Þjóðviljinn - 23.02.1975, Qupperneq 3

Sunnudagur 23. febrúar 1975 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3
börn, en samt er engin trygging
fyrir, að svo sé. Liklegt má telja,
að flestar þær konur, sem taka
börn i gæslu, geri það vegna þess
að þær eiga ekki kost á annarri
vinnu. Tekið skal fram, að félags-
málastofnun hafa ekki borist
neinar kvartanir vegna daggæslu
i heimahúsum á undanförnum ár-
um, og það er álit starfsfólks
stofnunarinnar og félagsmála-
ráðs, að þær konur, sem nú ann-
ast þessa gæslu, ræki starf sitt af
alúð og samviskusemi. Þá er og
að nefna að aðstaða til útivistar
fyrir börnin er stundum ýmsum
erfiðleikum háð.
Augljóst er af framanskráðu,
að dagvistunarmálin verður að
taka föstum tökum, og þau þurfa
að hafa forgang á næstu fjárhags-
áætlun bæjarins. Mönnum er að
verða það æ ljósara, að uppeldi
ungra barna getur ekki lengur
farið eingöngu fram innan veggja
heimilisins. Lika er það stað-
reynd, að konur taka i siauknum
mæli þátt i atvinnulifinu, enda
eðlilegt, þar sem störfin á heim-
ilinu eru ekkert sambærileg við
það, sem áður var. Samkvæmt
rannsókn, sem Framkvæmda-
stofnun rikisins stóð fyrir, stund-
uð 52,4% giftra kvenna vinnu að
meira eða minna leyti utan heim-
ilis árið 1970. Arið 1963 var sam-
bærileg tala 36,6%, og trúlegt er,
að enn hafi talan hækkað að mun.
Mega aldrei verða
//barnageymsla"
Þó að réttur foreldra til að velja
sér starf og hafa aðstöðu til að
stunda það sé mikill, er réttur
barna samt enn þyngri á metun-
um. Flestir foreldrar, kennarar,
uppeldis- og sálfræðingar munu
vera á einu máli um, að hverju
bami sé hollt og nauðsynlegt að fá
tækifæri til að umgangast jafn-
aldra sina og aðra en heimilis-
fólkið hluta úr degi. Hvert einasta
barn á þvi að eiga þess kost að
dveljast á góðu dagvistunarheim-
ili frá tveggja til þriggja ára aldri
og þar til skólaganga hefst. Miklu
varðar, að vel sé vandað til innra
starfs á heimilum þessum. Þau
mega aldrei verða eins konar
„barnageymsla”.
Raunar ætti aö lita á leikskóla-
dvöl barns sem fyrsta stig skóla-
göngu og i samræmi við það ættu
leikskólar að nefnast forskólar. t
mörgum nágrannalöndum okkar,
m.a. á Norðurlöndum er farið að
nota það orð um sambærilega
skóla. 1 forskóla eiga börnin að
njóta markvissrar þjálfunar og
undirbúnings undir reglulegt
skólanám. Fóstrufélagið gerði sl;
vor drög að námsskrá fyrir þetta
aldursstig, og er nú stuðst við þau
i mörgum leikskólum og dag-
heimilum. Bæði dagvistunar-
heimilin hér I Kópavogi og leik-
skólinn við Hrauntungu nota
þessa námsskrá í vetur og gefst
vel.
Launaskipt-
ing kynjanna
A ráðstefnu BSKB núna I vik-
unni skýrði Liija ólafsdóttir full-
trúi frá könnun á launaflokka-
skiptingu karla og kvenna, sem
eru starfandi skrifstofuinenn hjá
Reykjavlkurborg og kom þar
fram, að 87% kvennanna eru i
lægstu iaunaflokkunum og engin i
þeim hæstu, en 26% karlanna i
lægstu flokkum og 21% i þeim
liæstu, en flestir karlanna eða
43% I miðflokkunum og þar eru
13% kvennanna.
Könnun sú sem Lilja vitnaði til
er unnin úr launaskrá launa-
deildar Reykjavikurborgar frá
miöju ári 1974 og nær til úrtaks
uþb. helmings starfsmannanna
eða 208.
1 lægstu launaflokkunum, 11.-
18. sem almenn skrifstofustörf
flokkast undir, voru 90 konur, en
27 karlar.
119.-25. launaflokk 13 konur og
45 karlar, og fram kemur, að
konurnar eru i tveim lægstu
flokkunum á þessu stigi, 8 i 19. og
3 i 20. Undir þessa flokka koma
gjaldkerar og fulltrúar,
lhæstu launaflokkunum, 26.-B-
8, sem taka til skrifstofustjóra og
forstöðumanna, voru 33 karlar,
en alls engin kona.
Baldvin
ELÍSABET
GUNNARSDÓTTIR
SKRIFAR
UM MYNDLIST
Eftirtektarverð sýning
í Norræna húsinu
Björnsson
Deilan um Kjarvalsstaði hefur
verið einhver áhrifamesta aug-
lýsing sem Jakob Hafstein gat
fengið á sýningu sina, enda
streynir fólk að og myndirnar
renna út. Varla er hægt að likja
svo sigursælli auglýsingaherferö
við neitt i islenskri myndlistar-
sögu, nema helst háðungar-
sýninguna frægu sem Jónas Jóns-
son frá Hriflu hélt forðum i
Aðalstræti. Jónas var þá for
maður menntamálaráðs og opin-
ber fjárveiting til myndlistar-
manna var þá einkum með þeim
hætti að ráðið keypti af þeim
verk. Ekki voru menn á eitt sáttir
aö Kjarvalsstöðum. Og enn á al-
menningur að dæma. Skyldi
borgarráð sleppa betur en Jónas
forðum?
Ef vikið er að öðru og skemmti-
legra efni, þá stendur nú yfir I
Norræna húsinu sýning á mál-
verkum, teikningum og gullsmiði
eftir Baldvin Björnsson. Baldvin
lést fyrir 30 árum og hefur verið
litt þekktúr sem myndlistar-
maður, en sýning hans er for-
vitnileg fyrir margra hluta sak-
ir. Hann fæddist á tsafirði 1879,
lærði gullsmlði hjá fööur sinum,
fór siðan til frekara náms til Dan-
merkur. Starfaði um árabil að iön
Auk málverka og teikninga eru
á sýningunni fjöldi forkunnar-
fagurra smiðisgripa, en á þvi
sviði hafði Baldvin mikil áhrif.
Hann hafði marga lærlinga og
flutti i iðn sinni til landsins ný við-
horf og hugmyndir. Þar miðlaði
hann af þeirri reynslu sem hann
hafði aflað sér erlendis, en mynd-
listin varð aldrei nema tóm-
stundastarf. Gaman er að velta
fyrir sér hvernig umhorfs hefði
orðið i islensku listalifi, heföi
gullsmlðin orðið aö þoka fyrir
málverkinu og frammúrstefnu-
hugmyndir úr myndlistarheimi
meginlandsins heföu borist
hingað strax I fyrri heimstyrjöld-
inni.
Hversvegna svo varð ekki er
ekki okkaraðdæma.en Björn Th.
Björnsson, sem er einn þeirra
sem standa að sýningunni, sagði
um Baldvin föður sinn, að hann
hefði verið maður sem var á móti
fúski, og hefði ekki viljað bera list
sina á torg nema þvi aðeins aö
geta gefið sig óskiptan að henni.
Það er þvi ekki fyrr en nú að við
fáum að sjá myndlistarverk
Baldvins Björnssonar og vil ég
eindregið hvetja fólk til að láta
þessa merku sýningu ekki fram-
hjá sér fara, þvi þetta er einstakt
tækifæri til að kynnast þeim hluta
islenskar myndlistargöu sem
flestum hefur áður verið ókunnur.
Elisabet Gunnarsd.
Sovésk
alfræðibók
á ensku
Moskva (APN) — Bandariska út-
gáfufyrirtækið Macmillan hefur
hafið útgáfu Stóru sovésku al-
fræðiorðabókarinnar á ensku.
Fyrsta bindið, sem þegar er
komið út, hefur vakið mikinn á-
huga almennings. Þegar áður en
sala hófst, höfðu 25% af upplaginu
verið seld til áskrifenda. Þýðing-
unni á alfræðiorðabókinni hefur
verið mikið hælt, en hún er unnin
af ritstjórum Sovésku Visinda-
akademiunnar. Fimm bindi
munu koma út árlega.
Ein myndanna á sýningunni I Norræna húsinu: Komposition <1913—14)
' SW”":
vik. Hann málar umhverfi sitt og
fólk og eru myndir hans af vinn-
andi fólki mjög skemmtilegar.
Framan af eru þær nokkuð
dimmar, eins og umskiptin hafi
orðið of yfirþyrmandi, en svo
birtir yfir þeim, litirnir verða
fjörlegri og stillinn ex-
pressioniskur. Eitthvað svipaö
þessu gerðist með marga aðra
málara sem fluttust heim eftir
langa dvöl erlendis.
voru margir mannsaldrar. Það
var þvi ný undraveröld sem
opnaðist listelskum unglingi frá
Islandi i söfnum og sýningarsöl-
um Kaupmannahafnar og Berlin-
ar. Timinn gat heldur varla verið
ákjósanlegri, þvi eins og á öðrum
sviðum samfélagsins voru mikil
Baldvin Björnsson: Vor, færeyingar I landi (1942—43)
um innkaup ráðsins, miklar deil-
ur hófust og kærðu 66 listamenn
Jónas til alþingis fyrir embættis-
afglöp. Hann brást hart við og til
að sýna almenningi fram á hvers
konar lúðulakar hinir óánægðu
listamenn væru, stillti hann út i
sýningarglugga i Aðalstræti
nokkrum myndum eftir þá al-
verstu. Þeir sem verk áttu á þess-
ari háðungarsýningu voru þeir:
Gunnlaugur Scheving, Jóhann
Briem, Jón Engilberts, Jón
Stefánsson og Þorvaldur Skúla-
son. Aform Jónasar heppnuðust
ekki, vopnin snerust i höndum
hans. Þeir sem niðurlægja átti
hlutu heiðurssess i islenskri
myndlistarsögu, og ég held ég
megi fullyrða að einhver þeirra
verka sem voru á þessari sýningu
séu nú á Listasafni Islands. Nú er
enn komin upp deila um afskipti
stjórnvalda af listum. I þetta
skipti er ekki haldin háöungar-
sýning á verkum óánægðra lista-
manna, heldur tekur borgarráð
Jakob Hafstein upp á arma sina
og veitir honum sýningaraðstöðu
sinni i Þýskalandi, en fluttist
heim 1915 og rak gullsmiðaverk-
stæði i Reykjavik og Vestmanna-
eyjum til dauðadags. A námsár-
um sinum erlendis hóf hann að
mála i fristundum og hélt þvi
áfram eftir heimkomuna, en
sýndi ekki verk sin opinberlega
nema einu sinni.
Þar sem svo langur timi er nú
um liðinn sjáum við myndir Bald-
vins og listferil i öðru ljósi en
samferðamenn hans hefðu gert,
ef þeir hefðu fengið að njóta
þeirra. Arið 1898 þegar Baldvin
heldur til Kaupmannahafnar var
hafið milli tslands og meginlands
Evrópu mun breiðara en nú, þeg-
ar annar hver islendingur
skreppur til útlanda svo til ár-
lega. Þá voru Asgrimur og Einar
Jónsson enn við nám, Kjarval ný-
fermdur, engir Kjarvalsstaðir til
og reyndar enginn sýningarsalur
á öllu landinu. Meirihluti
islendinga hafði varla séð mál-
verk, nema helst altaristöflur, en
milli þeirra og framsæknustu
myndlistarmanna meginlandsins
umbrot i evrópskri myndlist á
þessum árum. Hver nýjungin rak
aðra, og nýjar liststefnur spruttu
upp eins og blóm á vordegi. Til
Kaupmannahafnar berast
straumar frá Paris, Gauguin og
van Gogh, og i Berlin eru auk
þessa kúbistarnir og siðast en
ekki sist rússnesku meistararnir
Kandinsky og Malevich sem ekki
voru háttskrifaðir heimafyrir, en
höfðu náið samband við Þýska-
land.
Baldvin var nú kominn langt
frá æskustöðvunum á Isafirði og
sökkti sér niður i þær nýstárlegu
hugmyndir sem þá voru i gerjun.
Þrjár þeirra mynda sem Baldvin
málaði á þessu timabili eru á
sýningu hans nú, og hafa þær
aldrei verið sýndar fyrr. Þær, eru
gerðar á árunum 1912-14 i
suprematiskum stil. Undarlegt er
að sjá þessar myndir nú, þvi þær
standa einangraðar og áttu enga
arftaka i islenskri myndlist. Eftir
heimkomuna 1915 varð breyting á
list Baldvins, enda mikill munur
á þvi að starfa i Berlin og Reykja-