Þjóðviljinn - 13.11.1975, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 13. nóvember 1975.
UM
FJÖLMIÐLA
GUNNAR GUNNARSSON
SKRIFAR
Fæðing islensks sjónvarps
fyrir 10 árum hafði mikil áhrif á
þá fjölmiðla sem fyrir voru i
landinu. Blöðin og útvarpið lifn-
uðu, bæði vegna samkeppni og
vegna ýmissa hluta sem skyndi-
lega urðu greinilegir eða greini-
legri þegar sjónvarp fór að
endurvarpa þeim.
Mér virðist að fjölmiðlar séu
virkari þátttakendur i daglegu
lifi en áður — þeim takist ögn
betur nú að sinna þvi sem menn
verða að ætlast til af þeim,
heldur en fyrrum.
Sjónvarp ’hefur mikil áhrif,
hvort sem það er gott eða vont.
1 fyrra þegar „Fiskur undir
steini” eftir borstein Jónsson og
Ólaf Hauk Simonarson rataði á
skjáinn, varð ótrúlegt fjaðrafok.
Hænuhausarnir snerust marga
hringi, upphlaupið varð á öllum
vigstöðvum og fiðurrokið gekk
yfir hvert landsbarn. Hvað olli?
Sjónvarp hafði sýnt mönnum
framan i sjálfa sig frá nýju
sjónarhorni, nýir menn höfðu
beitt aðferð sem aldrei áður
hafði verið leyfð hér á landi. Og
þá gólar fiðurfénaðurinn,
einstaklingarnir verða að ráð-
lausum, varnarlausum múgi.
Um daginn kom enn mynd
eftir Ólaf Hauk og borstein á
skjáinn.
„öskudagur” var að ýmsu
leyti mun „sterkari” mynd en
„Fiskur undir steini”, miklu
betur fallin til að hefja umræðu
frá, hugsun myndarinnar bein-
skeyttari.
Ég efast um að menn fáist til
að iyfta penna eða skerpa róm-
inn vegnar þeirrar myndar.
Sennilega er Velvakandi ánægð-
ur með myndina. Sennilega
skilur hann ekki myndina.
Kannski hefur „Fiskur undir
steini” verkað eins og ónæmis-
sprauta: Hér. eftir er Þorsteini
og Ólafi Hauki leyfilegt að filma
það sem þeim dettur i hug, hita-
sóttin er liðin hjá, nú er óhætt að
táka til starfa.
Upplýsingargildi „ösku-
dags”, áróðursmáttur myndar-
innar, kann að felast i þvi hve
sundurlaus hún var. Þankar
verkamannsins, vángaveltur
hans um verkalýðsfélög og
vinnuna koma hægt og slitandi
undir sundurlausum mynd-
skeiðum, áhorfandinn verður að
hafa áhuga fyrir þvi sem hann
sér, leggja sig ögn fram við áð
draga ályktun af þvi sem sagt
er, eigi hann að skynja hug-
myndaheim verkamannsins að
marki.
Fallegar myndir, vel orðaðar
athugasemdir um veruleik
verkamannsins, ræða á dreif
meðal fallegra mynda, mynda
úr borginni, fjörunni, húsinu og
heimilinu, og það kemst ekki rót
á hænuhausinn, hann hefur
jafnvel gaman af öllu saman,
veltir vöngum og kemst hugsan-
lega að réttri niðurstöðu. En
vegna þess að höfundarnir fóru
sér rólega og vegna þess að
æðiskastið var nýlega afstaðið,
þagði hænuhausinn yfir þvi sem
honum flaug sem snöggvast i
hug, og hann fór að tala um ann-
að.
Kynferðismál
Útvarp, sjónvarp og blöð á
Pétur Hraunfjörð
Islandi eru sem kunnugt er
ákaflega viðkvæm fyrir kynlifi
og umræðu þar um. Hænuhaus^
ar umturnast fullkomlega ef
talað er um kynlif eða kynlifs-
athöfnum lýst á prenti eða i
hljóðnema. Samt ber svo við, að
þegar kvikmyndáhúsin i
Reykjavik, helsti skemmtana-
vettvangur hins breiða fjölda,
sýna kynlifsmyndir, þá er
uppselt marga daga i röð, sim-
inn tekinn úr sambandi og um-
ferðin við kvikmyndahúsið
teppist. Skyldi vera munur á að
horfa á fólk hafa samfarir i biói
eða i sjónvarpi eða heyra þvi
lýst i útvarpi? Mogginn hellir
sér ekki yfir Stjörnubió þessa
dagana þótt það sýni klám-
mynd. En hann ræðst á Véstein
Lúðviksson fyrir að lesa i út-
varp kafla úr nýrri bók sinni þar
sem mun vera minnst á kyn-
mök. Velvakandi Moggans birti
um daginn það svartasta bréf
sem sést hefur lengi á prenti
hérlendis. Þar er svo heiftar-
lega ráðist á Véstein Lúðviks-
son, að manni finnst ástæða til
að reka meiðyrðalöggjöfina
einu sinni inn i þennan
afturenda útbreiddasta blaðsins
á fslandi.
Erlendar fréttir
Hrogn ígulkerja
lækning viö
æðakölkun
Samkvæmt APN-fréttaskeyti
frá Vladivostoksem birtist i Fisk-
aren, málgagni norskrar út-
gerðar og fiskimanna, þá hafa
rússneskir visindamenn, sem
lengi eru búnir að rannsaka hrogn
igulkerja, nú gert það heyrum
kunnugt að hrognin hafi ekki aö
eins mikið næringargildi, heldur
búi þau lika yfir lækningamætti.
Af þessari ástæðu er nú farið að
kalla hrognin sjó-ginseng eftir
hinu þekkta austurlenska
ginseng-lyfi, sem unnið er úr rót-
um ginseng-jurtarinnar.
Samkvæmt fréttinni, þá hafa
visindamennirnir fullyrt að igul-
kershrognin geti meðal annars
komið i veg fyrir og stöðvað æða-
kölkun, sem mikið þjáir hinn
hvita kynstofn. Við Kyrrahafs-
strönd Sovétrikjanna hrygna
igulkerin yfir sumarið eingöngu,
og eru nú hrognin orðin mjög
eftirsótt sökum framangreindra
eiginleika.
Hin lifræna hafrannsóknastofn-
un i Valdivostok hefur um skeið
unnið að þvi að rækta igulker og
um leið breytt hrygningartima
þeirra þannig að þau geti hrygnt
á öllum timum árs.
Þetta er sagt hafa tekist vel,
með þvi að ala igulkerin i sér-
staklega útbúnum geymum við
bestuskilyrði. Hitastigi sjávarins
i geymunum er breytt þannig, að
sem bestur árangur verði við
framleiðslu hrognanna. Og nú er
hrognframleiðslan stöðug allt ár-
iðhjá hinum ræktuðu igulkerjum.
Við islendingar erum fiskveiði-
þjóð, sem um langa framtið þurf-
um að treysa á sjávarafla og nýt-
ingu hans. Þessi frétt um igulker-
in sem farið er að rækta i Vladi-
vostok og þá miklu þýðingu sem
rússneskir visindamenn telja að
þau geti átt i að viðhalda mann-
legri heilbrigði, ætti að
leiða huga okkar islendinga að
margskonar möguleikum sem
hafið býður upp á, ef við öðlumst
þekkingu á þvi að nota þá.
tslenskir sjómenn hafa t.d. séð
igulker koma upp i veiðarfærum,
bæði stór og smá, en engum hér-
lendum manni h^fur til hugar
komið, að i þeim fælust mikil
verðmæti. Mönnum hefur helst
þótt hin göddum þakta kalkskel
igulkersins girnileg til skrauts.
En svo kemur fréttin um hin
verðmætu hrogn þessa einkenni-
lega sjávardýrs, sem menn héldu
að væri ekki til neinna nota. Að
siðustu vil ég varpa fram þessari
spurningu: Geta ekki verið
möguleikar fyrir okkur islend-
inga að rækta hér igulker i sjó
hituðum með hverahita? Liklega
vantar okkur aðeins þekkinguna
til þess.
Færeyingar láta
smíöa nýjan
saltfisktogara
Á sama tima og við islendingar
höfum alveg lagt á hilluna þorsk-
veiðar i salt, þá blómstrar þessi
útvegur f Færeyjum meira en
nokkru sinni áður og betur en
veiðar til annarrar vinnslu.
Færeyingar eiga tvo þúsund
tonna togara sem eru innréttaðir
og búnir vélum til þorskveiða i
salt.
Skipin heita Sundaborg og
Sjurdaberg, sem rekin hafa verið
með mjög góðri afkomu, að sagt
er, siðustu árin. Nú er útgerð
þessara skipa að láta smiða i
Noregi eitt samskonar skip til
viðbótar og hljóp það nýlega af
stokkunum hjá Hasund mek.
verksted i Ulsteinvik, en verður
innréttað hjá skipasmiðastöðinni
A.M. Liaaen í Alasundi.
Skreiðarverkun
og skreiðar-
markaöir
Samkvæmt fréttum frá Noregi
er giskað á, að skreiðarútflutn-
ingur norðmanna muni verða 15
þúsund tonn í ár, og þar af 10 þús-
und tonn til Nigeriu. Meiri skreið
eiga norðmenn ekki. Reiknað er
með þvi, að á næstu árum verði
skreiðarmarkaðurinn til Nigeriu
kominn upp i' 18 þúsund tonn.
Fyrir borgarastyrjöldina nam
skreiðarútflutningur norðmanna
til Nigeriu frá 18—20 þúsund tonn-
um. Verðið á skrcið i Nigeriu er
nú mjög gott, segja norðmenn, og
eru skreiðarverkendursem verka
fyrir þann markað bjartsýnir á
útflutning þangað i framtiðinni.
Skreiðarverkunin, þessi elsta
fiskverkunaraðferð mannkyns-
ins, er sögð geta keppt um hrá-
efnisverð á fiski hvort sem er i
saltfiskverkun eða vinnslu fros-
inna fiskflaka, eftir þvi sem
skreiðarútflytjendur i Noregi
hafa látið sér um munn fara i við-
tali við blöð.
1 fyrra var hagstæð veðrátta til
skreiðarverkunar allsstaðar i
Norður-Noregi, en i ár hefur
veðráttan i Finnmörku verið
óhagstæð til skreiðarverkunar
sökum mikilla óþurrka.
Finnmerkurskreið er þvi talin
mikið lélegri i ár en hún var árið
1974.
Verksmiðjutog-
ari til rækju-
veiða
Færeyingar hafa nú keypt
Grimsbýtogarann Ross Valiant
sem er206 fet á lengd og smiðaður
1964. Hið færeyska nafn togarans
verður V.U. Hammershaib.
Kaupendur eru nú að láta breyta
togaranum á skipasmiðastöð
heima i Færeyjum, i verksmiðju-
togara til rækjuveiða. Kaupverð
togarans var 6 miljónir d. kr„ en
reiknað er með að breytingin
komi til meðað kosta i kring um 1
miljón d. kr. Skipinu er ætlað að
stunda rækjuveiðar undan strönd-
um Vestur-Grænlands, en þar eru
góð rækjumið, sem eru talsvert
stunduð af færeyingum.
Settir verða sérstakir geymar i
skipið, þar sem rækjan verður
geymd lifandi i sjó, verði veiði
það mikil að ekki hafist undan i
suðu og vinnslu.
Rækjan verður hraðfryst með
blástursaðferð, en siðan pökkuð
og sett i frystilest, sem á að rúma
250 tonn. Skipshöfn verður 21
maður.
Rækjuveiðar færeyinga við
Vestur-Grænland hafa gengið
mjög vel i' ár, og mikið betur en á
árinu 1974. Sem dæmi get ég nefnt
kútterinn Suðurvarid frá Þórs-
höfn, þar sem hásetahlutur var
95.000.00 d. kr. eftir átta mánaða
úthald.
1 islenskum peningum verður
þetta samkvæmt skráðu gengi
nálægt 2.550.750.00 krónur.
Færeyingar
selja síldarflök
til Danmerkur
og Svíþjóðar
Samkvæmt fréttum frá Fær-
eyjum, þá byrjaöi fyrirtækið
„Bakkafrost” i Glibre á österöy
framleiðslu á niðurlögðum sildar-
flökum i glösum fyrir fáum árum,
við mjög erfiðar aðstæður.
Þessi framleiðsla er nú sögð
hafa slegið i gegn i Danmörku og
Sviþjóð, en þangað hefur fyrir-
tækið selt 100.000 glös á ári,
siðustu árin.
Hráefnið i þessa framleiðslu er
sild sem veiðist inni á fjörðum i
Færeyjum á haustin.
fiskimál
^eftir Jóhann J. E. Kúld^,
Ný gerð norskra
björgunarbáta
Norðmenn hafa nú tekið f notk-
un nýja gerð björgunarbáta sem
sérstaklega eru gerðir til þess að
geta veitt skjóta hjálp þegar slys
ber að höndum við norsku strönd-
ina. Þá er þeim lika ætlað það
hlutverk að sækja veika menn á
haf út, um borð i skip.
Bátarnir eru sagðir mjög vel
búnir til slfkrar þjónustu.
Um borð i þeim eru t.d. full-
komin súrefnistæki.
Bátar þessir eru smiðaðir úr
hertu áli sem gerir það að
verkum að viðhaldskostnaður'
verður lltill, þeir eru algjörlega
lokaðir, sjó festir tæpast á þeim.
Bátarnir eru með lagi sem minnir
á skemmtisiglingasnekkju. Þeir
eru mjög grunnskreiðir og búnir
tveim Volvo-penta diselvélum,
sem gefa samanlagt 500 hestöfl.
Með báðum vélum eru þeir sagðir
geta náð 20 milna hámarkshraða.
Búið er að smiða 7 slika báta fyrir
norska björgunarfélagið og dreifa
þeim á ströndina. Skipshöfn
hvers báts er aðeins tveir menn,
skipstjóri og vélstjóri. Sviar hafa
látiðsmiða slika báta og nota sem
hjálparbáta við landhelgisgæslu
undan austurströnd Sviþjóðar.