Þjóðviljinn - 28.02.1975, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 28. febrúar 1975
Þjóðviljinn birtir hér
meginhluta ræðu þeirrar
er Helgi Guðmundsson
flutti á aðalfundi Einingar
á Akureyri. Hefur Þjóð-
viljinn áður sagt frá ein-
róma samþykkt aðal-
fundarins þar sem skorað
var á verkalýðshreyfing-
una og þá pólitíska flokka,
sem lýst hafa stuðningi við
stefnumál hennar, að snúa
nú bökum saman gegn
af turhaldsst jórninni og
krefjast nýrrar efnahags-
stefnu.
Helgi Guðmundsson
nvíðtækrar
samstöðu
i
Siðasta hálft annað ár i starf-
sögu félagsins hefur verið næsta
viðburðarrikt og óvenjulegt i
ýmsu tilliti. Almennt ástand i
þjóðfélaginu hefur einnig ein-
kennst af næsta örum breytingum
bæði efnahagslegum og pólitisk-
um. Ásiðastliðnuáriurðu,eins og
allir vita, tvennar kosningar.
Fyrst kosningar til sveitarstjórna
og siðan kosningar til alþingis og
má sannarlega segja að hinar
fyrrnefndu hafi gefið visbendingu
um það er kom i ljós i hinum
siðarnefndu.
Þá urðu þáttaskil
Vart verður þvi á móti mælt að
með tilkomu vinstri stjórnarinnar
sáluga urðu að ýmsu leyti þátta-
skil i lifskjörum alþýðu manna I
þessu landi. Þetta á einkum við
um byggðirnar úti um land þar
sem sú breyting átti sér stað að i
stað atvinnuleysis og stórfelldra
tilflutninga á vinnuafli til suð-
vesturlandsins á hverri vertið
kom næg atvinna og lifskjara-
öryggi er verið hafði óþekkt fyrir-
brigði á þessum stöðum um langt
árabil. Þessu til viðbótar fékk svo
verkalýðshreyfingin framgengt
ýmsum þeim kröfum er verið
höfðu á óskalista hennar um
margra ára skeiö, eins og stytt-
ingu vinnuvikunnar og lengingu
orlofsins. Þar að auki jókst kaup-
máttur launa verkafólks mjög
verulega.Næg atvinna og aukning
kaupmáttarins geröi það einnig
að verkum að feiknalegt fjör
hljóp I ýmsar greinar innlendrar
atvinnustarfsemi. Þannig var
meira byggt en um margra ára
skeið, hvers konar þjónustustarf-
semi og verslun blómstraði
óvanalega vel, að ógleymdri
þeirri gullöld er rikti fyrir ferða-
skrifstofur landsmanna. Virtist
stefna i þá áttina að launafólk
færi i auknum mæli á ári hverju
til sólarstranda sér til hvildar og
hressingar. Til viðbótar við hin
hagstæðu skilyrði er sköpuð voru
með pólitiskum aðgerðum kom
svo verðhækkun afurða erlendis.
Virtist um tima einu gilda hvers
kyns varning islendingar buðu á
erlendum markaði. Allt seldist,
likt og heitar lummur renna i
soltinn maga.
Innan við helmingur
Þvi er nú haldið mjög ákaft að
verkalýðsstéttinni að ástand
efnahagsmála sé þannig að ekki
komi til mála að annað en að öll-
um almenningi verði gert að þola
stórfellda kjaraskerðingu. Eng-
inn hefur dregið I efa að fyrir
hendi sé efnahagslegur vandi er
þurfi eölilegrar lausnar. Hitt
greinir menn á um hve mikill
þessi vandi sé og með hvaða hætti
skuli við brugðist.
Siðari hluti siðastliðins árs hef-
ur eins og allir vita einkennst af
látlausum árásum rikisvalds á
lifskjör launafólks. Menn munu
minnast fimm.mánaða gamallar
gengisfellingar er varö til þess að
verkalýðshreyfingin sagði laus-
um öllum kjarasamningum, og
vart geta stórfelldar verð-
hækkanir á hvers kyns vöru og
þjónustu hafa farið fram hjá
neinum. Með hliðsjón af hinu
alvarlega rikjandi ástandi
hafa farið fram viðræður milli
forystumanna verkalýðshreyf-
ingarinnar annars vegar og fyrir-
svarsmanna atvinnurekenda og
rikisstjórnar hins vegar um nýja
kjarasamninga fyrir launþega.
Sá algerlega einstæði atburður
hefur nú gerst að mitt i þessum
viðræðum skellir rikisstjórnin á
nýrri gengisfellingu, dembir yfjr
launafólkiö nýrri holskeflu verð-
hækkana og kjaraskerðingar. All-
ar kenningar um það að rikis-
valdið hafi i viðræðunum verið að
reyna að finna leið, til að bæta
launþegum, einkum þeim er lak-
ast eru settir, að einhverju leyti
upp þá verðhækkanaskriðu sem
fallin var hafa eins og vænta
mátti reynst blekkingar einar.
Nú er svo komið að dagvinnu-
kaup verkafólks er innan við
helmingur þess sem talið er að
visitölufjölskyldan svo nefnd
þurfi að hafa sér til framfæris.
Margir halda þvi fram að næg at-
vinna handa öllum bæti þetta upp.
Launþegar geti auðveldlega unn-
ið sér inn mismuninn með mikilli
eftir- og næturvinnu. Allt virðist
nú stefna i þá átt að ekki heldur
þessu verði til að dreifa þar sem
þvi er marglýst yfir af hálfu
valdamanna að stefnt sé að þvi að
draga úr þenslu eins og það er
nefnt. Meðal aðgerða sem nefnd-
ar eru i þessu skyni um þessar
mundir er hækkun vaxta þannig
að vextir og lántökukostnaður
geti farið i 25%. Slik aðgerð
myndi þýða hinar alvarlegustu
afleiðingar fyrir margvislega at-
vinnustarfsemi og alveg óhjá-
kvæmilega hafa það i för með sér
að atvinnufyrirtæki sem verulega
býggja á mikilli notkun lánsfjár
yrðu að draga saman seglin sem
þýðir einfaldlega aukið atvinnu-
leysi fyrir verkafólkið.
Enginn skal þó skilja orð min
svo að ég telji það eðlilegt ástand
að verkafólk bæti sér upp lélegt
dagvinnukaup með lengingu
vinnutimans. Hið lága dagvinnu-
kaup eitt væri vissulega ærin
ástæða til harkalegra viðbragða
af hálfu verkalýðshreyfingarinn-
ar.
Úreltar kenningar
Nú kann margur að spyrja.
Hvað er til ráða þegar slfkan
efnahagsvanda ber að höndum?
Ekki getum við látið eins og ekk-
ert sé.
Rikisvaldið hefur tiundað sin
ráð við þeim vanda sem ég tel
raunar að miklu leyti framkallað-
an með vilja, eftir óskum þeirra
stóreignamanna sem nota hina
stórfelldu verðbólgu til að greiða
fyrir sig eignirnar.
Fyrir gengisfellinguna i haust
var þvi haldið fram að hún hefði
verið nauðsynleg vegna afleitrar
stöðu sjávarútvegs og fisk-
vinnslu. Látum svo vera burtséð
frá þvi að við hljótum að vera
andvig þvi að allt of lágt launað
verkafólk sé látið greiða úr efna-
hagsvanda atvinnurekenda. En
hvernig i ósköpunum stendur þá á
þvi að nú, og það mitt i viðræðum
um bætur fyrir fyrri kjara-
skerðinguna, er enn höggvið I
sama knérunninn? Dugði fyrri
aðgerðin ekki til eða hefur enn
aukist á hjnn svokallaða vanda?
Eftir þvi sem talsmenn gengis-
lækkunarinnar sjálfir hafa rök-
stutt aðgerðir sinar er vandinn
fyrst og fremst fólginn I þvi að
gjaldeyrisöflun og gjaldeyrisnot-
kun stenst ekki á. Sagt er að þjóð-
in noti miklu meiri gjaldeyri en
hún aflar. Þess vegna hafi verið
gripið til gengisfellingar til að
hindra að landsmenn eyddu svo
miklum gjaldeyri. í stuttu máli er
ætlunin samkvæmt þessu aö gera
gjaldeyri svo dýran og vöruverð
þannig svo hátt að menn neyðist
til að draga úr neyslu sinni. Efna-
hagskenningar af þessu tagi eru
til komnar vegna þess að haldið
er i úreltar og fjarstæöukenndar
hugmyndir um svokallaö frelsi I
viðskiptalifinu. Ollum á að vera
frjálst að kaupa hvað sem er og
ráðstafa fjármunum fullkomlega
að eigin geðþótta. Kenning þessi
hljómar vissulega nógu fagurlega
en þegar nánar er að gáð kemur i
ljós að hið margrómaða frelsi er
einungis frelsi hinna sterku. Við-
skiptalegt frelsi þeirra sem hafa
aðstöðu til að græða á nauðsyn-
legri neyslu almennings. Til að
útskýra þetta stuttlega skal ég
nefna eitt litið dæmi.
Allir vita að sykur hefur hækk-
að mjög verulega I verði. Bæði
vegna hækkunar á heimsmarkaði
og ekki sist vegna itrekaðra
gengisfellinga og hækkunar á
söluskatti. Arið 1972 fékk verslun-
in 80 miljónir króna fyrir að selja
þessa vöru. I ár mun umbunin
fyrir þessa þjónustu hins vegar
verða um sex hundruð miljónir. A
sama tima og verslunin fær nærri
nífalda hækkun á verðlagningu
þjónustu sinnar hafa laun verka-
fólks i fiskiðnaði ekki gert meira
en að tvöfaldast.
Almenningi kemur að litlu
gagni að hafa frelsi til að kaupa
hvað eina ef hann skortir nauð-
synlegt fé til kaupanna vegna allt
of lágra launa.
Ef menn skoöa náið hina nýju
gengisfellingu kemur I ljós að all-
ar staðhæfingar ráðamanna um
að hún hafi verið nauösynleg
vegna þjóðarhagsmuna eru alger
fjarstæða; einungis settar fram I
þvi skyni að villa um fyrir þeim
sem hún bitnar haröast á þ.e.a.s.
láglaunafólkinu I landinu. Þegar
ég staðhæfi að efnahagsráð-
stafanirnar bitni harðast á lág-
launafólkinu nægir vissulega
að tilfæra þá staðreynd að verð-
lag á matvöru hefur hækkaö á
siðasta hálfa ári um 42% en laun
hins vegar ekki nema um ca. 10%.
Ég hef gerst býsna langorður
um þær efnahagsráðstafanir sem
á okkur hafa dunið að undan-
förnu. Ástæðan er sú að ég tel það
lifsnauðsyn fyrir verkalýðsstétt-
ina að vita sjálf nokkur deili á
þeim efnahagskenningum sem
henni er gert að búa við, sem lát-
laust er staðhæft að séu hinar
einu réttu, nánast heilagur sann-
leikur.
Hvað varð um gróðann?
Ég hef ekki enn nefnt það að
þegar útgerðin og fiskvinnslan
gerir kröfur til breytinga á gengi
krónunnar með þeim rökum að
reksturinn sé að stöðvast ef ekki
verði með gengisfellingu og svo-
kölluðum hliðarráðstöfunum
gripið i taumana, þá er byggt á
skattframtölum fyrirtækjanna
sjálfra og þeirra eigin upplýsing-
um um afkomuna. Það vita hins
vegar allir menn að slikar upp-
lýsingar eru ekki haldgóð plögg
að ekki sé meira sagt. Astæðan
jú einfaldlega sú að á rekstur
hvers fyrirtækis má setja alls
konar kostnað sem þar á alls ekki
heima. Auk þess sem með bók-
haldslegum aðferðum er hægt að
gera afkomuna miklu verri en
hún er i raun og veru. Um þetta
mætti halda langa tölu og styðja
mál sitt fjölmörgum dæmum.
Timans vegna verð ég þó að
sleppa þvi að sinni. Þó tel ég
nauðsynlegt að nefna hér eitt
smádæmi til stuðnings máli
minu.
í hvert sinn sem fyrirtækin i
fiskiðnaðinum gera upp stöðu
sina eru birgðir að sjálfsögðu
metnar og þar með kannað hvert
verðmæti liggur i birgðunum.
Samkvæmt reikningum lltils
frystihúss hér á Noröurlandi átti
það fiskbirgðir um áramótin 1973-
1974 fyrir tæpar fjórar miijónir
króna. Verðlagning þessara
birgða fer þannig fram aö tekið er
svokallað áætlunarverð, en þetta
verð er sú upphæð sem sölusam-
tök fiskiönaðarins greiða inn á
seldar birgðir, E.t.v. er auð-
skildara aö segja aö hér sé um að
ræða innborgunarverðið sem
vinns1ufyrirtæk i n fá.
Innborgunarverðið er að sjálf-
sögðu alltaf verulega lægra en hið
endanlega. Arsreikningar um-
rædds fyrirtækis voru siöan
gerðir upp með þessu verði og
sýndu þar af leiðandi til muna
lakari útkomu fyrirtækisins en
hún raunverulega var eins og sést
á þvi að umræddar birgðir, sem
um áramótin voru metna ár
nálega fjórar miljónir,
voru siðan seldar fyrir rúm-
lega 8 miljónir. Ég hef fengið
áreiðanlegar upplýsingar um
það að við bráöabirgðaupp-
gjör sem gert var hjá flestum
fiskvinnslufyrirtækjum i landinu i
haust og ákvörðun um gengis-
fellingu var siðan rökstudd með,
hafi nákvæmlega sömu aðferð
verið beitt. Verðlagning birgða
var allt of lág, og sýndist af-
koman þvi miklu lakari en ella
Til viðbótar við allt þetta væri
svo auðvitað fullkomin ástæða til
að halda langan og itarlegan
fyrirlestur um það hvað varð um
miljarða gróða fiskvinnslufyrir-
tækjanna á árinu 1973. Sam-
kvæmt upplýsingum Þjóðhags-
stofnunarinnar nam ágóðinn I
fiskvinnslunni það ár töluvert á
annan miljarð króna eftir að tillit
hafði verið tekið til fullra af-
skrifta. Einhverjir vilja vafalaust
benda á að fyrirtækin hafi eytt fé
sinu i endurbætur og fjár-
festingar. En á móti er þó ástæða
til að spyrja hvað varð um allt féð
sem reiknað var i afskriftir og I
hvað fóru þær ómældu miljónir
sem fyrirtækin fengu úr lánasjóð-
um. Þannig mætti að sjálfsögðu
lengi halda áfram að velta hlut-
unum fyrir sér. Til dæmis er
ástæða til að svara staðhæfingum
um stórfellt verðfall afurða er-
lendis með þvi að benda á þá
staðreynd að meðalverð á
mörkuðum árin'73 og'74 var ná-
lega alveg hið sama. En er nokk-
ur ástæða til sliks,kunna menn að
spyrja. Já, vissulega er til þess
full ástæða þar sem okkur er
ætlað af valdamönnum að trúa
staðhæfingum þeirra I hverju
einu og ekki siður vegna þess að
ákvarðanir er varða afkomu
hverrar fjölskyldu i landinu eru
teknar á grundvelli þessara stað-
hæfinga.
Víðtæk samstaða
Ég hef hér að framan reynt að
sýna fram á að það ástand er nú
rikir I launamálum verkafólks —
og þær hættulegu aðstæður sem
skapast með þvi að löglega gerð-
um kjarasamningum er rift með
lagaboði — á fyrst og fremst ræt-
ur sínar að rekja til pólitiskra
ákvarðana stjórnarvalda. Varla
þarf frekari vitnanna við um það
hverra hagsmuna núverandi
stjórnarvöld eru fyrst og fremst
að gæta en þeirra er felast i þeirri
staðreynd sem ég nefndi áðan að
laun verkafólksins eru nú ein-
ungis helmingur þess sem þau
þurfa að vera fyrst og fremst
vegna aðgerða stjórnvalda.
Ég lit svo á að málum sé nú svo
komið að það sé lifsnauðsyn fyrir
verkalýðshreyfinguna að
bregðast af fullum þrótti og
einurð við ástandinu. Til þess að
það sé gerlegt er nauðsyn á við-
tækri faglegri og pólitiskri
samstöðu alls verkalýðsins til
þess að hrinda af sér þvi óbæri-
lega oki sem verið er að leggja á
hann. Ég tel það skyldu verka-
lýðshreyfingarinnar að beita
sér fyrir slikri samfylkingu og
hafa forystu um hana. Samstilla
þarf krafta verkalýðshreyfingar-
innar allrar til þess að hún haldi
fullkomlega öllu þvi valdi sem
hún býr yfir um kröfuna um al-
gerlega nýja efnahagspólitik.
Til þess að þetta megi takast
verða menn að leggja til hliðar að
sinni deilur sinar um innri mál
verkalýðshreyfingarinnar. Gera
verður þá kröfu til allra aðila að
þeir sýni nauðsynlegan félags-
þroska og láti ekki deilumálin
Framhald á 12 siðu
Úr ræöu sem Helgi Guömundsson flutti
á aöalfundi Einingar 23. febrúar sl.