Þjóðviljinn - 01.02.1976, Síða 20

20) SÍÐA — ÞJ6ÐVILJINN Sunnudagur 1. febrúar 1976.
Þess vegna er
framkvæmdum
haldjö áfram
Framhald af bls. 7.
Samkvæmt nýlegri áætlun
Landsvirkjunar um orkuþörf til
störiðju, húsahitunar og allra
annarra nota á orkuveitusvæði
Suður- og Vesturlands er orku
notkunin áætluð i gwst 1976: 2245,
1977 : 2344 og 1978: .2495. Orku-
vinslugeta vatnsvirkjana á þessu
svæði, áður en Sigölduvirkjun er
tekin i notkun, er 2200 gwst á ári.
Af þessum tölum er ljóst, að af 800
gwst, sem Sigalda getur framleitt
verða ekki seldar frá þessari nýju
virkjun nema 144 gwst á árinu
1977og 295 gwst á árinu 1978 sam-
kvæmt áætlunum Landsvirkjun-
ar. Er ekki augljóst, að þessi
virkjun, reiknuð sem einangrað
fyrirtæki, hlýtur að safna stór-
kostlegum skuldum á fyrstu
starfsárum sinum vegna lélegrar
nýtni?
Þetta er reiknisaðferðin, sem
Jónas Eliasson beitir á Kröflu-
virkjun til að sýna fram á erfiðan
rekstur virkjunarinnar fyrstu ár-
in. Hvers vegna skrifar Jónas
ekki grein og bendir Landsvirkj-
un á, að hyggilegra væri fyrir þá
að fresta niðursetningu einnar
eða jafnvel tveggja vélasam-
stæðna i Sigöldu, þar tii mark-
aðurinn þyrfti á þessari miklu
orku að halda? Sennilega vegna
þess að hann veit, að þetta hefur
þegar verið athugað hjá Lands-
virkjun (eins og hjá Kröfluvirkj-
un) og er ekki talið hafa nema ó-
verulegan sparnað i för með sér.
Landsvirkjunarmenn meta það
meira virði, að hafa örugglega
næga orku, ef eitthvaðskyldi bera
Ut af við BUrfellsvirkjun.
Þetta er einmitt kjarni máls-
ins: í fyrsta lagi er það regla,
þegar um er að ræða stórar virkj-
anir, að fyrst í stað er um mikla
áfgangsorku að ræða og þvi erfið-
an rdístur, ef virkjunin er skoðuð
sem einangrað fyrirbæri. i öðru
lagi gildirþað sama um norðlend-
inga eins og Landsvirkjunar-
menn, að þeir vilji hafa vaðið fyr-
ir neðan sig og meta það mjög
mikils, aðávallt sé næg orka fyrir
hendi. Ef unnt er að koma Kröflu-
virkjun i gang að einu ári liðnu,
skapar það norðlendingum ólikt
meira öryggi i raforkumálum en
að verða að treysta á það að fá
meiri en helming af notaðir orku
eftir byggðalinu, 300 km leið.
Jarðvarmavcitur framleiða
mesta orku i hörðustu frostum,
þegar klakastiflur og þrepahlaup
lama vatnsaflsvirkjanir fyrir
norðan og sunnan. A miklum
frostavetri veitir Kröfluvirkjun
ckki aðeins Norðurlandi óhjá-
kvæmilegt öryggi heldur orku-
veitusvæðinu öllu norðan og sunn-
an heiða.
Þvi miður er erfitt að segja ná-
kvæmlega fyrir um, hver verður
orkunotkunin frá Kröflu fyrst i
stað. Virkjunin leysir dieselvélar
af hólm um allt Norðurland en að
öðru Ieyti veltur mest á þvi,
hvenær tengilinan til Austurlands
verður byggð, og hve rösklega
verður gengið fram i rafhitunar-
málum. Fyrir fjárhag virkjunar-
innar skiptir að sjálfsögðu mestu
máli, að hún geti farið að selja
orku sem allra fyrst, jafnvel þótt
fyrst i stað verði aðeins um að
ræða 20-30 mw.
Væntanleg hitaveita á Akureyri
breytir ekki neinu sem máli
skiptir um þörfina á Kröfluvirkj-
un, eins og Páll Theodórsson virð-
ist imynda sér. Að sjálfsögðu
verður Utvegað lánsfé til hita-
veituframkvæmda á Akureyri
einsog til hitaveitu Suðurnesja og
kemur það virkjunarfram-
kvæmdum ekkert við. Fullyrt er,
að hitaveitan muni losa 8 mega-
wött, sem nU eru bundin i rafhit-
un. Það er þó óljóst með öllu,
hvort rafhitun á Akureyri hverfur
með hitaveitunni, þvi að ekki er
vist að breytingin svari kostnaði,
og Kröfluvirkjun mun einmitt
vera fær um að selja tiltölulega ó-
dýra næturhitun i stórum stil. 1
jarðgufuvirkjun þarf ekki að
spara næturkeyrslu eins og i
vatnsmiðlunarvirk junum.
Hins vegar er það nú að koma i
ljós, þegar norðlendingar eygja
það loksins að losna Ur rafmagns-
sveltinu, að ýmsir stórir notendur
gefa sig fram, sem ekki var
reiknað með, t.d. kemur nú til
greina aðseljaverksmiðjumSISá
Akureyri 10 mw, sem nU eru
framleidd með oliu. Hér er um að
ræða framleiðslu á háþrýstri
gufu, svo að hitaveitan kemur
ekki að gagni. Annar notandi hef-
ur verið nefndur, sem kynni að
þurfa 15 mw. Ekkcrt af þessu er
þó meðtalið i orkuspám. Margt
bendir til þess, að orkunotkun á
Norðurlandi muni vaxa miklu
hraðar cn nokkurn órar fyrir,
þegar loksins er að fá nægilegt
rafman gn.
4. gagnrýni:
Framkvæmdir
þrátt fyrir
náttúruhamfarir
Allir, sem komið hafa nærri
undirbUningi Kröfluvirkjunar,
hafa að sjálfsögðu gert sér grein
fyrir, að virkjunin er á eldfjalla-
svæði og með þvi er tekin nokkur
áhætta. Háhitasvæðin á íslandi
eru öll á virkum jarðeldasvæðum
og beinlínis tengd megineldstöðv-
um. Þó liða oftast mörg hundruð
ár milli gosa. Á þessum forsend-
um komust jarðfræðingar svo að
orði i skýrslum Orkustofnunar i
jUni 1972 um hættu á gösi: „1 Mý-
vatnseldum fyrir tæpum 250 ár-
um voru aðal gosin á Kröflusvæð-
inu. Þetta var allmikið gos og má
e.t.v. álykta, að hlé verði á gosum
um nokkrar aldir þar eftir”.
NU hefur orðið gos i næsta ná-
grenni virkjunarinnar, samfara
miklum jarðskjálftum. Gosið stóð
ekki lengi, en siðan um miðjan
janUar hefur jarðskjálftavirkni
aukist að mun i grennd við Leir-
hnjUk og hafa jarðfræðingar talið
liklegt, að nýtt gos væri i' aðsigi.
Að þessu tilefni hafa nokkrir jarð-
fræðingar sent iðnaðarráðherra
bréf og skorað á hann að stöðva
allar aðrar framkvæmdir við
Kröflu en þær, sem beinlínis væru
ætlaðar til að íijarga verðmætum.
Siðan heyrist þessi spurning Ur
öllum áttum, hvers vegna i ó-
sköpunum sé áfram unnið að full-
um krafti við Kröfluvirkjun. Fáir
virðast gera sér grein fyrir þvi,
þrátt fyrir skýringar iðnaðarráð-
herra i fjölmiðlum, að einu fram-
kvmdirnar, sem unnið er að við
Kröflu þessa mánuðina, er bygg-
ing stöðvarhUssins. Ennþá er
þetta hUs aðeins fjórir veggir, 20
metra háir og 70 metra langir á
annan veginn, svo og hálfklárað
þak. Meðan þak, innveggir og
milligólf hafa ekki verið steypt er
hUsið ekki nægilega traustbyggt
til að þola allra hörðustu jarð-
skjálfta. HUsið hefur þó ekkert
látið á sjá við þá skjálfta sem enn
hafa komið. Þess vegna er gifur-
lega mikilvægt, að haldið sé á-
fram af fullum krafti að vinna við
stöðvarhUsið, en fullsteypt á hUs-
ið að þola jarðskjálfta, sem eru
meira en 7 stig á Richterkvarða,
en það munu vera allra sterkustu
skjálftar, sem orðið hafa hér á
landi svo vitað sé.
Staðreyndin er aðsjálfsögðu sU,
að staðarval Kröfluvirkjunar og
hönnun er ákveðin með hliðsjón
af hugsanlegum eldgosum, þakið
á að þola gjóskuskafla allt að 2
metrum á þykkt og talsverðir
möguleikar eru fyrir hendi til að
varna þvi, að hraun renni niður i
Hliðardalinn, þar sem stöðvar-
hUsið stendur. En að sjálfsögðu
getur enginn sagt með 100%
vissu, hvar gos kemur upp á
þessusvæði og hvaða afleiðingar
það hefur. Sumir visindamenn
hafa varað við sprengigosi, en
þau verða vegna þess að hraun-
kvika kemur upp á miklu vatna-
svæði og veldur snöggri gufu-
myndun, sem sprengir upp jarð-
veginn á stóru svæði. Þannig
myndaðist Viti fyrir 250 árum
skammt þar frá, sem borholur
Orkustofnunar eru, og til þess eru
vitin að varast þau. Aðrir telja
litlar likur á sliku gosi i nánd við
Kröflu, og margir jarðvisinda-
menn telja, að Kisiliðjan og
Bjarnarflagsfyrirtækin séu i
meiri hættu vegna jarðelda en
Kröfluvirkjun. Guðmundur Sig-
valdason, eldfjallafræðingur, tel-
ur meiri hættu af völdum jarð-
skjálfta en eldgosa á Kröflusvæð-
inu.
I eldfjallalandi erum við alltaf
að taka áhætu, en varla getur
verið ágreiningur um það meðal
þeirra sem til þekkja, að rétt sé
að halda framkvæmdum áfram
við Kröflu fyrst um sinn og
styrkja stöðvarhúsið, eins og
er unnt. Hitt er annað mál,
að hæpið virðist að hefja niður-
setningu véla eða vinnu við bor-
un, fyrr en jarðskjálftahrinunni
hefur slotað. Mikilvægustu á-
kvarðanirnar um framkvæmdir
við Kröflu verða þvi ekki teknar
fy rr en síðar i vetur eða með vori,
og verðum við að vona, að þá hafi
betur skýrst, hvort úr þessu verð-
ur nýtt gos eða ekki. Verði þessi
umbrotdottin niður i vor,hljótum
við að halda áfram við virkjun-
ina. Það er sama áhættan og tekin
er i Vestmannaeyjum. Sumir
segja að visu, að Mývatnseldar
standi lengi, eins og sjá megi af
seinasta gosi fyrir hálfri þriðju
öld. Hæpið virðist þó, að draga of
miklar ályktanir af þessu eina
stóra gosi, sem orðið hefur á
þessum slóðum á sögulegum
tima, en talið er vist, að á sein-
ustu 3000 árum hafi aðeins orðið
fimm gos i grennd við Kröflu.
5. gagnrýni:
Óvíst um gufuöflun
Kröfluvirkjun á einnig gagn-
rýnendur, sem hafa annað i huga
en málefnaleg rök. Þetta er sund-
urleitt lið en einkum má nefna
heitustu talsmenn Laxárvirkjun-
ar frá tið Laxárdeilunnar frægu
og þar með Alþýðuflokksmenn á
Akureyri og viðar svo og ýmsa
andstæðinga Gunnars Thorodd-
sen i Sjálfstæðisflokknum, sem
leita eftir að finna á honum
snöggan blett, einkum Visis-
menn.
Meðal þeirra, sem skrifað hafa
um Kröfluvirkjun, er þó einn,
sem sker sig Ur fyrir óvandaðan
málflutning. Þetta er einn af
frambjóðendum Alþýðuflokksins
Ur seinustu kosningum, Vilmund-
ur Gylfason, sem reynir nU að
vekja á sér athygli, (og drýgja
tekjur sinar) með þvi að fjalla um
hneykslismál i hverri viku á sið-
um Visis.
"Það er þarfaverk að skrifa um
hneykslismál enda af mörgu að
taka ,enhitt er verra, ef menn eru
flumbrarar og ekki dUs við sann-
leikann.
Eitt dæmi af mörgum, sem
nefna mætti, eru skrif hans um
gufuöflun Orkustofnunar við
Kröflu.
t nýlegri skýrslu Orkustofnunar
er frá þvi greint, að engin trygg-
ing sé fyrir þvi, að i árslok 1976
verði tilbúið gufumagn fyrir
30mw raforkuframleiðslu fyrir
annan rafal virkjunarinnar. eins
og þó hefur verið vonast til. Þess-
ar upplýsingar gripur Vilmundur
feginshendi og gerir Ur þeim heil-
siðugrein, enda telur hann sig þar
með hafa sannað, að ,,allur þessi
ástæðulausi flýtir (sé) sviðsettur
og byggður á upplognum rök-
semdum, sem Orkustofnun hefur
aldrei skrifað undir”.
Að sjálfsögðu vita það allir,
sem eitthvað hafa kynnt sér
Kröfluvirkjun, að jafnvel aðeins
hálf afköst annarrar vélarinnar,
þ.c. 15 mw, myndu gjörbreyta
viöhorfum i orkumálum norð-
lendinga á næsta vetri.Til þess að
ná þvi marki þarf kannski ekki til
viðbótar þvi, sem komið er nema
Framhald á 21. siðu.
Við Jónas höfum fundið vél
sem getur fyllt sjSlífígskur 1
nar, 50 á timann