Þjóðviljinn - 23.02.1975, Side 7

Sunnudagur 23. febrúar 1975 ÞJOÐVILJINN — SÍÐA 7
staöiö i blóma og innflytjendur
hafa rakaB saman gróBa. Einka-
neysla hefur veriö meiri en
nokkru sinni fyrr. Þegar þessum
tima lýkur veröa aö visu nokkrar
lækkanir á ýmsum framleiBslu-
vörum landsmanna, en ekki þó
svo miklar aö ástæöa sé til stór-
felldra aögeröa. Þó heimta at-
vinnurekendur aö rikiö þjóönýti
óráösiutap þeirra og rikisstjórn
hægriflokkanna er aö sjálfsögöu
fús til aö gera þaö. Fyrir siöasak-
ir er þó gerð könnun á rekstri
fyrirtækjanna, þar á meöal út-
gerðarinnar og fiskvinnslunnar i
landinu. Og hvaö finnst þá? Allar
hlööur fullar eftir hin feitu árin?
Hvarvetna troðiö fyrningum til
mögru áranna? Gull i handrööum
og silfurhlunkar undir höföalagi
útgeröarmannanna? Nei, fjarri
fer þvi. Leitarmenn rikisins finna
ekkert nema skuldir og aftur
skuldir, botnlausar skuldir, óend-
anlegar breiöur af vanskilatil-
kynningum hverskonar sjóða og
fyrirtækja svo langt sem augaö
eygir. Þannig er aökoman! Er
ekki eölilegt aö fólk krefjist þess
aö ráöin séu tekin af þessum
furstum Sjálfstæöisflokksins?
Væri nokkuö eðlilegra en aö
verkalýöshreyfingin krefðist þess
aö fá sjálf yfirráðin yfir þeim at-
vinnutækjum sem dekurbörn aft-
urhaldsins hafa sölsaö undir sig
meö furöulegustu aöferöum
„pilsfaldakapitalismans”?
Innan sviga má
geta þess
(Innan sviga má geta þess, aö
það er ekki siöur undarlegt
hversu iönir leitarmenn rikisins
hafa veriö við aö láta þaö fara
fram hjá sér sem allir aðrir sjá
dags daglega. Leitarmenn rikis-
ins sjá náttúrlega ekki aö iöulega
eru fjölskyldur styrkjakónganna
striöaldar meö utanferöum oft á
ári, bifreiöum sem kosta um 2
miljónir hver o.s.frv. Ekki er óal-
gengt að kringum fáein bátkrili
séu ekki einasta fjölskylda út-
gerðarmannsins, heldur einnig
fjölskyldur nánustu aðstandenda
hans oft með furöulega hugvit-
samlegum hætti. baö flokkast
undir hugvit af þvi tagi þegar út-
geröarmaðurinn keypti gæðing
meö reiðtygjum handa syni sin-
um og gaf af einhverju tilefni.
Kostnaöurinn var færöur á
rekstrarreikning — sem hrossa-
kjöt ofa'n i mannskapinn á bátn-
um. Svona sögur eru raunar til
ótalmargar um allt land en þær
fara semsé laglega framhjá opin-
berum skoðunarmönnum. Af
hverju hefur þeim aldrei dottiö i
hug að fá að glugga i fylgiskjölin?
Kannski finnst þar einn og einn
fólksvagn skráður sem flutninga-
bill á útgerðina. Kannski finnst
einhversstaðar sumarbústaöur
sem er bókfæröur sem skreiðar-
hjallur. Kannski finnst ein og ein
ferö til Filippseyja sem ekki kem-
ur beint viö almennum viöskipt-
um útgeröarinnar — eða hvað svo
sem fyrirtækið kann að fást viö).
Það sem fólkið sér
— og sér ekki
En þótt leitarmenn rikisins séu
furöu lagnir viö aö láta hlutina
fara fram hjá sér fer varla hjá þvi
aö þeir komi auga á atvinnutæk-
in, frystihúsiö eöa togarann, sem
hafa oröið til á síöustu árum og
grátkonur Ihaldsstjórnarinnar
raunar eiga aö hluta til þrátt fyrir
allt og allt. Þó hafa þessi frysti-
hús eða þessir togarar veriö
keyptir fyrir fjármuni almenn-
ings úr bönkum, lifeyrissjóðum
eöa meö ábyrgöum almennings,
þ.e. rikisábyrgöum. Samt eru fá-
einir furstar skráöir eigendur.
Þeir sömu furstar og heimta fyrst
gengisfellingu, siöan kauplækk-
un, svo lán, svo veröbólgu, svo
gengislækkun o.s.frv. — þvi aö
hringrás veröbólguæöisins er
þessum mönnum i hag, — örfáum
brjóstmylkingum hægristjórnar-
innar.
Almenningur sér daglega
hvernig furstarnir haga sér. Al-
menningur heyrir daglega hvern-
ig sömu menn kveinka sér i fjöl-
miðlum og á götum og torgum.
Almenningur les daglega i Morg-
unblaöinu og Timanum aö allt sé
á faraldsfæti vegna þess hve bág
afkoma þessara aöila sé. Og þaö
er sannaö meö skýrsluiri og talna-
runum sem núoröið eru teknar
sem góö og gild vara i sjávarút-
vegsráöuneytinu. Hitt er aftur
miklu sjaldgæfara þvi miöur aö
fólk geri sér grein fyrir samheng-
inu þarna á milli, aö þaö geri sér
ljóst aö forsenda þess aö peninga-
furstarnir geti grætt á sama hátt
og hingaö til er að sjóðirnir veröi
étnir upp, aö þeir veröi notaöir til
þess aö lána út i steinsteypu sem
hækkar i veröi meöan skuldirnar
standa I staö. Um leiö og allur al-
menningur gerir sér þetta sam-
hengi ljóst er þess aö vænta aö
jarövegur skapisttil þess aö beita
róttækum úrræðum þegar fulltrú-
ar alþýöufólks komast aftur til
valda i þessu landi, þegar núver-
andi rikisstjórn hefur veriö
steypt.
Meöan heildsalarnir standa i
axlir i gjaldeyri sem fenginn er að
láni á skuggalegum bakhúsa-
mörkuðum erlendis horfir ólafur
Jóhannesson á aögeröarlaus.
Meöan heildsalarnir flytja hér inn
danskt öl, útlent sælgæti, húsgögn
og tertubotna fyrir gjaldeyri sem
tekinn er aö láni aöhefst Fljóta-
goöinn ekkert. Skyldu bændur i
Fljótum foröum hafa iökað slikt
búskaparlag? Meöan sjóöir
verkafólks skeröast dag frá degi
eins og áöur var sýnt fram á, er
krafist frelsis handa heildsölun-
um til þess að fá aö valsa meö
gjaldeyrinn. Hækkunarbeiönir
kaupmannastéttarinnar afgreiöir
verðlagsráö á færibandi og lifs-
kjör fólksins versna. Ólafur
Jóhannesson er gjaldeyris- og
verðlagsmálaráöherra. Daglega
skipar Geir Hallgrimsson honum
aö afgreiöa brjóstabörn Sjálf-
stæöisflokksins — og ráöherrann
hlýöir. Óöfluga færist nær sá timi
aö fólkiö I landinu velti núverandi
rikisstjórn. Sú ætti aö vera fyrsta
krafa verkalýössamtakanna.
írsk tunga hopar
enn fyrir ensku
Allt siöan Irland fékk sjálfstæöi
sitt eftir fyrri heiinstyrjöld hefur
stjórn landsins barist fyrir þvi aö
endurvekja til lifs hina fornu kelt-
nesku tungu landsmanna,
gelisku. Irska var mjög illa kom-
in eftir margra alda enska kúgun
og lifði aöeins sein daglegt mál i
nokkrum héruöuin Vestur-tr-
lands.
Irska hefur veriö skyldunáins-
grein i skólum og einnig hefur
veriögerö tilraun til aö kenna t.d.
reikning á irsku. Þetta hefur
gengiö erfiölega fyrir börn, sem
fædd eru I enskumælandi um-
hverfi eins og yfirgnæfandi meiri-
hluti þeirra er. Enda er málið
mjög erfitt. Nú hefur Irska stjórn-
in hopaö á hæli i þessu máli meö
þvi að lýsa þvi yfir aö kunnátta I
irsku sé ekki lengur forsenda fyr-
ir þvi aö irskir borgarar geti
gengiö i opinbera þjónustu. Hins-
vegar er þaö tekiö fram, aö kunn-
átta i málinu muni áfrain látin
gilda sein sérstök meöinæli meö
umsækjendum.
Tóbak og tryggð
Breskur prófessor hefur skoöaö
hegöunarmynstur reykinga-
manna og þeirra sem ekki reykja.
Hann hefur komist aö þeirri niö-
urstöðu aö reykingamenn skilji
miklu oftar viö konur sinar en
þeir sem ekki brenna tóbaki.
Nikotinistar eru lausari i rásinni i
tilfinningalifi en aörir menn,
taugaóstyrkari og gefnari fyrir
rifrildi i hjónabandinu.
ÞORGEIR
ÞORGEIRSSON
SKRIFAR
UM
SAMGÖNGUTÆKI
Skammdegismorgnar eru drungalegir i
stéttasamfélagi.
Jafnvel gamansemi þeirra er þunglama-
leg. Eöa skyldi vera hægt að tala um
óskemmtilega gamansemi i ööru samhengi?
Um niuleytiö fer maöur út aö kaupa dag-
blööin.
Og á leiðinni veröur skammdegismorgun-
brandarinn á vegi manns
Morgunbrandarinn minn er sem sé at-
vinnurekandi i einkabil. Hann á tvo vinnu-
staöi meö láglaunakvenfólki og nokkrum bet-
ur launuðum körlum.
Þetta er semsé kvunndagslegasti smáat-
vinnurekandi, i daglegu tali vitaskuld nefnd-
ur „vinnuveitandi”.
Þaö er semsé hann sem „veitir” stúlkun-
um láglaunavinnuna en körlunum ögn skárri
laun.
Sjálfum sér veitir hann svo þetta farartæki
sem ég var að minnast á og tala meir um
seinna. Farartækiö hefur hann til aö aka á
milli vinnustaöanna tveggja sem eru i tæp-
lega kilómeters fjarlægð hvor frá öðrum.
Sérfræöingur minn á bifreiöamálum hef
ur metiö farartækið og telur kaupverö þess
samsvara á að geta tiu ára launum einnar af
stúlkunum sem vinurinn „lætur hafa” vinnu.
Sérfræðingur minn i húseignum, sem raun-
ar er sami maöur og ég vitna i um bílveröiö,
hann segir að eölilegur rekstrarkostnaöur
svona bils yfir árið geri meir en aö gleypa
kaup einnar stúlku.
— Og úr þvi ég er farinn að bera alla skap-
aöa hluti saman viö launin stúlknanna þá
máttu vel vita þaö aö villan sem maðurinn
býr i kostar sem svarar æfilaunum 5 stúlkna
sem hjá honum vinna.
Þannig er sérfræðingur minn i efnahags-
bifreiöa og byggingarmálum. Hann getur átt
þaö til aö breyta efnahagshugtökum i stúlkur
til að gera kennsluna liflegri og færa staö-
reyndir viöskiptalifsins i rétt samhengi.
Og raunar er þetta ekki vitlaust.
Þannig væri þaö i rauninni hagkvæmara
fyrir vin okkar með fyrirtækin að „veita”
einhverri stúlkunni þá aðstöðu aö leggja viö
hana beisli og þeysa á henni milli staðanna
svona tvisvar þrisvar á dag en binda hana
þess á milli við stööumælinn fyrir utan. Þetta
væri raunar lúxusvinna miöaö viö álagiö
dagsdaglega og mjög góð meöferö á vinnu-
kraftinum — en llklega þætti þetta ósiölegt.
Og þarfyrir hefur engin stúlknanna þaö
svona gott.
Þær eru stundum daprar og niöurdregnar
þegar þær koma út úr strætisvagninum á
morgnana, oftast þreytulegar en dálitiö hýr-
ari á kvöldin þegar þær fara aftur i strætó.
Strætó er semsé þeirra farartæki.
Og þaö minnir mig á skammdegismorgun-
brandarann óskemmtilega sem ég ætlaði aö
fara aö segja.
Þessi mikli veitandi, maöurinn sem veitir
öörum vinnu og sjálfum sér farartæki sem
kostar riflega eitt mannslif og gististað sem
kostar fimm mannslif hann er aö koma út úr
dimmri morgunfyllunni á þessum dýrlega bil
sinum.
Hann situr þráöbeinn viö stýriö og litur
hægt og hátiðlega til hægri og vinstri til aö
skoöa hvort allir sjái nú dýrðina.
Og allir sjá dýröina vitaskuld þvi mjóar
götur veröa ófærar þegar svona dreki birtist.
Breiddin er á borö viö strætisvagn og lengdin
aö minnsta kosti tveggja smábila.
Svo er að koma bilnum fyrir tvö horn og
setja hann i stæðið uppvið húsvegginn.
Þetta er likast einhverri skringilegri helgi-
athöfn. Stjórnandi bilsins er meö fólskulegan
hátignarsvip — eiginlega helgisvip. Fyrst i
staö heldur maöur náttúrlega aö svipurinn
stafi af þvi aö hann hafi lært frekar seint aö
keyra og eigi torvelt með aö útfæra allt smá-
bakkiö og stýrisleikfimina sem þaö kostar að
koma drekanum fyrir horniö.
Eöa girskiptingarnar em þaö kostar að
nudda tækinu inn i stæöiö — bakkgir, fyrsta
gir áfram, nei svona hlýtur annars að vera
sjálfskipt og átómatiskt.
Hátiölegur fólskusvipurinn á manninum er
raunar áfastur eöa átómatiskur. Hann er enn
á andlitinu þegar billinn er stansaöur á
stæöinu og stjórnandinn gefur honum nokkr-
um sinnum fullt bensin til að heyra lágt og
öflugt krafthljóðið þegar vélin slokar i sig
eldsneytiö. -
Svo drepurhann á vélinni meö viröulegu og
rólegu handtaki, opnar risavaxnar dyrnar
hljóölaust og stigur út eins og menn stiga út
úr draumi.
Raunar er hann að stiga út úr draumi. Bila
af þessari gerö kallar Dagur Siguröarson aö
visu bara útvikkun á rassgati. En þetta er bill
af þeirri gerö sem aldrei sést auglýstur i dag-
blööum eöa vikuritum fyrir skrilinn þarsem
smábilaframleiöendurnir hæla vöru sinni.
Svona bill er auglýstur i finum bissnis
mannaritum á gljápappir meö myndum af
spengilegum stúlkum, fáklæddum eöa i
lúxuslegum klæöum. Og þær halla sér utan i
bilinn og lygna augunum frigöarlega.
Getur veriö aö maöurinn sé svona fólsku-
legur á svipinn af þvi hann hafi verið
prettaður i kaupunum og stúlkan
af auglýsingunni hafi ekki fylgt meö I veröinu
— auövitaö ekki. Þaö er rökrétt. Fyrir bilinn
hefur hann borgaö sem svarar einu mannslifi
(ef reksturskostnaöur er reiknaöur meö) og
náttúrlega fylgir auglýsingastúlkan ekki
nema greitt sé meira.
Liklega hefur hann ekki efni á þvi aö hafa
auglýsingastúlku meö i farartæki sem ein-
göngu notast til að aka fjórum eða sex sinn-
um á dag um kilómetersleið.
Atvinnuveitendur eru lika alltaf aö barma
sér i blööunum sem ég kaupi á morgnana.
Og ég held áfram eftir blöðunum. „Vinnu-
veitandinn” er enn aö ganga hringinn i kring-
um bilinn sinn og skoöa gersemina. Þetta
gerir hann á hverjum morgni eftir aö hann
stigur út úr djásninu, og lika eftir hádegi þeg-
ar hann kemur seinni feröina. En ólundar-
svipurinn fer ekki af andlitinu. En eins og
mildast ögn, veröur stoltaralegur ólundar-
svipur.
Aldrei fæ ég mig saddan af þvi aö horfa á
þessa helgiathöfn i vetrarmorgninum. Maöur
aö skoöa djásniö sitt og ólundarsvipurinn á
honum i fullkominni mótsögn viö athöfnina.
Þaö er vetrarmorgunshúmorinn i stétta-
samfélagi.
Svo fer ég að kaupa blööin.
Þau skrifa alltaf um erfiðleika vinnuveit-
endanna sem þau svo kalla. Og um kreppuna
sem nú er komin. Og um nauösyn þess aö
vernda láglaunafólkiö frá atvinnuleysi. Og
um orkukreppuna.
Þar er aldrei aö finna neinar ráðleggingar
til forstjóra um aö taka nú bara strætó milli
vinnustaöanna sinna a.m.k. ef þannig stend-
ur á aö bein strætisvagnaferð er á korters
fresti.
Stundum er raunar rætt um rekstrarörðug-
leika vagnanna. Þeir eru baggi á bæjarfélag-
inu. Notastekki nema rétt þann tima dagsins
sem láglaunafólk er aö fara úr vinnu og i.
Skralla svo tómir.
Þeir eru vandamál okkar allra.
Stóri, fini billinn sem veldur eiganda sinum
þungum raunum og sárum fólskusvip er vist
bara persónulegt vandamál hans. Draumur-
inn manns er svo hræöilega óhentugt farar-
tæki.
Og vetrarmorgunskrýtla i stéttaþjóðfélagi
er dapurlegur húmor.
Þorgeir Þorgeirsson