Þjóðviljinn - 01.02.1976, Page 6

6 SIÐA — ÞJOÐVILJINN Sunnudagur 1. febrúar 107«.
RAGNAR ARNALDS:
Þess vegna er áfram haldið
framkvæmdum við Kröflu
Mannvirkjagerö vift Kröflu hef-
ur mætt talsverftri gagnrýni úr
ýmsum áttum nú seinustu mán-
ufti. Margar þessara athuga-
semda um Kröfluvirkjun hafa
verið skynsamlegar og á rökum
reistar, og má sem dæmi nefna
grein Páls Theodórssonar, eftlis-
fræftings, i Þjóftviljanum 21.
janúar s.l. og opinberar yfir-
lýsingar ýmissa visindamanna
seinustu vikurnar. En það verftur
aft segjast eins og er, aft vænn
partur af þessum miklu Kröflu-
skrifum cr af öörum og vcrri toga
sprottinn.
Jarðgufuvirkjunin við Kröflu
var ákveðin 1974 i tið vinstri
stjórnarinnar. Þar sem fyrirhug-
uð Norðurlandsvirkjun var þá
ekki orðin til (og hefur reyndar
enn ekki séð dagsins ljós), en
brýna nauðsyn bar til að hraða
orkuframkvæmdum á Norður-
landi, skipaði Magnús Kjartans-
son fimm menn i svonefnda
Kröflunefnd sumarið 1974 til að
undirbúa og annast framkvæmd-
ir, meðan virkjunaraðilinn væri i
fæðingu. Virkjunin var frá upp-
hafi áætluð i stærra lagi miðað við
orkumarkað Norðuriands, 55 mw,
skv. tillögum Orkustofnunar og
ráðgert var, að hún tæki til starfa
á árinu 1978. Á sama tima var
ákvörðun tekin um lagningu
byggðalinunnar milli Norður- og
Suðurlands og átti hún að vera
fullbúin á þeim vetrí, sem nu er
að liða. Byggðalinan var þvi að-
eins hugsuð sem bráðabirgða-
lausn á orkuvandamálum norð-
lendinga, enda fráleitt öryggisins
vegna, að heilir landshlutar þurfi
að treysta á orkuflutninga langan
veg að eftir einni linu nema til
bráðabirgða um nokkurra ára
skeið. Hlutverk byggðalinunnar
er annað, eins og siðar verður
vikið að.
Orkuskorturinn á Norðurlandi
hefur orðið dýrkeyptur.enverð-
hækkun oliunnar og stóraukin
þörf á rafhitun húsa ýtti enn frek-
ar á það, að framkvæmdum væri
hraðað.
Auk þess hefir Kröfluvirkjun
haft það sér til gildis að vera
fyrsta stórvirkjun jarðgufu hér á
landi, en margt bendir til þess, aö
jarðgufuvirkjanir verði sérlega
heppilegar og hagkvæmar
virkjanir i framtiðinni og nauö-
synlegt fyrir islendinga aö öölast
nokkra reynslu á þessu sviði sem
fyrst. Frá öndveröu var ljóst, að
verð orkueiningar frá Kröfiu yrði
mjög lágt i samanburði við aðra
virkjunarvalkosti, og enn er útlit
fyrir að svo verði: Orkuverð á
kwst. verður svipaö og frá Sig-
öldu eða milli 1,70-1,80 kr. á nú-
verandi verðlagi.
Siðan undirbúningur að
virkjunarframkvæmdum hófst,
hafa aðstæður verulega breyst.
Hönnun og bygging virkjunarinn-
ar hefur gengið ótrúlega vel og
miklu betur en nokkurn óraði fyr-
ir. Hugsanlegt er, að virkjunin
íramleiði orku þegar næsta vet-
ur. Bygging byggðalinunnar
dróst hins vegar á langinn vegna
hiks rikisstjórnarinnar og verður
hún fullbúin einu ári siöar en ætl-
að var. óvist er um byggingu
málmblehdiverksm iðjunnar i
Hvalfirði en hún átti að fá árlega
minnst 397 gwst, en það er rétt um
50% af orkuvinnslugetu Sigöldu-
virkjunar. Til viðbótar kemur svo
eldgosið og jarðskjálftahrinan,
sem enn sér ekki fyrir endann á.
Gagnrýnin á fram-
kvæmdir viö Kröflu
er aöallega þessi:
1) Að framkvæmdum hafi verift
hraftaft um of meft þeim af-
leiftingum, aft virkjunin verfti
dýrari. Er þá einkum átt vift, aft
byggingarframkvæmdir og smífti
véla hafi ekki verift hoftin út meft
venjulegum hætti.
2) Aft virkjunin sé óþörf i bili,
þvi aft hvggftalinan geti flutt næga
orku frá Sigöldu, eftir aft bygg-
ingu málmhlcndivcrksmiftjunnar
var frestaft.
3) Aft virkjunin verfti of dýr i
rekstri vegna lélegrar nýtingar
orkunnar, sbr. fróölega grein
Jónasar Eliassonar i Paghlaftinu
nú nýlcga.
I) Aft framkvæmdir séu ekki
tafarlaust stöftvaftar meft öllu eft-
ir opinherar áskoranir ýmissa
færustu visindamanua þjóöarinn-
ar, enda flest sem bendir til þess,
aft nýtt eldgos sé i aftsigi.
5) Aft framkvæmdir scu svo
langt á undan gufuöflun, aö ekki
verfti einu sinni gufa til á eina vél
næsta vctur samkvæmt yfir-
lýsingu orkustofnunarmanna.
l.gagnrýni:
Framkvæmdum
hraðað
Það er gersamlega ósönnuð
fullyrðing, að kostnaður við
virkjunina hafi orðið meiri, vegna
þess að framkvæmdum var flýtt.
Þvert á móti bendir margt til
þess, að virkjunin verði talsvert
ódýrari en ella. Leitaö var tilboða
hjá átta vélaframleiðendum og
hagstæðasta tilboðið valiö sam-
kvæmt samhljóða tillögum ráð-
gjafarverkfræðinga. Þessi fram-
ieiftandi, japanska stórfyrirtækift
Mitsúbishi, bauð betur en aðrir,
vegna þess að vélarnar hófðu ver-
ið hannaðar fyrir annan kaup-
anda. sem gekk frá kaupunum"
Val á verktaka -byggð-
ist á þvi, hvaða lyrirtæki islensk
1) t bréfi ráðgjafarverkfraiðing-
anna til Kröflunefndar, dagsett 6.
febrúar 1975, kom fram, að vélar
frá Mitsúbishi væru bæði ódýrari
og talsvert aflmeiri miðað við
stöðugt hámarksafl en vélar frá
þvi fyrirtæki, Toshiba. sem talið
hefðu getu, reynslu og nauðsyn-
legan tækjabúnað til að vinna
verkið á tilsettum tima. Það
fyrirtæki annað, sem helst kom til
greina, var Norðurverk h.f., en
það var samdóma álit nefndar-
manna, að Miðfell h.f. væri betur
undir það búið, að takast þetta
verk á hendur. Persónulega álit
ég, að viðskipti Norðurverks við
Laxárvirkjun hafi ekki verið til
fyrirmyndar á sinum tima. Ráð-
gjafaverkfræðingarnir mæltu
einnig með Miðfelli h.f. Samið var
um fast verð á grundvelli
kostnaðarútreikninga, sem ráð-
gjafaverkfræðingar höfðu gert.
Það þarf býsna mikið magn af
pólitisku ofstæki til aö halda þvi
fram. eins og gert hefur verið, að
við nefndarmenn höfum samift
viö Miðfell h.f., vegna þess að
einn af framámönnum fyrir-
tækisins sé i skyldleikatengslum
við Jón Sólnes! Eða hefðum við
átt að hafna hæfasta verktakan-
um af svo litilmótlegri ástæðu?
Staðreyndin er auftvitaft sú, að
hröðun byggingarframkvæmda
lækkar vexti á byggingartima og
sparar mikið fé, ef jafnframt er
var bjóða næstbest. Virkjunin
varð aflmeiri (70-75 mw) en ráð-
gert var (55 mw) vegna þessara
sérstaklega hagkva>mu véla-
kaupa. Auk þess voru ýmis rök
færð fyrir tæknilegum yfirburð-
um vélanna frá Mitsubishi.
reynt að gera hagstæða samn-
inga.
2. gagnrýni:
Orkumarkaðurinn
ekki nógu stór
Sérstök ástæða var til að hraðá
byggingarframkvæmdum við
Kröflu, eftir að ákvörðun var tek-
in um sölu á hálfri orku Sigöldu-
virkjunar' til málmblendiverk-
smiðjunnar. Þar sem jafnframt
var gert ráð fyrir eins hraðri nýt-
ingu rafhitunarmarkaðarins og
hugsast gat samfara byggingu
stofnlina til Vestfjarða, og Aust-
fjarfta var augljóst, að ekki veitti
af aðkoma Kröfluvirkjun i gagniö
hið allra fyrsta. Samkvæmt orkru-
spá sem lögð var fram á Alþingi á
siftastliðnum vetri var Sigöldu-
virkjun ekki fær um að anna
orkueftirspurn án Kröfluvirkjun-
ar nema á árinu 1977,og þegar ár-
ið 1978 og 1979 hefði skapast mikill
orkuskortur án Kröfluvirkjunar
(160 gwst 1978 og 401 gwst 1979),
og er þá aðeins reiknaft með 260
gwst i málmblendiverksmiðjuna
en tryggð árleg orka samkvæmt
samningi er 397 gwst (mismuninn
átti aö taka af svoneíndri af-
gangsorku Landsvirkjunar-
kerfisins, sem getur brugðist í
vondum árum). Þegar svo bygg-

Þessi mynd sýnir vel aftstæftur vift Kröflu. A myndinni sér til norfturs.
Stöftvarhúsift stendur i Hliftardal.'*Vegurinn liggur upp aft borholusvæft-
inu, sem er vestan vift rætur Kröflu en fjallift sjálft sést ekki. Vestan vift
Hliðardalinn (vinstra megin á myndinni) er Hllftarfjall, þar fyrir vest-
an Þrihyrningadalur og enn vestar Þrihyrningar (nær) og Leirhnjúkur
(fjær), þar sem gosift sést. I Mývatnseldum rann hraunift eingöngu til
vesturs. Ef hraunstraumur kynni aft stefna til austurs, sem er þó ólik-
legra miftaft vift aftstæftur, eru vissir möguleikar á aft beina hraun-
rennsli frá botni Hliftardals og I Þrihyrningadalinn. Mjög er talift ólik-
legt, aft gos verfti rétt vift stöftvarhúsift, en sprengigos gæti helst orftift
norftur af borholusvæftinu. Ef svo færi, þarf stöftvarhúsift fyrst og
fremst aft þola mikift öskufall.
Orkuverðið á
kwst verður
svipað og frá
Sigöldu eða milli
1,70 - 1,80 kr.
Hröðun bygginga-
framkvæmda
hefur sennilega
gert virkjunina
ódýrari
Fram að þessu
hafa 5gosorðið við
Kröflu á seinustu
3000 árum og
aðeins eitt á
sögulegum tíma
Markmiðið á að
vera: sama raf-
orkuverð um land
allt. En til þess
þarf nýtt skipulag
raforkumála.