Þjóðviljinn - 01.02.1976, Page 22

Þjóðviljinn - 01.02.1976, Page 22
22 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 1. febrúar 1976. BÖRN í LANDI Saga fyrir pakksadda krakka Eftir Guðberg Bergsson Guðbergur Bergsson er fæddur í Grindavík 16. október 1932. Hann er meðal fremstu rithöf- unda þjóðarinnar og hefur bæði skrifað skáld- sögur, smásögur og Ijóð. Alls hafa komið út eftir hann níu bækur. Þótt hann hafi ekki skrifað fyrir börn áður hefur hann samt áhuga á því, enda menntaður kennari. Hann lauk prófi frá Kennaraskóla Islands 1955. Guðbergur hefur dvalið langtímum erlendis og er nú nýkominn frá Portú- gal. Hann er að undirbúa sýningu um byltinguna þar. Á sýningunni verða kvikmyndir og Ijós- myndir sem hann hefur tekið og auk þess veggspjöld. Spánverjar og portú- galar segja, að skaginn, sem lönd þeirra eru á, sé i laginu eins og nautshúð. Það finnst mér vera rangt. Þegar ég teikna skagann, og dreg landa- mæri Spánar og Portú- gals, finnst mér hann -líkjast mannshöfði. Höfuðið snýr hnakkanum að Miðjarðarhafinu, en andlitið horfir út á At- lantshafið. Hárið á hnakkanum er tengt Evrópu, en það er engu likara en hálsinn hafi slitnað frá búknum, Afríku, við Gíbraltar- sundið. íbúar skagans eru þess vegna einkennilegt sambland af evrópu- mönnum og afríkönum. Portúgal er andlit skagans. Andlitið horfir út á hafið, enda eru portúgalar sjómenn, sigl- ingaþjóð og dálítið gráðugir i að eiga nýlend- ur. Portúgal er með nef og skegg á ef ri vör. Undir nefinu stendur höfuðborg landsins, Lissabon. Og ég ætla að segja ykkur örlít- ið frá krökkunum, sem búa í nösunum á landinu sínu. Sagan er í máli og myndum. Myndirnar tók ég skömmu eftir bylting- una, sem gerð var í Lissa- bon þann 25. apríl 1974. Þá var einræðisherra landsins steypt af stóli og nýlendurnar urðu frjáls- ar. Þegar byltingin var gerð, fékk fólkið í Portú- gal að hugsa, tala og skrifa á frjálsan hátt. Það höfðu íbúarnir ekki fengið að gera í 50 ár. Einræðisherrum finnst gaman að stjórna og sitja að völdum. Það að ráða öllu er sælgæti einræðis- herranna. Enginn fær að bragða á sælgæti valds- ins, nema valdamenn- irnir. Einræðisherrar segjast samt vera brjóst- góðir. Þeir segja: ,,Verk min eru betri en brjóst- sykur og tyggjó." Þetta tyggja þeir i útvarp, sjónvarp og blöðin. Og þannig fer tuggan úr þeim ofan í alla þjóðina. Almenningur lif ir á tuggu einræðisherranna. Við það verða þjóðir heimsk- ar. Þær fá ekki að hugsa sjálfstætt. Einræðisherr- ar sitja ekki að völdum í fjögur ár, eins og al- þingismennirnir. Þeir húka á valdastóli alla ævi. Einræðisherra Portú- gals hét Caetano, fram- borið Kaitanú. Hann var rekinn úr landi eftir bylt- inguna. Caetano hafði að- eins setið að völdum í nokkur ár. En einræðis- herrann á undan honum stjórnaði landinu í tæpa hálfa öld. Hann hét Salazar, framborið Salasar. Salazar var bóndason- ur. Bóndinn átti litla pen- inga og gat ekki kostað son sinn til náms. Hann gaf þess vegna soninn kirkjunni, sem er kaþólsk og rík. Salazar vildi samt ekki verða prestur, held- ur prófessor. Og hann las dag og nótt og saf naði viti í kollinn. Þegar höfuðið var orðið troðf ullt af viti, vildi Salazar verða ein- ræðisherra. Hann hélt sig vera orðinn vitrasta mann Portúgals. Ríka fólkið var honum sam- mála. Salazar hnerraði aldrei. Fólk hélt, að prófessorinn væri svona finn og fékk honum öll völd. En Salazar var ekk- ert finn. Hann hnerraði aldrei, af ótta við að vitið færi út um nasirnar ef hann hnerraði. Salazar notaði nefið til að snuðra um hugsanir íbúanna. Fyndi hann lykt af stjórn- málum, sem honum geðj- aðist ekki að, sendi hann lögregluna til að fangelsa andstæðinga sína. Gáfað fólk er stundum vitlaus- ara en bjánar. Ef vitið er notað á rangan hátt er það verra en heimskan. Salazar áleit að enginn þyrfti að læra i Portúgal, aðrir en krakkar lögfræð inga, verkfræðinga og lækna. Alþýðufólk var þess vegna ólæst. Það kunni ekki að skrifa. Það kunni ekki að borða rétt- an mat. Sveitakonur kunnu hvorki né gátu borðað hollan mat. Þær voru bæði fátækar og fá- fróðar. Þess vegna dó helmingur allra barna, sem fæddust í sveitum. En krakkarnir, sem ég ætla að segja frá, eru á lifi og eiga heima í Lissa- bon. Þeir eru ólæsir og dálítið óhreinir, en bestu krakkar. Einn heitir Joao, sem er framborið Sjoá. Annar heitir Antonío. Sá þriðji er Jose, framborið Sjose. Og svo er þarna systir hans, hún Júlía. Nú hefst sagan. Hún gerist á torginu Praga da Alegría, sem er borið fram Prasa da Alegría, en merkir Gleði- torgið. 1. Joao og Antoníu eru tvi burabræður. Þeir eru ólíkir, en báðir í eins bol- um. Jose gætir systur sinnar. Krakkarnir leika sér á torginu. í Lissabon eru engir leikvellir. Ég sagði við strákana: „Ég ætla að taka af ykkur myndir og búa til mynda- sögu. Nú verðið þið að leika." Joáo var með eitt- hvað uppi í sér. Hann vildi ekki segja hvað það væri. En hann langaði að 2. Næst tók ég mynd af bræðrunum. Joao er Ijós- hærður með blá augu. Hann er glettinn strákur. Antonío er dökkhærður, brúneygður, alvarlegur og með brenndar tennur. Hvorugur gengur í skóla. Faðir strákanna er í lög- reglunni. Lögreglustöðin er við torgið. Móðir þeirra er fisksölukona. Hún gengur á morgnana milli húsa með körfu á höfði og selur fisk. Jose og Júlía eru börn bruna- liðsmanns. Móðir þeirra vita, hvað ég væri með framan á mér. Jo5o þekkti ekki myndavél. ,,Ég ætla að láta ykkur upp í þessa litlu vél," er vinnukona í gistihúsi. Hún býður mér stundum heim. Þá tölum við um saltfisk, sem portúgalar kaupa frá Islandi, en er svo dýr, að fáir geta sagði ég. „Þá verður inni i henni jafn mikill leyndardómur og það sem er uppi i Joáo." Og svo smellti ég af. keypt hann, nema ríka fólkið. Júlía kann ekki að leika Ijósmyndaleik. Hún leikur sér í kerru, og kemur ekki meira við sögu.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.