Þjóðviljinn - 11.05.1976, Síða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 11. maí 1976
Vonandi
beita
Vesturlönd
valdi sínu
Julius Nyerere forseti"
Tansaniu er fyrir margra
hiuta sakir einn
merkasti þjóðarleiðtogi
sem nú er uppi. Fyrir
utan frægar og forvitni-
legar tilraunir hans með
að skapa afriskan sósial-
isma er hann í farar-
broddi fyrir baráttu
blökkumanna gegn
stjórnum hvítra kynþátta-
hatara í sunnanverðri
Afríku — baráttu sem nú
er í algleymingi með
pólitiskum/ hernaðar-
legum og sálfræðilegum
striðsrekstri gegn stjórn
lans Smiths i Ródesíu
sem á máli innfæddra
nefnist Zimbabwe.
Nýlega birtist i Information
viðtal sem norski blaða-
maðurinn Tore - Linné
Eriksen átti við Nyerere i tilefni
af heimsókn forsetans til
Norðurlanda. Þar ræðir
Nyerere um afskipti sovét-
manna og kúbana af striðinu i
Angólu og um framtiöarhorfur i
málefnum Zimbabwe og Nami-
biu sem Suður-Afrika heldur i
fjötrum þrátt fyrir mótmæli
Sameinuðu þjóðanna. Viðtalið
fór fram áður en þeir Nyerere
og Kissinger ræddust við.
Mjög þakklátur
sovétmönnum
TLE: Viða á Vesturlöndum
hafa Sovétríkin og Kúba verið
fordæmd fyrir að veita stjórn
MPLA i Angólu hernaðarlegan
stuðning. Hvert er þitt álit á
þessum stuðningi og hverjar
verða afleiðingar hans i Afriku?
JN: Ég er mjög þakklátur
sovétmönnum og kúbönum fyrir
þann stuðning. sem þeir hafa
veitt i hinni tviþættu frelsis-
baráttu Angólu. Meðan MPLA
baröist gegn nýlendustjórn
portúgala voru Sovétrikin og
Kúba meöal þeirra kommún-
isku rikja sem studdu okkur allt
þar til portúgalarnir voru
sigraðir i Gineu-Bissau,
Mosambik og Angólu. Eininar-
samtök Afriku (OAU) sendu
sendinefndir til Sovétrikjanna,
annarra Austur-Evrópuríkja,
Kina og Kúbu til að þakka þeim
fyrir aðstoðina. Ég vil itreka
þetta : ég þakka þessum þjóðum
stuðning þeirra viö baráttuna
gegn nýlendustjórn portúgala.
Án hans hefðum við tæplega
sigraö og það felur i sér að þá
væri Portúgal sjálft ekki komið
eins langt á frelsisbrautinni sem
raun ber vitni. Portúgalir
byggju ekki við jafn mikiö frelsi
og þeir gera I dag ef stuöningur
kommúnistarikjanna við
frelsisbaráttu Mósambik,
Angólu og Gineu-Bissau hefði
ekki komið til.
Það sem siðan geröist var að
Suður-Afrika ákvað að taka aö
sér hlutverk portúgala i
Angólu. Ég veit ekki hver fékk
þá hugmynd. Þegar staðan var
þannig komu sovétmenn og
kúbanir MPLA til hjálpar viö aö
stöðva her Suöur-Afriku og
hrinda árásinni. Ef einhverjir
vilja álita þetta strið banda-
rikjamanna og sovétmanna er
það þeirra mál. En það er stað-
reynd að frelsisbaráttan I
Angólu hafði þá þegar staöiö
lengi yfir.
Það var ekkert nýtt i þessu.
Það bar hins vegar nýrra við
þegar Suður-Afrika beitti her-
afla sinum gegn sjálfstæðu
afrisku riki. Þetta riki varð að
sjálfsögðu að verja sig. Þetta er
ekki I fyrsta sinn sem riki i
þessari stöðu kallar á gamla
vini sina til hjálpar. Ef einhver
hamast á þvi að hér séu einhver
nýmæli á ferðinni verkar það
bara hlægilega og fjarstæðu-
kennt.
Kúbönsk aðstoð
gegn voldugum
óvinum
TLE: Að þinu ‘áliti er það
semsé Suður-Afrika og þau lönd
sem styðja hana með fjár-
festingum og vopnum sem eru
hin raunverulega ógnun viö al-
þýðu landanna i sunnanverðri
Afriku, en ekki Sovétrikin og
Kúba?
JN: Ég hef alltaf verið
þeirrar skoðunar að ógnunin
stafi af nýlendustjórn portúgala
og minnihlutastjórnum Ródesiu
og Suður-Afriku. Um árabil
höfum við leitaö eftir aöstoð i
baráttunni gegn þessum ógnum
og þá sem veittu okkur hana
hljótum við að lita á sem vini.
TLE: A Norðurlöndum
(einkum i Noregi) heyrast þær
raddir aö stööva beri þróunar-
aðstoð við Kúbu vegna
stuðnings kúbana við stjórn
MPLA. Hvað viltu segja um
þetta?
Julius Nyerere forseti Tansaniu.
JN: Þaö eina sem ég hef að
segja um þetta er að aöstoð
Kúbu við frelsishreyfingarnar
hófst ekki i Angólu, hún hefur
verið lengi við lýöi. Af tveimur
ástæöum var aöstoð þeirra við
Angólu blásin út. I fyrsta lagi
vegna viðtækrar áróðursher-
ferðar bandarfkjamanna og I
öðru lagi vegna þess að aðstoð
kúbana var miklu umfangs-
meiri en áður. Það var hún ein-
faldlega vegna þess að Angóla
var I mikilli hættu. Hersveitir
Suður-Afriku höfðu hertekið
suðurhluta Angólu þegar áður
en landið var lýst sjálfstætt, þe.
fyrir 11. nóvember, og landið
var i mikilli hættu sem þvi
stafaði af Suður-Afriku og
Bandarikjunum. Þessir óvinir
eru mjög voldugir. Fyrst
bandarikjamenn ákváðu að
stimpla MPLA sem óvin sinn
hafði hreyfingin þá ekki fulla
ástæðu til að óttast um hag
sinn? MPLA hafði miklar
áhyggjur af bandalagi Suður-
Afriku <5g Bandarikjánna. Hvað
áttu þeir að gera? En hvort
Kúba hafi nú fyrirgert rétti
sinum til aðstoðar vegna þess að
hún hjálpaði alþýðu Angólu við
að bjarga sér sjálfri, það læt ég
öðrum eftir aö svara'.
Stórkostlegt
tækifæri
TLE: Hvernig meturðu
likurnar á þvi að Namibía verði
frelsuð eftir aö Angóla hefur
hlotið sjálfstæði?
JN: Ef hinn vestræni heimur
hefur i raun áhyggjur af aðstoö
sovétmanna, en heldur ekki uppi
innihaldslausu málskrúði, þá á
Namibia stórkostlega mögu-
leika, hreint dásamlegt tæki-
færi. Það liggur jú fyrir sam-
þykkt SÞ sem allir styðja, bæði
sovétmenn, kinverjar og banda-
rikjamenn. Þaðeraðeins Suður-
Afrika sem ekki styður hana
vegna þess að i henni segir að
hernám Suður-Afriku á
Namibiu sé (Höglegt.
SÞ hafa skipaö lands-
stjóra til aö taka við stjórninni
af Suöur-Afriku og skipuleggja
kosningar svo ibúarnir geti
sjálfir kosið sér stjórn. Þeir sem
i raun halda verndarhendi yfir
Suður-Afriku eru Bandarikin og
bandamenn þeirra i Evrópu.
Það eru þeir sem hafa völdin,
einkum eftir þaö sem geröist i
Angólu. Bandarikin og vest-
rænir bandamenn þeirra geta
sagt við Suður-Afriku: Hafið
ykkur á brott frá Namibiu, burt
með ykkur! Þá neyðist Suður-
Afrika aö hafa sig á brott. Ég
bið spenntur eftir þvi.að þessum
þrýstingi verði beitt.
Namibia verður að öðlast
þjéðlegt sjálfstæði og það gerist
annað hvort með þrýstingi á
Suður-Afriku eöa vopnaðri
baráttu. Og nú geta Bandarikin
og bandamenn þeirra sagt við
suöur-afrikana: Heimurinn
getur ekki liðiö suður-afriskt
hernám, viö erum þeir einu
sem sty.ðja ykkur og nú
krefjumst viö þess að þiö látið af
hernáminu vegna þess að viö
viljum ekki aö rússinn flækist i
málið. Þetta eiga þeir að gera.
En hvað gerist ef þeir hafast
ekki aö? Frelsisnefnd OAU
heldur áfram að starfa, þvi
frelsisbaráttan i Afriku heldur
áfram. Þjóðfrelsissamtökin
SWAPO eru til staöar og viö
höldum áfram aö útvega þeim
vopn til að landið geti öðlast
sjálfstæði. Þau vopn fáum við
ekki frá Washington, Paris,
London eða Bonn. Við fáum þau
frá kommúnistarikjunum. En
það er á valdi vesturveldana að
fá Suður-Afriku til að hafa sig á
brott.og Suður-Afrika getur ekki
sett sig upp á móti þeim. Ég
vona aö þessu valdi verði beitt.
Þá sest Smith
upp í flugvél...
TLE: Svo við vikjum að
Ródesiu þá varst þú i hópi
þeirra afrisku leiðtoga sem
fyrir ári vildu enn reyna
samningaleiðina til þrautar.
Hver var ástæðan og hvernig
metur þú stöðuna i dag?
JN: Fyrir ári eygðu
margir möguleika á þvi, að að-
stæöur kynnu að breytast eftir
að nýlendur portúgala hlytu
sjálfstæði og að sú þróun hefði
breytt viðhorfum i Ródesiu og
Suður-Afriku. Við urðum að
kanna hvort þetta væri tilfellið
þvi það besta væri að koma á
afriskri meirihlutastjórn án
blóðsúthellinga. Hvað mig
sjálfan varðar þá komst ég
þegar i júli i fyrra að þeirri
niðurstöðu að samningaum-
leitanir væru gagnslausar.
Greinilegt var að Ian Smith
myndi aldrei samþykkja meiri-
hlutastjórn nema hann neyddist
til þess. Smith sagði 1 fyrra-
sumar að Suður-Afrika gæti
ekki beitt Ródesiu meiri
þrýstingi og að ANC væri klofiö.
Smith hafði tekist að kljúfa
hreyfinguna.
Meira að segja á þessum
tima, þegar hann var beittur
ýtrasta þrýstingi lét Smith ekki
undan. Það fæst engin niður-
staða fyrr en Smith er ljóst aö
afrikanar munu taka völdin
með vopnaðri baráttu. Þá mun
hann setjast upp I flugvél og
halda til samningaviöræðna I
London. Smith er gáfaður
maöur og honum hefur tekist aö
halda sinum leik gangandi síðan
1965. Hann mun ekki lðta undan
neinu nema þrýstingi og nú
verður að skapa hann.
Þiggjum alla
aðstoö
TLE: 1 hvaða mæli er frelsis-
hreyfingin i Ródesiu reiðubúin
til vopnaðrar baráttu eins og
málin standa nú, og hvers konar
aðstoð getur Tansania og riki
utan Afriku veitt henni?
JN: Skæruhernaðurinn er
hafinn fyrir löngu og það er Ian
Smith fullljóst. Fjölmiðlar i
Ródesiu skýra frá alvarlegum
árekstrum (stjórnarhersins)
við svonefnda „hermdarverka-
menn”. Það stendur þvi yfir
opin barátta, og frelsisnefnd
OAU tekur við vopnum og
öðrum stuðningi.
Við höfum ávallt sett stefnu
okkar skýrt fram, og við
vonumst til að jafnt vinir sem
fjandmenn trúi okkur. Okkur er
full alvara þegar við segjumst
vilja koma á sjálfstæði og
meirihlutastjórn án blóðsút-
hellinga. Við sýndum eins íjós-
lega fram á það og hægt var
þegar við reyndum að ná
samningum og Kaunda mas.
svo langt að hitta Vorster for-
sætisráðherra (Suður-Afriku)
að máli. En við viljum aö okkur
sé ekki siður trúað þegar við
segjum að fyrst samningaleiöin
reyndist ófær og alþýða
Zimbabwe er fús til að berjast
þá styðjum við hana þar til yfir
lýkur. Við munum taka við
vopnum hvaðan sem þau berast
og koma þeim áleiðis til þeirra
sem standa i eldlinunni. Við
munum sjálfir veita þá aðstoö
sem við getum. Það er orðið
fullljóst núna að alþýðan i
Ródesiu hyggst ekki sætta sig
lengur við minnihlutastjórn. Og
fyrst hún hefur gripið til vopna
verða þau ekki lögð til hliðar
fyrr en náðst hafa ótvl ræðir og
skýrir samningar um meiri-
hlutastjórn. — ÞH þýddi.
Viðtal við Julius Nyerere
NÝJASTA TÆKNI í ÞJÓNUSTU VEÐURSTOFUNNAR
Veöurbauja sett upp 200 mílur frá landi
tslendingar munu I sumar fá
veðurskeyti á þriggja tima
fresti frá veðurbauju, sem sett
verður upp á milli Reykjaness
og suöurhorns Grænlands um
200 milur frá landi. Engin sér-
stök veðurskip hafa verið á
þessum slóðum sfðustu
mánuðina og mun þvi aðstaða
til veðurfréttaöflunar af þessum
slóðum gjörbreytast. Baujan er
fengin að láni frá norðmönnum
en mikíll áhugi er fyrir þvi hjá
veðurfræðingum að fá svona
tæki i þjónustu islendinga allt
árið um kring. Bauja norð-
manna verður sett í gang eftir
helgi og tekin upp aftur eftir sex
mánuði og mun hún þá hverfa
úr þjónustu islendinga.
Baujan sendir með sérstöku
merkjamáli upplýsingar um
vindátt, vindhraða, loft-
þrýsting, lofthita og sjávarhita
nálægt yfirborði. Ekki ræður
þessi gerö að veurbauju við ’ná-
loftamælingar eða sjávar-
straumamælingar né heldur úr-
komumælingar eins og eölilegt
verður að teljast.
A blm.fundi sem haldinn var i
gær kom fram að óðum fækkar
sérstökum veðurathugunar-
skipum. Þau hafa verið rekin af
mörgum þjóðum undir eftirliti
Alþjóða flugmálastofnunarinn-
ar en þykja afar dýr og óhentug
I rekstri. Ekki sfet þykja þau
óhagkvæm þegar háloftaat-
huganir eru farnar að hafa tak-
markaða þýðingu þar eö flestar
flugvélar fljúga nú orðið langt
yfir veðurhæð.
Kostaaður við gerð einnar
bauju á borð við þá, sem norð-
menn og íslendingar ætla að
nota saman i sumar, er um 8-10
miljónir islenskra króna. Þykir
það ekki mikið fé miðað við inn-
kaup og rekstur veðurskipa,
sem skila þó öllu meiri fréttum
en baujan ræður við. Ekki er
enn vitaö hvernig baujan
reynist i vondum veðrum undan
íslandsströndum en takist þessi
tilraun vel veröur reynt af alefli
að fá svona tæki til frambúðar-
þjónustu i þágu islenskra veður-
athugana.
—gsp