir maður hugann að
þessu ári, sem á að vera ár okkar
kvenna og hverju þær muni fá
áorkað. bað eru vist 27 ár siðan
kvennanefnd Sameinuðu þjóð-
anna hóf starfsemi sina og mörg
verkefnin óleyst enn, sem varðar
okkar hag. En vonandi eigum við
dugmiklar konur, sem hafa
kjark, menntun og vilja, þvi vilj-
inn færir okkur frelsi ög vald, til
að vera tilbúnar að berjast fyrir
væru búnir að færa svona stóra
fórn. Og við, sem ávallt höfum
orðið að láta okkur nægja lægstu
iaunin, færum að leggja meiri
trúnað á það sem si og æ er verið
að staglast á, bæði I blöðum, út-
varpi og sjónvarpi, — um leiðir til
að tryggja hag hinna lægst laun-
uðu sem ekki mega hafa beinar
kauphækkanir i för með sér!
Mér er óhætt að fullyrða, að
eins og málin standa i dag, þá
tekurhið vinnandi fólk litið mark
á blaðaskrifum og öllu kjaftæði
um þessi mál. bað er eins og gæti
trúleysis og deyfðar hjá fólki. bað
treystir ekki verkalýðsforustunni
og getur á öllu átt von hjá þeim,
sem stjórna landinu. Og það sem
mig furðar mest i fari unga fólks-
ins i dag, með allri þeirri mennt-
okkar málstað. bvi enn þarf stórt
átak til að uppræta þá skoðun og
þá hugsun hjá konum að þær eigi
að láta karlmennina eina um að
leysa vandamál okkar. Okkur er
að visu nokkur vorkunn, þar sem
formæðrum okkar hefur verið
innrætt um aldaraðir að við ætt-
um að láta karlmennina eina um
að leysa öll mál, sem nokkru
skipti. Við þurfum ekki nema lita
á Alþingi islendinga til að sjá það
svart á hvitu hvað við konur erum
hlédrægar og trúum karlkyninu
fyrir öllum okkar hag.
Nú megið þið ekki halda að mér
detti i hug eða sé að halda þvi
fram að karlmennirnir vilji ekki
leysa okkar vandamál. En þeir
hreint og beint geta það ekki
nema við stöndum við hlið þeim,
sem jafningjar i einu og öllu. Og
eitt er vist, að hvoiugt kynið má
annað kúga.
Kem ég þá aftur að launamis-
rétti þegnanna, hvort hann stafi
ekki af einhverju leyti frá þeim
aldagamla sið, sem rikti með þjóð
okkar. Að á heimilum, þótt góð
væru og Guðsótti rikti innan dyra,
þótti sjálfsagt að mismuna fólki i
mat. Húsbændur og þeir sem
mest voru virtir fengu mestan og
bestan skammtinn og svo minnk-
aði skammturinn allt niður að ó-
mögum og bitabörnum, sem
fengu rétt svo að þau gætu lifi
haldið. Er þetta ekki spegilmynd-
in I dag? Hvað þá ellilaunþegar
og öryrkjar? Eru það ekki bita-
börnin okkar?
begár ég horfi á fulltrúa at-
vinnurekenda á sjónvarpsskerm-
inum með raunamæddar ásjónur,
fulla af svartsýni og talandi um,
að kauphækkun komi ekki til
greina i þessu voða-árferði og
jafnvel undrandi á að nokkrum
geti dottið kauphækkun i hug —
atvinnufyrirtæki risi engan veg-
inn undir sliku — hefur mér dottið
i hug, hvort ekki væri nú leið að
benda þeim á, að þeir reyndu svo
sem i 2 ár að lifa á sömu launum
og við sem höfum lægst kaupið.
betta gæti bjargað miklu fyrir
landið og ég er viss um að þessir
fulltrúar atvinnurekenda, þegar
þeir kæmu næst á sjónvarps-
skerminn, yrðu miklu ánægðari
og hressari á svip þegar þeir
un, sem það á kost á að afla sér á
öllum sviðum, hvað það er áhuga-
laust um það sem kallast þjóð-
mál. bað er svo almennt og oft að
það heyrist segja: „bað er ekkert
að marka það, sem stendur i blöð-
um, og stjórnmálamennirnir, all-
ir upp til hópa hvar sem þeir
standa i flokki, þeim er ékki trú-
andi”. Kannski er unga fólkinu
vorkunn þótt það hugsi á þennan
hátt. Og þessi deyfð orsakast ef til
vill af þvi, að allt i heiminum á
þessum timum er svo óstöðugt og
enginn veit hvað morgundagur-
inn ber i skauti sinu, eða hvaða
spil stjórnmálamennirnir kunna
að hafa á hendi næsta dag.
bað sem kom mér til að taka
þátt i þessari ráðstefnu, sem hér
er haldin i dag, er að enn er ég
minnug orða frú Sigrúnar Blön-
dals, er var fyrsta skólastýra
húsmæðraskólans á Hallorms-
stað og sú mesta baráttukona
fyrir málefnum kvenna, sem ég
hef kynnst. bvi hún fórnaði öllum
sinum tima og kröftum til að
austfirskar stúlkur gætu fengið
einhverja menntun og þroska áð-
ur en þær hæfu sina lifsbaráttu.
Mun hennar dugnaður seint full-
þakkaður, þvi þið getið hugsað
ykkur hvaða átak það hlýtur að
hafa verið að berjast fyrir að
koma upp skóla fyrir kvenkynið,
snemma á þessari öld, i heilum
landsfjórðungi, þar sem aðeins
var til einn alþýðuskóli. bá voru
ekki til námslán eða ferðapening-
ar handa nemendum, svo þeir
ættu kost á að sækja nám til ann-
arra landshluta. bað voru þvi
bara börn efnafólksins, sem áttu
þess kost að geta fengið einhverja
skólagöngu. Og þótt nú séu rúm
40 ár síðan ég var nemandi frú
Sigrúnar, er mér minnisstætt,
hvað hún innrætti okkur og lagði á
það áherslu að við hefðum skoðun
á hverju máli og þvi sem betur
mætti fara i samfélaginu. Hún
sagði oft við okkur:
„bið megið aldrei láta ykkur
vera sama um neitt, þvi ekkert er
eins hættulegt og að vera sama
um það sem gerist i kringum ykk-
ur. bið verðið að hugsa og vilja,
þvi annars hættið þið að þroskast
og vera hæfar manneskjur i sam-
félaginu.”
Vinnutíminn eftir kl. 5
ræður úrslitum um
hvernig lífi maður lifir
Okkur konum i frystihúsum er
ýmislegt til lista lagt, en þegar
kemur að ræðuhöldum fara nú að
vandast málin. Siðasta tilraun
min til ræðuhalds fór á þann veg,
að er ég var á leið i pontuna lak
flest það úr mér, sem ég vildi sagt
hafa. bvi tók ég það ráð nú að
punkta niður hjá mér það helsta
er ég vildi minnast á hér. En ekki
voru þó allar áhyggjur á enda, þvi
þá tóku við áhyggjur af þvi að
þetta væri svo illa skrifað að ég
gæti ekki lesið það.
En nú er ég hingað komin með
blöðin og get liklega lesið þetta og
er þá fyrst að hefja máls á þvi,
sem ég tel algert hneyksli innan
verkalýðshreyfingarinnar og það
er samsetning þeirrar nefndar,
sem kjörin hefur verið til samn-
inga við atvinnurekendur i samn-
ingum þeim er nú standa yfir. I
þessari nefnd eru niu karlmenn.
Á þessu yfirstandandi alþjóða-
kvennaári þótti þeim háu herrum
innan ASÍ engin ástæða til að hafa
konu i þessari nefnd. Leyfi ég mér
að fenginni reynslu að efast um
heilindi þeirra um málefni
kvenna og minni á, að viðræður
þessarar næstum sömu nefndar
hafði staðið vikum saman á sið-
asta ári án þess að höfuðkrafa
kvenna i frystihúsum væri nefnd
og þá loks tekin fyrir með þrýst-
ingi frá sterkasta fjölmiðli lands-
ins.
Að flestra dómi mun kaup-
trygging sú er þá náðist vera einn
stærsti sigur verkakvenna um
margra ára skeið. Arvisst at-
vinnuleysi var ávallt afsakað með
timabundnum, óhjákvæmilegum
hráefnisskorti. En á þessu hausti
hefur orðið annað uppi á teningn-
um. bar sein ég hef frétt til og
þekki af eigin raun fellur nú
aldrei niður vinna og kemur nú á
daginn, að betra skipulag var það
sem til þurfti. Ég tel að kaup-
tryggingin hafi verið eina raun-
verulega kjarabótin sem kom út
úr þessum siðustu samningum.
Nú vik ég að þvi sem framund-
an er. Arið 1971 sömduin við um
40 stunda vinnuviku, en mér er
spurn: Hvar og hvernig er hún
framkvæmd? Flestar vikur er
unnið 50 tima á viku. Sé unnið
skemur, þ.e. 40 stundir, er það
sjálfsmorðstilraun að reyna að
fleyta sér á þvi. En fyrir 40 stund-
ir er kaupið 9.300 krónur.
Ég hef árum saman unnið þann
langa vinnudag sem tíðkast i
frystihúsum og tel, að timinn sem
unninn er eftir kl. 5 ráði úrslitum
um hvernig lifi maður lifir. beir
sein hafa það góð laun fyrir 8
stunda vinnudag að nægir til lifs-
viðurværis geta með góðu móti
fylgst með öllu sem er að gerast i
menningarlegu tilliti. Hinir, sem
vinna 10—14 stunda vinnu, lifa að-
eins til að komast i vinnu daginn
eftir og geta halað út 10 stunda
vinnudag og siðan farið heim að
sofa. Oftast er maður daglangt að
hugsa um allt sem maður ætlar
að gera þegar maður kemur
heim, en má svo þakka fyrir ef
maður kemst gegnum dagblaðið,
og er það oftast eina menningar-
fæðan þann daginn.
Við i Bæjarútgerðinni spurðum
forseta ASI, hvort hann treysti
sér til að lifa á 9000 krónum á
viku. Hann svaraði þvi til, að
hann gæti það sjálfsagt ef hann
þyrfti þess!
Ég held aftur á móti, að engin
kona myndi reyna það. Heldur
mundi hún prjóna lopapeysur eða
skúra einhvers staðar til að
drýgja tekjurnar.
Að lokum vil ég nefna nokkur
atriði, sem ínig langar til að tekin
verði til athugunar hér á þessum
fundi:
í fyrsta lagi, að samræmt verði
matarverð i öllum mötuneytum,
þar sem launþegar eru tilneyddir
að kaupa sér fæði, en ekki haft
eins og það er nú, að sumir borgi
100 krónur fyrir matinn sinn, en
aðrir 300 krónur.
bá finnst mér spurning, hvort
ekki komi til greina, að starfsfólk
frystihúsa og fiskverkunarstöðva
fái skattfrjálsa eftir- og nætur-
vinnu.
Að lokum vil ég, að við konur
reynum að verða stöðugri vinnu-
kraftur og að við gerum það að
markmiði okkar á þessu alþjóða
kvennaári, að við vinnum öll störf
vel og helst betur en karlinenn,
svo okkur takist að sannfæra alla
menn uin að við séum jafnréttis-
ins verðar.