Þjóðviljinn - 07.02.1975, Síða 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 7. febrúar 1975
Það er tvennt, sem ég hef verið
beðin að tala um hér, annars veg-
ar lifeyrissjóðirnir og hinsvegar
starf mitt sein er fyrir heimilis-
þjónustuna.
Ég vil byrja á lifeyrissjóðunum
og lýsa yfir þeirri skoðun minni,
að ég tel skýlaust, að þeir séu eign
verkalýðsfélaganna og engra
annarra. Þegar samið var um lif-
eyrissjóðina i upphafi, var gengið
frá kaupkröfum til að semja um
þessa sjóði og atvinnurekendur
geta á engan hátt talist eiga i
þeim frekar en þeir eiga i kaupinu
okkar. Þetta er reiknað sem kaup
á launaseðlunum og er algjörlega
okkar eign. Er mér óskiljanlegt
hvernig nokkrir verklýðsforingj-
ar geta fallist á annað.
Nú líður að þvi, að þetta verða
stórsjóðir, — það hafa kannski
ýmsir hlustað á skemmtilegan út-
reikning Björns á Löngumýri um
það, hve stórir þessir sjóðir fari
að verða og jafnvel yfirgangi
rikissjóðinn. Sú spurning sem
brennur i okkur er: Til hvers á að
nota þessa sjóði? Og svarið hlytur
að vera: Fyrst og fremst til hags-
bóta fyrir verkalýðinn i landinu.
Ég veit, að þið sem hér eruð,
þekkið öll húsaleiguokrið, sem er
eitthvað það versta sem mætir
láglaunafólki og þvi fólki, sem nú
er að hefja búskap, einkum hér á
þéttbýlissvæðinu. Kannist þið
ekki við það að leita og leita að 2ja
herbergja ibúð, eiga kost á ein-
hverju, kannski i einhverju gömlu
húsi, eiga að borga frá 12 til 20
þúsundir á mánuði, svo og svo
mikið fyrirfram og svo og svo
mikið sem þið eigið kannski að
gera aukalega og síðan eigið þið
allíaf yfir höfði ykkar að missa i-
búðina, að verða nú að fara, að
standa i stöðugum flutningum?
Þessa sjóði verkalýðsfélag-
anna, lifeyrissjóðina, mætti nota
til að byggja leiguhúsnæði fyrir
meðlimi láglaunastéttanna. Ég
hugsa mér þessar ibúðir yfirleitt
heldur litlar vegna þess, að það
eru þær sem mest er sóst eftir og
það eru þær sem láglaunafólkið
þarfnast helst. Sumt af þessu eru
einhleypar konur, kannski eldri
hjón, það er ungt fólk sem er að
byrja búskap, svona fólk þarfnast
helst minni ibúðanna.
Ég hef alveg ákveðnar hug-
Notum lífeyrissjóöi til
aö byggja upp
leiguíbúðir á
félagslegan hátt
myndir um hvernig ætti að
byggja þessar ibúðir. Þetta ættu
að vera húseiningar og þær ættu
að vera þannig, að þær leystu
sem mest af vanda ibúanna. Til
að teikna þessar ibúðir þarf að fá
til færustu arkitekta og það þarf
að hafa þær eins haganlegar og
auðið er. 1 sambandi við hverja
húseiningu vildi ég að byggt yrði
athvarf, þar sem fólkið getur hist
og kynnst, þvi ég tel mjög alvar-
legá þessa mannlegu einsemd i
þjóðfélaginu i dag. Maðurinn er
svo einangraður og einangrunin
brýst út I ýmsu þvi sem við verð-
um að berjast við úti i þjóðfélag-
inu. Barnagæslumálið mætti t.d.
að einhverju leyti leysa innan
þessara eininga, svo ekki þurfi að
vera þessi tætingur með börnin út
um allan bæ og ekki þessi tæting-
ur á mæðrum, sem verða að
hendast i kapp við strætisvagninn
og vinnuna með börnin.
Mörgum kann að virðast þetta
óskaplega mikil draumsýn, en ég
held, að leysa megi þetta mál ein-
mitt svona, og tel lfka, að 'yfir-
völd, bæja t.d., ættu að sýna okk-
ur tillitssemi og vinsemd i þessu
máli vegna þess, að þarna mund-
um við lika leysa vanda, sem er
þeirra höfuðverkur. Mig langar
til, að þið, sem kunnið að hafa á-
huga á þessu máli, takið það fyrir
i starfshópum og ræðið rækilega.
Út frá lifeyrissjóðunum vil ég
minnastá mál sem ég tel tilheyra
verkalýðsmálum, þótt ekki séu
þau mikið rædd á fundum félag-
anna og það eru ellilaunin. Við
vitum, að það er afskaplega erfitt
að lifa á láglaunum og eiginlega
ógerningur þegar ein manneskja
á að gera það, hún verður þá að fá
hjálp einhvers staðar frá. Það er
þvi óskiljanlegt hvernig þjóðfé-
laginu i dag dettur i hug, að elli-
launþegi geti lifað á þvi sem hon-
um er skammtað.
Við vitum, að þetta fólk sem á
að lifa eingöngu á ellilifeyri, er úr
okkar röðum. Það er þetta út-
slitna verkafólk, sem ekkert hef-
ur annað til að lifa á. Það baslar
svo lengi sem það getur við að
vinna eitthvað til að drýgja þessi
sultarlaun, en það verður að
hætta fyrr eða seinna. Það er ský-
laust mál verkalýðshreyfingar-
innar að berjast fyrir bættum
kjörum á þessu sviði. ^
Það þýðir vist ekki að leita i
rikissjóðinn til að fá kjör þessa
fólks bætt, svo mikið er tóma-
hljóðið i honuin núna. — Það hef-
ur reyndar alltaf verið tómahljóð
i honum, siðan ég man eftir, en
kannski aldrei eins afskaplega
eymdarlegt. Það liggur við, að
manni detti i hug vesalings aum-
ingjans sárfátæku útgerðar-
mennirnir þegar maður heyrir i
stjórnarherrunuin, svo sárt er
hljóðið.
En það eru til aðrir sjóðir og
þeir bara gildir. Það er sjóður
Tryggingastofnunar rikisins.
Tryggingastofnun rikisins er fóst-
ur verkalýðshreyfingarinnar.
Þeir sein börðust fyrir Trygg-
ingastofnuninni var fólk, sem
sjálft þekkti skortsins glimutök
og sjóðir þeirrar stofnunar voru
stofnaðir til að þeir sem væru fá-
tækir, gamlir og slitnir, þyrftu
ekki að ganga bónbjargarleiðina.
Og sé ég ekki annað en að verka-
lýðshreyfingin, svo sterk og vold-
ug sem hún er i dag, gæti lika haft
áhrif á þessa sjóði. Sannleikurinn
er, að þarna eru geymdir sjóðir,
en þegar þeir fóru að gildna og
verða stórir, var farið að taka þá
og nota sem hagstjórnartæki og
spila með þeim á þessa marg-
þvældu og fölsuðu visitölu. Það
eru margir sem sækja i þessa
sjóði, sem ekki þurfa þess og
kæra sig i raun og veru ekki um
það. Ég er lika dálítið hissa á þvi,
hvernig verkalýðsforystan lætur
alltaf teygja sig og teyma til að
semja um einhverjar aukasporsl-
ur úr þessum sjóðum, fjölskyldu-
bætur og annað slikt, sem oft á
tiðum renna til fólks, sem ekkert
hefur við þær að gera.
Tryggingastofnun rikisins á að
vera fyrir þá sem þurfa þess.
Hún á ekki að vera fyrir hina.
Fólk sem sæki há laun i ýmsa
aðra lifeyrissjóði á ekki að vera
pota þarna i litla bitann gamla
fólksins, útslitna erfiðisfólksins,
sem ekki hefur annað til að nær-
ast á. Þetta eiga verkalýðsfélög
að reyna að hafa áhrif á, I samn-
ingum og við sina fulltrúa á al-
þingi. Min skoðun er sú, að menn-
ingu einnar þjóðar eigi ekki að
reikna eftir þvi, hve skrifborð for-
stjórans er stórt, hvað verslunar-
hallirnar eru glæsilegar eða
bankahallirnar, ekki heldur hve
búðarhillurnar svigna undan alls-
konar drasli, sem við höfum ekk-
ert að gera við. Menningu hverr-
ar þjóðar á að reikna eftir þvi,
hvernig búið er að þeim sem eru
aldraðir og sjúkir og á einhvern
hátt þurfandi og mér finnst ekki
menningarrisið á okkur I þeim
efnum vera hátt i dag.
Þá ætla ég að minnast litillega
á það starf, sem ég vinn, heimilis-
þjónustuna, sem kölluð er, hjá
Félagsinálastofnun Reykjavikur.
Ég vinn 40 stunda vinnuviku og
kaupið mitt er 42 þúsund rúm á
mánuði. Ég tel þetta starf okkar,
ef það er vel unnið, ákaflega þýð-
ingarmikið og ábyrgðarmikið.
Það er raunverulega tvennt sem
við eiguin að vinna, ganga inn I
hjúkrunarstarf og einnig að vinna
almenn heimilisstörf. Við eigum
að hlúa að öldruðu fólki, sem get-
ur verið á heimilum sinum ef það
fær hjálp, en þarf annars að vera
á sjúkrahúsum eða einhvers kon-
ar hjúkrunarstofnunum. Og sjá
þá allir, ef farið er að reikna
spitalagjöldin, hversu hagkvæmt
þetta starf er I raun og veru. 42
þúsundir á mánuði meðan sjúkra-
húsdaggjöld eru kringum 10 þús-
und á sólarhring. Þaðer ágætt, að
þarna fer saman mannúðlegt
starf og hagkvæmt, þvi ég tel það
mannúðlegt að leyfa þessu aldr-
aða fólki að vera á heimiluin sln-
um svo lengi sem það getur. Það
vill vera þar og það á að fá að
vera þar, það er ekki of mikið eft-
irlætið við það.
Starfið er i þvi fólgið, ef uin
sjúkling er að ræða, að hjálpa
honum að klæða sig, baða, koma
honum á fætur, kannski búa um
umbúðir. Það þarf að fara i versl-
anir, gefa fólkinu að borða, hirða
húsið og endilega, ef timi vinnst
til, að veita þessu fólki svolitla af-
þreyingu, tala við það, lesa fyrir
það, reyna að lyfta þvi upp og
halda i takt við lifið, þvi það vill
stundum sorglega gleymast,
blessað gamla fólkið.
1 sainbandi við þetta starf hef
ég mikinn áhuga á að komið verði
á námskeiðuin fyrir okkur sem
við það vinnum, þvi ég býst við að
við finnum margar til vanmáttar
okkar þegar við stöndum and-
spænis sjúklingi, sem þarf á mjög
mikilli hjálp að halda, þar sem
okkur hefur i raun og veru ekkert
verið kennt. Það sem hinsvegar
bjargar okkur er, að við höfum
margar verið „bara húsmæður”
og þessí „bara húsmóðir” hefur
orðiö að gripa inn i afskaplega
mörg störf uin ævina. En ég legg
áherslu á, að það mundi skilyrðis-
laust verða okkur til mjög mikils
gagns ef slik námskeið gætu kom-
ist á.
Þaö átti að nýta vara-
vinnukraftinn, konuna
Ég þakka Rauðsokkum fyrir þá
framtakssemi að bjóða til þessar-
ar ráðstefnu og fyrir að fá tæki-
færi til að rekja hér i stórum
dráttum helstu atriði i kjarabar-
áttu okkar sjúkraliða.
1 nóvember 1965 var gefin út
reglugerð um sjúkraliðanám og
það ár voru fyrstu náinskeiðin
haldin. Mikil vöntun var þá á
hjúkrunarkonum og skyldi nú
fara frain mikil hagræðing i
vinnu á sjúkrahúsuin. Einn þátt-
urinn i þvi er að þjálfa upp starfs-
hóp tii að vinna einföldustu hjúkr-
unarstörfin. Þetta er gert með 8
mánaða námskeiðum, verklegum
og bóklegum, og látið i veðri
vaka, að aðeins væri um tilraun
að ræða. Samkvæmt þvi er kaup-
inu stillt mjög i hóf eða i 9. launa-
flokk, sem var þá þriðji lægsti
launaflokkurinn. En tilraunin
tókst bara svo vel, að sifellt fjölg-
aði sjúkraliðum og á þá bættust i
auknum mæli þau störf, sem
hjúkrunarkonur höfðu unnið.
Fljótlega gætti óánægju meðal
sjúkraliða með launakjörin.
Borgin setti sina sjúkraliða strax
i 10. launaflokk og rikið kom þá á
eftir og hækkaði sina sjúkraliða.
Með sainningunum 1970 hækkuðu
þeir i 11. launaflokk. Ekki voru
sjúkraliðar ánægðir, þvi i reynd-
inni var þetta næstlægsti launa-
flokkurinn á sjúkrahúsum, fáir
voru fyrir neðan 10. launaflokk.
Með launamál sjúkraliða hjá
rikinu fór Starfsmannafélag
rikisstofnana þar sem þeir eru
félagsbundnir sem starfsmenn
rikisins. Þegar iiða tók á þetta
tveggja ára samningstimabil frá
1970 var hafinn undirbúningur að
saineiginlegri kröfugerð innan
Starfsmannafélagsins. Vann ég
að henni i hópi heilbrigðisstétta.
Einnig var ég varamaður i launa-
nefnd. Skyldi nú sækja mál okkar
sjúkraliða af hörku, þar sem nám
okkar hafði á timabilinu verið
aukið upp i eitt ár og reglugerðin
endurbætt. Einnig hlóðust sifellt á
okkur meiri störf og aukið álag
vegna skorts á hjúkrunarfólki.
Nú fyrst fann ég við hve ramm-
an reip var að draga þar sem
voru viðsemjendur vinnuveit-
enda, hvort heldur er hjá þvi op-
inbera eða á frjálsum vinnu-
markaði.
Mótmælin voru aðailega byggð
á reglugerð okkar. En grunur
minn er sá, að þarna hafi átt að
nýta einhvern varavinnukraft, —
konuna. Mikill hluti sjúkraliða
eru húsmæður, sem hafa drifiö
sig út af heimilinu til að vinna.
Eins og kunnugt er endaði þessi
barátta á uppsögn sjúkraliða á
Landsspitalanum vegna kröfu
okkar um 14. launaflokk, sem
aðrirsjúkraliðar höfðu þá fengið.
Kom nú i ljós, hve nauðsynlegur
starfskraftur við vorum. For-
stjóri rikisspitalanna lét þau orð
falla, að hann gæti ekki látið okk-
ur ganga út af stofnuninni. Þann-
ig endaði þetta réttlætismál.
Einnig er nú komið loforð frá
rikisvalinu um almennan sjúkra-
iiðaskóla, samræmt og aukið nám
og fyllri reglugerð. Verða þá von-
andi úr sögunni hlutir eins og
skeðu á Kleppsspitala á siðasta
ári og eru enn I gangi, þ.e. 4ra
mánaða námskeið. Gæti það hafa
ráðið, að þar áttu karlar hlut að
máli til að byrja með?
Af þessu yfirliti um stöðu og
launakjör sjúkraliða er augljóst,
að við erum i hópi þeirra lægst
launuðu og þurfuin svo sannar-
lega að standa vörð um kjör okk-
ar og réttindi.