Þjóðviljinn - 07.02.1975, Qupperneq 9

Föstudagur 7. febrúar 1975 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Menntun og starfs

reynsla kvenna lítt metin
Þar sem ég vinn aðeins 62,5%
úr starfsdegi, er kannski ekki
raunhæft, að ég standi hér i dag.
Betra hefði verið, að kona sem
vinnur fullan starfsdag utan
heimilis hefði tekið það að sér. En
mér fannst ég ekki geta skorast
undan þvi að koma hér fram sem
félagi i VR, þar sem i þvi félagi
teljast um þrjú þúsund konur og
hafa flestar þau launakjör, að
þær fengu fullar láglaunabætur,
þegar þær voru reiknaðar út i
haust. Við kvenmenn erum i
meirihluta að höfðatölu innan
VR, en þó eigum við aðeins tvær
kynsystur i stjórninni, sem telur
tólf manns. Undarlega er jafn-
rétti kynjanna háttað þar.og ekki
er ég viss um, að þær konur séu
margar, sem treysta karlmönn-
um, sem litt þekkja til starfa
þeirra og vinnuaðstöðu, til að
semja um laun sin, þótt slik
aðferð hafi verið viðhöfð svo ár-
um skiptir hjá okkur. Ætli hvini
ekki i tálknunum á karlpeningn-
um i félaginu, ef hlutfallið innan
stjórnarinnar snérist við?
Við hjónin eigum sex börn og
þegar það fimmta fæddist fyrir
fjórtán árum, komumst við alls
ekki af fjárhagslega með eina
fyrirvinnu og tókum þá það til
bragðs, að ég gerðist. fyrirvinna
lika. Mér var það engin nauðung,
þar sem ég hef alltaf litið svo á,
að það væri niðurlægjandi fyrir
manneskjuna að verða að una þvi
að láta aðra vinna fyrir sér. Auð-
vitað var okkur þetta ekki kleift
nema til kæmi utanaðkomandi
hjálp og hana fengum við ekki hjá
opinberum aðilum heldur kom
þar til góð amma sem annaðist
börnin i fjarveru minni, svo að
þau fóru ekki á guð og gaddinn
eins og sagt er.
Nú er það svo, þótt þeir séu
margir sem loka augunum fyrir
þvi og vilja ekki viðurkenna það,
að þjóðfélagið okkar hefur breyst
svo slðustu áratugina, að sú fjöl-
skylda launþega, sem getur
komist af með tekjur einnar
fyrirvinnu, fyrirfinnst varla,en ef
reynt er að benda þessum aðilum
á það og eins þá staðreynd, að
vinnan utan heimilis geti verið
okkur konum einhvers virði (þar
á ég við þá fullnægingu sem
flestir njóta við að vinna vinnunn-
ar vegna), þá eru rök þeirra þau,
að svona nokkuð sé brot á öllum
náttúrulögmálum. Konan og
staða hennar i þjóðfélaginu er
náttúrulögmál i augum þessa
fólks.
A morgnana er ég heima, sinni
húsverkum, heimaverkefnum,
sem ég þigg laun fyrir og annast
fjögurra ára dóttur okkar. Klukk-
an kortér fyrir eitt leggjum við
mæðgur af stað. Hún fer I
leikskólann og ég i vinnuna en þar
sem leikskólareglurnar eru þær,
að ekki er tekið á móti börnunum
fyrr en fimmtán minútum fyrir
eitt, verð ég ætið of sein i vinnuna
og hef slæma samvisku af.
Strætisvagninn, sem ég þyrfti að
fara með, er einmit á leiðinni i
bæinn fimmtán minútur fyrir eitt.
Ég ætla að reyna að lýsa mánu-
degi á vinnustað minum, þar sem
það er minn KAFFIDAGUR. Ég
byrja starf mitt á þvi að safna
saman þeim gögnum, sem ég á að
vinna úr. Vinna min felst i þvi að
vera aðstoðarmanneskja við að
reikna út uppmælingar fyrir
iðnaðarmenn. Timinn liður og
fyrr en varir er klukkan að verða
hálfþrjú og ég verð að hætta út-
reikningunum i miðju kafi og fara
i kaffihitunina, leggja á borð fyrir
sextán manns, skera niður
meölæti og tina til sykur, mjólk,
smjör og ost. Okkur konunum var
sagt það við ráðningu okkar, að
við þyrftum að taka að okkur
kaffihitun og einhvern veginn
fannst mér það liggja I orðunum,
að ég fengi ekki starfið, ef ég
gengi ekki orðalaust að þessu.
Aldrei hef ég heyrt á það minnst,
að karlmanni væru boðnir slikir
kostir við ráðningu i vinnu og
undarlegast af öllu þykir mér, að
þegar ætlast er til að við kunnum
á margvisleg tæki (eins og rit-
vélar, reiknivélar, fjölritarar
þá skuli undirstaða ráðningar
okkar i starf vera sú, að við sé-
um jafnframt tilbúnar til að ger-
ast matráðskonur á staðnum.
Kaffihitunin tekur mig hálftima
og þá sest allur mannskapurinn
við kaffiborðið og unir vist sinni
vel utan stúlknanna tveggja sem
eiga að svara I simann jafnt i
kaffitimum sem á öðrum timum
vinnudagsins. Þegar allir hafa
fengið nægju sina, þarf ég að þvo
upp og ganga frá og þar með
fýkur annar hálftimi af starfsdegi
minum sem þjálfaður skrifstofu-
starfskraftur.
Um daginn fórum við konur
þess á leit á starfsmannafundi, að
karlmennirnir, sem eru tiu tals-
ins á móti okkur fimm (þar af eru
þrjár okkar ekki i fullu starfi)
tækju að sér að kaupa inn
meðlætið, þar sem það væri i
þágu okkar allra að fá þessa nær-
ingu (við greiðum sjálf
köstnaðinn) en þeir fengust ekki
til þess. I þeirra augum eru bæði
kaffihitunin og innkaupin
kvennastörf.
Mér fyndist athugandi fyrir
samningamenn okkar i VR um
kaup og kjör, að þeir kynntu sér
þessi kaffihitunarmál almennt og
ég efast ekki um að þeir kæmust
að þvi, að þessi aðferð er viðhöfð
á flestum fámennari
vinnustöðum félagskvenna þeirra
I dag. Mér finnst timi til kominn,
að það verði gerð gangskör að
þvi, að ekki sé litið á okkur konur
sem fyrst og fremst matráðs-
konur á vinnumarkaðínum ekkí
sist, þar sem allar auglýsingar
eftir okkur i störf hljóða upp á
ýmis konar menntun,
starfsþjálfun, skyldurækni, trú-
mennsku, samviskusemi og þar
fram eftir götunum. Hvergi er
minnst á það i þeim, að jafnframt
séverið að auglýsa eftir matráðs-
konu.
Vinnudegi minum lýkur klukk-
an sex og þá hefjast hlaupin við
að ná strætisvagninum til að
komast sem fyrst heim til að
hugsa um kvöldverðinn, sem er
eina heita máltið dagsins á heim-
iliokkar, þarsemallir eru ýmist i
skólum eða vinnu og koma þvi
ekki heim I hádeginu. Við erum
sjö i heimili núna. Þegar heim
kemur biða min ótal störf, þótt
heimilisfólkið reyni að hjálpa til
eftir bestu getu.
Timi minn til félagsstarfa og
tómstundaiðkana er sáralitill
enda hef ég svo sannarlega oft
fengið að heyra það utan að mér,
að við konur hvorki nennum né
viljum taka þátt i félagsstörfum,
stjórnmálum eða annarri starf-
semi, sem karlmenn una sér við
löngum.
Nú langar mig að gefa hér
örlitið dæmi um laun okkar
kvenna skv. samningum verslun-
armanna og reyna að leiða i ljós
hvaða áhrif menntun, verkþjálf-
un og starfstimi hafa á þau. Ég
tek fyrir 6. launaflokk. 1 honum
eru ritarar I og sérhæft starfsfólk
með góða vöruþekkingu og verk-
þekkingu. Byrjunarlaun eru: kr.
46.519 Laun eftir 7 ára starf:
54.047.Eins og allir vita, er einka-
ritarastarfið álitið ákaflega sér-
hæft ábyrgðarstarf og áreiðan-
legt er, að yfirleitt þarf mjög góða
málakunnáttu, vélritunar-
kunnáttu og jafnvel hraðritunar-
kunnáttu til að geta gegnt þvi. Að
baki allrar þessarar kunnáttu
hljóta að liggja löng námsár og
starfsár. Þessi launaflokkur fékk
fullar láglaunabætur núna i
haust.
17. launaflokki er að finna bréf-
ritara, sem annast sjálfstætt
bréfaskriftir á erlendum tungu-
málum og gjaldkera I. Ég held að
yfirleitt. komist kvenmenn ekki i
hærri launaflokk innan VR og I
honum eru byrjunarlaun 50.176 og
laun eftir 7 ár 55.000.
Ég vona að það blasi við ykkur
eins og það blasir við mér, að
menntun og starfsreynsla skipta
tiltölulega litlu máli hvað
viðkemur launakjörum okkar
kvenna. Ekki verður með sanni
sagt, að langskólaseta við að læra
tungumál og meðferð skrifstofu-
tækja hafi það i för með sér að við
njótum hærri launa eða fríðinda
eins og bilastyrkja, sem virðist
fylgja menntun karlamanna i
okkar þjóðfélagi.
Það er langt frá þvi, að ég sé
hér með að halda þvi fram að
bókmenntun eigi að gefa hærri
laun og forréttindi. Heldur er ég
að reyna að opna augu okkar fyrir
þvi, að einnig á þessu sviði erum
við settar skör lægra en karlmað-
urinn.
Og að siðustu ætla ég að lesa
hér upp fyrir ykkur greinina um
rétt félagskvenna i VR til að
halda óskertu kaupi vegna barns-
burðar. Hún hljóðar svona:
„Kona sem unnið hefur hjá
sama vinnuveitanda eitt ár, skal
eiga rétt á óskertu kaupi i 12 virka
daga er hún er f jarverandi vegna
barnsburðar”.
Skyldi ekki mörgum finnast
eins og mér, að orðalag þessarar
greinar, gefi til kynna, að konan
fái enga greiðslu nema þvi
aðeins, að hún sé ekki lengur frá
vinnu vegna barnsburðar en i 12
daga og einnig að hún eigi engan
rétt á þvi að taka við sinu starfi á
ný, þótt hún bæði gæti það og
vildi.
Baráttumál okkar kvenna hlýt-
ur að vera það, að við fáum allar
þriggja mánaða leyfi frá störfum,
þegar við ölum þjóðfélaginu nýj-
an þegn. Kvenmenn, sem starfa
hjá rikinu, hafa þegar fengið
þessu framgengt,og ef kvenmenn
I öðrum störfum en hjá riki eiga
ekki að njóta sömu réttinda.
verðum við að lita svo á, að i afig-
um ráðamanna séu börn þeirra
og þær sjálfar mikilsverðari
þegnar i okkar þjóðfélagi en við
hinar og börn okkar.
Gjörbreytt ástand eftir
kauptryggingarsamning
Mig langar til að byrja á að
segja hér smásögu úr heimilislifi
minu. Ég á fjóra syni og eina
dóttur, sem I daglegu tali
bræðranna var bara nefnd
„stelpan”. En svo vantaði e.t.v.
að fá pressaðar buxur, festa tölu
eða eitthvað þ.h. og þá allt i einu
hét stelpan „Guðfinna min” eða
jafnvel „elsku Guðfinna”.
— „Núeréggóð”,sagði hún þá.
Þetta tók ég nú sem vanalegar
erjur milli systkina.
Nú rak að þvi, að ég þurfti að
fara að vinna lika utan heimilis.
Ég fékk vinnu i frystihúsi. Nóg
var að gera, enda i byrjun ver-
tiðar. Við unnum ýmist til kl. 7
eöa 11. Allar þekkjum við nú
hvernig gengur að láta timann
endast heima til að sinna þó ekki
sé nema nauðsynlegustu störfum.
Eöa hver þekkir ekki spurningar
i þessum dúr: „Hvað! Er ekkert
til með kaffinu?” „Rennilásinn á
úlpunni minni er bilaður!” „Það
er gat á vettlingnum minum”.
Við herðum upp hugann og
erum bjartsýnar á að geta gert
þetta allt á kvöldin. Svo einsog til
að herða sig upp er farið út i f jár-
hagsáætlun. Og nú er þessi búinn
að fá peysu, næsti buxur, raf-
magniö greitt, nýbúið að fylla
oliutankinn. Já, hugsa ég með
mér, og nú skal ég svo sannarlega
kaupa sjálfri mér eitthvað næst
þegar ég fæ útborgað. Efni I
blússu, buxur eða bara nýjan
varalit. En viti menn! Þegar ég
fer úr vinnu tveim dögum seinna
er búið að setja upp miða, sem á
stendur: „Kallað næst”.
Við nánari athugun kemur i
ljós, að það eru konur, og aðeins
konur, sem eiga að vera heima.
Þar rauk draumur minn um jafn-
vel bara varalit út i loftið. En það
sem verra er að kingja er, að nú
getur stelpan eða konan bara átt
sig þar til fiskur kemur næst, þá
verður kallað I hana. Og þar er
afturgenginn gamli heimilis-
draugurinn, sem ég sagði frá i
upphafi.
Nú, við konur töltum bara heim
og steypum okkur út i að vinna
upp öll verkefnin, sem hafa
hrúgast upp. Við hugsum okkur,
að nú skulum við vera duglegar
aö koma öllu i lag heima — fara
svo e.t.v. i bókasafnið. En vana-
lega er nú komið kall um að mæta
i vinnu fyrr en draumurinn um
ferð I bókasafn nær að rætast.
Svo rennur upp árið 1974 og nú
er mikið um að vera. Samningar
og meiri samningar og nú kemur
kauptrygging fyrir fólk i fisk-
vinnu. En þá hvin úr mörgum
áttum:
— „Nú eru frysthúskerlingarn-
ar orðnar vitlausar, vilja fá kaup
fyrir að vera heima!”
Viö reynum að koma þvi á
framfæri, að þetta sé nú fyrir
karlmenn lika, en svarið er, að
þeirhafi alltaf vinnu. Þá er reynt
að útskýra, að við biðjum engan
um að gefa okkur neitt, aðeins um
atvinnuöryggi eins og annað fólk.
Hver hefur heyrt, að konar t.d. i
banka, simstöð, skrifstofu eða úr
mjólkurbúð séu sendar heim —
og aldrei er heldur talað um t.d.
bankakerlingar, heldur konur i
banka. Þennan móral hef ég
aldrei skiliö, þvi mér finnst við
allar jafn mikilvægar, hvar sem
við vinnum, heima og heiman.
Siöan tekur við mikið strið og
þóf að fá kauptryggingunni fram-
gengt. 19. júni er hún fyrst undir-
rituö, semsagt nærri fjórum
mánuðum eftir samninga.
Og nú er nóg að gera þó að komi
dagar sem ekki er til fiskur, Við
lögum til, þvoum borð; pönnur og
lista, sem er hreint engin vanþörf
á. Og ánægjan og vissan um að
hafa sina 8 tima dagvinnu bætir
mikið sálarástandið. Nu er lika
hugsað um að hagræða komu
togaranna og geymslu fisksins,
svo alitaf sé einhver vinna.
Astandið gjörbrey ttist. A
minum vinnustað hafa aðeins þrir
dagar fallið úr á timabilinu frá 19.
júni. Og þeir voru greiddir sem
kauptryggingardagar.
Ég hef beint öllu minu tali að
kauptryggingunni, þvi viðsjáum i
hendi okkar, að i dag er hún það
sem við konur i fiskvinnu þurfum
fyrst og fremst að standa saman
um og reyna að fá uppsagnar-
frestinn lengdan.
Og að lokum: í daglegu tali er
fiskur og fiskvinna nefnt undir-
stööuatvinna þjóðarinnar — en
hvert er kaup konu i fiskvinnu?
Eftir eins árs starf 234.10 kr. á
timann þe. 1872,80 á dag. 9.364 á
viku, og hækkar ekki þótt hún
vinna alla ævi i fiskvinnu.
Hvað getum við svo veitt okkur
umfram það nauðsynlegasta?
Raunverulega ekkert. En þó
kemur fyrir að við stöndumst
ekki freistingarnar. Mig hefur td
lengi langað að kaupa mér ljóða-
bók Steins Steinars. Lét það eftir
mér á dögunum. Hún kostaði 2240
krónur. Ég var einn dag og rúm-
lega 1 1/2 tima að vinna fyrir
henni. Þetta gerum við okkur að
góðu vegna þess að flestar af
konum i fiskvinnu eru húsmæður.
sem eru að reyna að drýgja
tekjur heimilisins.
Nú i tilefni kvennaárs skulum
við byrja á þvi fvrst og fremst að
meta okkur sjálfar. Segja ekki
oftar: ,,Ég vinn ekkert, ég er
bara heima”. Eða: „Ég vinn
bara I fiski". Þá og þá fyrst
förum við að fá einhverju áorkaö.