Þjóðviljinn - 28.02.1975, Síða 5

Föstudagur 28. febrúar 1975 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Skal dregið í Z-dilk á ný?
Þegar deilt er um mál sem alla
varBar er mikilvægt að þau rök,
sem þyngst vega, gleymist ekki.
Þeir sem vilja taka upp z-kennslu
að nýju virðast hafa gleymt þvi
hve litill hluti nemenda lærði að
nota hana samkvæmt settum
reglum. Þvi er ástæða til aö rifja
upp nokkrar staðreyndir.
„Námsskrá fyrir nemendur á
fræösluskyldualdri” gefin út af
menntamálaráðuneytinu 1960,
gefur óvefengjanlegar upplýsing-
ar um hvernig z-reglurnar urðu
til þess að nemendur á skóla-
skyldualdri voru dregnir i dilka,
urðu með öðru til þess að leggja
grundvöll að menningarlegri
stéttaskiptingu i skólum og þar af
leiðandi landinu öllu. Þar segir
um námsefni i stafsetningu fyrir
2. bekk unglingastigs, siðasta ár
skyldunáms: ,,Z-reglur skulu
kenndar þeim nemendum, sem
lengst eru komnir”.
Allar aðrar stafsetningarreglur
skyldu samkvæmt námsskránni
kynntar i siðasta lagi i 12 ára
bekkjum og ekki gert ráð fyrir að
tiltekið úrval nemenda fengi að
læra þær. Það þýðir að sjálfsögðu
að þeír reyndu skólamenn og sér-
fræðingar, sem námsskrána
sömdu, töldu 1) að z-reglur væru
erfiðasta viðfangsefnið i islenskri
stafsetningu 2) að tilgangslaust
væri að reyna að kenna þær öðr-
um en ,,þeim nemendum, sem
lengst eru komnir”. Að sjálfsögðu
hafa þeir ályktað á grundvelli
fenginnar reynslu.
Sú reynsla er auðvitað alkunn
kennurum. En almenningur á rétt
á að kynnast öllum hliðum máls-
ins þegar upp ris krafa sem felur i
sér að starfsorku nemenda og
kennara og stórfé úr sameigin-
legum sjóði þjóðarinnar sé eytt til
einskis, eða i mesta lagi stuðla að
þvi að enn færri en nú er ljúki
skyldunámi ófærir um að klæða
ritað mál i viöurkenndan búning.
Litum þvi á aðra mikilvæga stað-
reynd:
A undanförnum árum hefur
rúmlega 20% árgangs náð lands-
prófi með framhaldseinkunn ári
eftir að skyldunámi lýkur. Þetta
er sá fimmtungur nemenda sem
best gengur i þvi bóklega námi
sem boðið hefur verið i islenskum
skólum undanfarin ár. Ætla
mætti að tekist hefði að kenna
þessu þrönga „úrvali” nemenda
að nota z. Svo er þó ekki. Flestir
skólar, sem tóku við þessum
nemendum (einkum menntaskól-
ar), héldu áfram að æfa þessa
nemendur i að nota setu og var
það raunar orðið meginviðfangs-
efni i stafsetningarþjálfun þeirra.
Um árangurinn af framhalds-
glimu annarra nemenda við z-
reglur er óþarfi að fjölyrða. En
likur benda til að 15—20% nem-
enda (árgangs) hafi á undanförn-
um árum lært að nota setu til hlit-
ar. Nokkur hluti þeirra hætti að
nota hana eftir siðasta próf sitt i
stafsetningu. Ljóst ætti þvi að
vera að mikill minnihluti þjóöar-
innar lærði að nota z og kærði sig
um að gera það. Z-reg^ ,ar áttu
sinn þátt i að skipta þjóðinni i fáa
útvalda sem færir voru um að
klæða ritmálið i viðurkenndan
búning og svo fjöldann sem ófær
var um það. ósagt skal látið
hvaða tilfinningalegar og menn-
ingarlegar afleiðingar þetta hefur
haft. Og ekki er fljótlegt að áætla
hve gifurlegum fjármunum hefur
verið eytt á undanförnum árum i
árangurslitla kennslu og þar af
leiðandi viðhald menntunarlegr-
ar stéttaskiptingar eins og áður
er vikið að.
Þeim stutta tima, sem varið er i
skólum tii móðurmálskennslu ár
hvert, er vissulega hægt að verja
betur en i vonlausa glimu við að
kenna nemendum að nota þarf-
lausa bókstafi. Einn veigamesti
þáttur þeirrar umræðu, sem öðru
hverju skýtur upp kollinum opin-
berlega um móðurmálskunnáttu
og hlutverk skólanna i þvi sam-
bandi, er endurteknar fullyrðing-
ar um takmarkaðan málskilning
og fátæklega málnotkun yngri
kynslóðarinnar. Hinum stutta
skólatima væri betur varið til
markvissrar viðleitni til að ráða
Framhald á 12 siöu
UM þessar mundir eru staddir
hérlendis tveir fulitrúar frá
stúdentasamtökunum á frels-
uðu svæðunum i Suður-VIet-
nam. t fyrradag héldu þeir
biaðamannafund i Stúdenta-
heimilinu og kynntu þar
menntakerfi það, sem byggt
hefur verið upp á frelsuðu svæð-
unum, svo og ástandið yfirleitt i
Suður-Vietnam. t fyrrakvöld
komu þeir svo fram á almenn-
um fundi i stúdentaheimilinu. t
dag verða vítetnamarnir á
Akureyri og koma þar fram á
almennum fundi, en utan halda
þeir á laugardag.
Tran Van An (t.v.) og Huynh Thai Son.
Lágmarkskrafa að hvorug
suður-víetnamska stjórnin
sé viðurkennd eða báðar
Vietnamarnir, Huynh Thai
Son og Tran Van An, skýrðu svo
frá á blaðamannafundinum að
þeir hefðu rætt við Einar
Agústsson utanrikisráðherra,
og spurt hvað liði viðurkenningu
tslands á bráöabirgðabyltingar-
stjórninni i Suður-Vietnam.
Utanrikisráðherra hefði svarað
þvi til að frumskilyröi fyrir
viðurkenningu á þeirri stjórn
væri að hún sannaði að hún réði
landinu, og væri hér um að ræða
algilda reglu, sem islenska
stjórnin fylgdi. Fulltrúarnir
tveir sögðu að bráðabirgðabylt-
ingarstjórn Þjóðfrelsisfylkingar
Suður-Vietnam réði nú um fjór-
um fimmtu hlutum Suður-Viet-
nams, þar sem um helmingur
ibúanna byggi. Samkvæmt
Parisarsamkomulaginu væri
viðurkennt að tvær rikisstjórnir
væru i suöurhluta Vietnams, svo
að lágmarksatriöi væri að ann-
að hvort nyti hvorug viðurkenn-
ingar eða báðar. Þeir Son og An
færðu þakkir þeim aðilum is-
lenskum, sem stutt hafa baráttu
Þjóöfrelsisfylkingarinnar, og
kváðu sér vel kunnugt að fram-
sækin öfl á Islandi krefðust þess
að islenska rikisstjórnin viður-
kenndi bráðabirgðabyltingar-
stjórnina.
Neyð og atvinnuleysi
Um ástandið á yfirráðasvæði
Saigon-stjórnar sögðu þeir fé-
lagar að samkvæmt skýrslum
innanrikisráðuneytis þeirrar
stjórnar væru tvær miljónir
manna þar atvinnulausar af alls
átta til niu miljónum, er þar
byggju. Hálfgerð hungursneyð
rikti á svæðum Saigon-stjórnar,
en á yfirráðasvæði Þjóðfrelsis-
fylkingarinnar væri enginn
matarskortur. Mikii viðskipti
færu fram á laun milli yfirráða-
svæðanna, og fengju frelsuðu
svæðin þannig mikið af banda-
riskum iðnvarningi frá Saigon-
svæðunum i skiptum fyrir mat-
væli. Neyðin hefði byrjaö á sið-
arnefndu svæðunum eftir undir-
ritun Parisarsamkomulagsins,
þvi að efnahagskerfi þeirra
svæða hefði verið orðið svo að-
lagað bandariska hernum að
það hefði allt farið úr skorðum
við brottför meginþorra hans.
40% nemenda i barna- og ung-
lingaskólum þar hefðu orðið að
hætta námi, vegna þess að for-
eldrar þeirra gætu ekki séð fyrir
þeim, og væri þeim þvi nauðug-
ur einn kostur að reyna að
bjarga sér sjálf meö einhverju
móti.
Arfur kanans:
eiturlyf
Annar arfur frá vist Banda-
rikjahers I landinu væri vaxandi
eiturlyfjanotkun ungmenna.
Innanrikisráðuneyti Saigon-
stjornarinnar sjálfrar telur aö
hálf miljón æskufólks 15—20 ára
séforfallið i eiturlyfjaneyslu, en
fyrir tið bandarikjamanna I
landinu var þar ekkert slikt
vandamál.
Vietnömsku stúdentarnir
tveir sögðu að harðstjórn
Saigon-yfirvaldanna færðist
stöðugt i vöxt, nefndu sem dæmi
um þaö að á Saigon-svæðunum
hefðu 60.000 manns veriö hand-
teknir af pólitiskum ástæðum
siðan Parisarsamkomulagið
var undirritað. Fyrir undirrit-
unina hefðu pólitiskir fangar
Saigon-stjórnar verið um
200.000 talsins.
Til tals kom beiðni Fords
Bandarikjaforseta til Banda-
rikjaþings um 300 miljónir
dollara i viðbót I hernaðarað-
stoð fyrir Saigon-stjórn, og vitn-
uðu þeir Son og An i þvi sam-
bandi i skrif Anthonys Lewis i
New York Times. Þar hélt Lew-
is þvi fram að þessi aðstoð
myndi engu breyta, þar eð
Bandarikjunum hefði ekki tek-
ist að vinna Vietnamstriðið þótt
þau hefðu eytt I það 200 miljörð-
um dollara fram að Parisar-
samkomulaginu. Bandarikin
hefðu auk heldur rofið Parisar-
samkomulagið með þvi að halda
áfram viðrækri hernaðaraðstoð
við Saigon-stjórn eftir undirrit-
un þess. Sögðu fulltrúar viet-
nömsku stúdentasamtakanna
að enn væru I Suður-Vietnam
25.000 bandariskir hermenn,
kallaðir ráðunautar, en hefðu á
engan hátt látið af hermennsku
nema hvað þeir hefðu farið úr
einkennisbúningunum. Frá
yndirritun Parisarsamkomu-
lagsins hefðu Bandarikin meðal
annars sent Saigon-stjórn 1100
skriðdreka og 82 herþotur.
Meðferðin í
fangelsum
Annar fulltrúanna, Huynh
Thai Son, var sjálfur I fjögur ár i
fangabúum Saigon-stjórnar
sem pólitiskur fangi. Var hann
fangelsaður fyrir starf i
stúdentasamtökum i Saigon,
meðan hann var þar við nám.
Um ástandið i fangelsum
Saigon-stjórnar sagði hann að
fangar þar væru sveltir að
meira eða minna leyti, aðbúð
væri á allan hátt slæm og þrisv-
ar á hverri nóttu hefðu fang-
averðirnir vakið fangana og
skipað þeim að raða sér upp til
talningar. Fangarnir fengu ekki
nægilegt vatn, og I herbergi,
sem var á að giska 150 fermetra
að stærð var troðið 120—150
mönnum. Fangar, sem uppvisir
urðu að þátttöku I samtökum
innan fangelsanna, sættu þó enn
verri meðferð. Þeir voru ein-
angraðir eða settir i svokölluð
tigrisbúr, gryfjur svo þröngar
að menn gátu sig litt eða ekki
hrært, og mat og vatn fengu þeir
enn minna en aðrir fangar.
Fangarnir höfðu engan beinan
aðgang að læknum eða hjúkrun-
arfólki, en urðu að afla sér
læknishjálpar fyrir milligöngu
varðanna. Algengur siður varð-
mannanna var hins vegar I slik-
um tilfellum aö spyrja fangana
hvar þeir fyndu til, og berja þá
siðan á þann stað. Huynh Thai
Son taldi að .um 3000 manns
hefðu látist I fangelsi þvi, er
hann var i, á fimm ára timabili.
Hann sagði lika að mikið væri
gert til þess að heilaþvo fangana
og þeir beittir margskonar sál-
fræðilegum pyndingum i þvi
skyni. Þeim væri skipað að for-
mæla Þjóðfrelsisfylkingunni og
barðir, ef þeir neituðu. Son
sagðist telja liklegt að banda-
riskir sérfræðingar hefðu hönd i
bagga með pyndingamönnum,
en kvaðst að visu ekki hafa séð
þá að verki. Hann hefði að visu
séð bandarikjamenn meðal
varðliðsins, meðan hann dvaldi
i fangabúðunum, en ekki vitað
hvað þeir höfðu fyrir stafni.
Hann sagði lika að algengt væri
að fólk væri látið sitja i fangels-
um langtimum saman, dn þess
að nokkur réttarhöld færu fram.
Nýtt fræðslukerfi
byggt upp á
frelsaða svæöinu
Þeir félagar sögðu að skóla-
kerfið á Saigon-svæðunum væri
mjög úrelt og byggðist enn á
skólakerfi franska nýlendutim-
ans. 1 skólum væri franska og
enska notaðar jafnt og víet-
namska sem kennslumál, enda
margir kennarar erlendir og
kennslubækur margar á þeim
málum. Bandarikin hefðu hér
lika hönd i bagga, þvi að allar
kennslubækur, sem notaðar
væru i barna- og unglingaskól-
um Saigon-svæðanna, væru
settar saman og prentaðar i
Michigan-háskóla i Bandarikj-
unum. Á frelsaða svæðinu hefði
hinsvegar verið byggt upp nýtt
fræðslukerfi frá grunni, og þar
væri vietnamska eingöngu not-
uð við kennslu. Þar væri þegar
búið að koma upp barna- og
unglingaskólakerfi, mennta-
skólum og visi að háskólanámi,
þar sem læknar, aðstoðarlækn-
ar, kennarar, félagsfræðingar,
hagfræðingar og nemar i fleiri
menntagreinum hlytu þjálfun.
Mikið væri og um fullorðins-
fræðslu cg sérstök áhersla lögð
á að kenna öllum undir fimm-
tugsaldri að lesa. Kennarar við
barnaskóla fengju uppihald sitt
hjá foreldrum barnanna.
Þjóðernisminni-
hlutar fá ritmál
1 Suður-Vietnam eru um þrjá-
tiu þjóðernislegir minnihluta-
hópar, sem tala ýmsar tungur
meira eða minna frábrugðnar
vietnömsku. Ekkert ritmál
hefur verið til á flestum þessum
tungumálum, en af hálfu Þjóð-
frelsisfylkingarinnar hefur
mikið verið gert til þess að
koma upp ritmáli fyrir þessa
þjóðflokka. Er nú svo komið að
seytján minnihlutahópanna
hafa eignast eigið ritmál i fyrsta
sinn i sögu sinni fyrir þessa
viðleitni. Sem dæmi um fram-
farirnar i skólamálum má
nefna, að á franska nýlendutim-
anum var aðeins einn háskóli
fyrir Vietnam, Kambódiu og
Laos öll, þar sem aðeins tvö
hundruð nemendur lærðu lög-
fræði og læknisfræði.
Fulltrúar stúdentasamtaka frelsuðu svæðanna í Suður-Víetnam í heimsókn