Þjóðviljinn - 26.07.1979, Side 13

Fimmtudagur 26. júll 1979. WóÐVILJINN — StÐA 13

-’Vf.* > -■
í--V■ ■ ■ |b
• *». *•

A ferö
um
landiö
Þessi mynd er tekin su&ur á Vatnsleysuströnd skömmu eftir aö gosiö I Heklu hófst áriö 1947, og segir
Siguröur Þórarinsson aö hún sé ein frægasta mynd sem tekin hefur veriö af eldgosi. Eftir þessari mynd
var nefnilega hægt aö segja nákvæmlega til um hæö gosmakkarins.
Myndina tók á sinum tlma Sæmundur Þóröarson á ódýrustu gerö af kassamyndavél en Sæmundur var
þá unglingspiltur og bjó á Vatnsleysuströndinni.
Á Hekluslódum
Leikrit vikunnar
kl 20.10
í minningu
yorsins ’68
Aft þessu einni verftur flutt leik-
ritö 1 minningu vorsins ’68 eftir
Svlann Mats ödeen.
Þýöandi verksins er Torfey
Steinsdóttir en leikstjóri Stefán
Baldursson. Meö aöalhlutverkin
fara Þorsteinn Gunnarsson og
Helga Þ. Stephensen, en eins og
mennrdtur sjálfsagt minni til þá
tók útvarpsráö þá nýbreytni upp
nýlega aö hafa öll leikrit sem
mannfæst til aö spara sem mest
útgjöld útvarpsins.
Leikritiö sem flutt veröur i
kvöld fjallar um þau Hans og
Mari sem eru bæöi um þritugt
velmenntuö og i góöu starfi. Þau
eiga eina dóttur. Mari tekur upp
á þvi aö veröa ástfangin af öörum
manni sem hefur „Byltingu aöat-
vinnu”. Hún giftist þessum nýja
vini sinum og flytur meö honum
til Norrland, en veröur fljótt ljóst
aö leiöir þeirra liggja engan veg-
inn saman.
Leikrit þetta á aö gerast áriö
1968, þvi merka ári, þegar
umbyltingarstarf stóö meö sem
mestum blóma aöallega innan
menntakerfisins i fjölmörgum
löndum V-Evrópu.
Leikritahöfundurinn Mats
ödeen er Svii einsog áöur var
sagt. en hann er fæddur áriö
1937. Fyrstu sviösverk sin skrif-
aöi hann rúmlega tvítugur og
vakti þá þegar athygli. Ariö 1964
kom fyrsta útvarpsleikrit hans,
„Ast er nauösyn” og siöan hafa
þó nokkur verk eftir hann heyrst i
sænska útvarpinu. „1 minningu
vorsins ’68” var flutt þar haustiö
1978. ödeen er blaöamaöur viö
leikhústimaritiö „Entré” og
hefur ritaö þar mikiö um hlutverk
leikritahöfunda I nútimaþjóö-
félagi. _ig
1 kvöld ferftast Tómas Einars-
son áfram um landift og hefur i
þetta skiptift viftkomu á Heklu.
Honum til aftstoftar og fróftleiks-
öflunar um þetta merka eldfjall
eru þeir Sigurftur Þórarinsson
jarftfræftingur og Ingvar Teitsson
læknir. Þá verður og fhitt biandað
efni úr ýmsum bókmenntum sem
tengjast Heklu á einn efta annan
veg.
Eldfjalliö Hekla I Rangárvalla-
sýslu er um 1491 m á hæö. Fjalliö
er byggt uppá gossprungu sem er
um 40 km aö lengd, en i gosinu
mikla 1947 varö sjálf gosgjáin um
4 km aö lengd. Samkvæmt
rannsóknum nær gossaga
Heklu nær 6600 ár aftur i timann
en frá þvi á söguöld er taliö aö
hún hafi gosiö minnst 15 sinnum.
Elsta gos sem sögur fara af úr
Heklu er frá þvi 1104 en I þvi gosi
tók af byggö I Þjórsárdal og
Hreppamannaafrétti. Eitt stór-
felldasta gos sem komiö hefur úr
Heklu varö áriö 1300. Þá er sagt
aö f jalliö hafi rifnaö aö endilöngu
ogmuni merki þesssjást, meöan
Island er I byggö. Drunur og
brestir heyröust alla leiö noröur i
land. Heil björg flugu um loftiö.
Myritur var aö degi til svo svart
sem svartasta náttmyrkur og
náöi þaö noröur um allt tsland.
Hallæri hiaust af öskufaOi og
manndauöi. Þetta mikla gos stóö
samfellt i eitt ár.
Ariö 1693 var einnig mjög stórt
gos i Heklu og er sagt aö þá hafi
einir 14 gfgar sést gjósa i einu úr
fjallinu.
Tvö gos hafa oröiö i Heklu þaö
sem af er þessari öld þaö fyrra
áriö 1947 sem var nokkuö mikiö
gos og stóö i rúmt ár og seinna
gosiö hófst 5. mai 1970. Þaö varö
þó nokkuö minna gos en þaö sem
varö áriö 1947.
Aö þvi er taliö er, gengu þeir
Eggert ólafsson og Bjarni Páls-
sonfyrstir manna á Heklutindaö-
faramótt 20. júni áriö 1750.
-lg
Spænsk
tónlist
t kvöld kl. 21.10 flytur konung-
lega filharmóniuhijómsveitin f
Lundúnum iög eftir ýmis þekkt
spænsk tónskáld. Lltift hefur verift
ritaft um spænsk tónskáld á is-
lenska tungu, og þvi fáir sem
þekkja nokkuft til þeirra.
Hér á eftir verftur gerft stuttleg
grein fyrir nokkrum þeirra helstu
sem uppi hafa verift á siftustu
öldum.
Fyrstan ber aö telja aö sjálf-
sögöu Isaak Albeniz sem var
fæddur áriö 1860 en hann er talinn
eitt virtasta tónskáld Spánverja.
Þámánefna Enrique Granados
fæddur 1867 en hannstofnaöi ma.
tónlistarskóla i Barcelona og er
viöfrægur fyrir pianóverk þau er
hann samdi. Granados lést áriö
1916.
Manuel de Falla er talinn eitt
mesta tónskáld Spánverja á þess-
ari öld. Hann fæddist áriö 1876 og
lést áriö 1947. Falla var mjög
þjóölegur i verkum sinum og gott
dæmi um þaö er eitt af hans fræg-
ari verkum óperan ,,La Vida
Breve”.
Af öörum þekktum spænskum
tónskáldum má nefna þá Turina
og Rodrigo en eftir hann liggur
ma. einn vinsælasti gitarkonsert
sem saminn hefur veriö.
„Concierto de Aranjuez”. —lg.
7.00 Veöurfregnir. Fréttir.
Tónleikar.
7.20 Bæn.7.25 Tónleikar.
8.00 Fréttir.
8.15 Veöurfregnir. For-
ustugr. dagbl. (útdr.). Dag-
skrá. Tónleikar.
9.00 Fréttir.
9.05 Morgunstund barn-
anna: Sigriöur Thorlacius
heldur áfram aö lesa þýö-
ingusína á „Marcelino” eft-
ir Sanchez-Silva (4).
9.20 Tónleikar. 9.30 Tilkynn-
ingar. Tónleikar.
10.00 Fréttir. 10.10 Veöur-
fregnir. 10.25 Tónleikar.
11.00 Iftnaftarmál. Umsjón:
Sveinn Hannesson og Sig-
mar Armannsson. Rætt er
ööru sinni viö Þórleif Jóns-
son framkvæmdast jóra
Landssambands iönaöar-
manna og Hauk Björnsson
framkvæmdastjóra Félags
islenskra iönrekenda.
11.15 Morguntónleikar: Janet
Baker og Dietrich Fisch-
er-Dieskau syngja lög eftir
Purcell viö undirleik Dan-
iels Barenboims á
píanó/Allan Hacker, Dunc-
an Druce, Simon Row-
land-Jones og Jennifer
Ward Clarke leika Klarín-
ettukvartett I Es-dúr eftir
Johann Nepomuk Hummei.
12.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilkynningar.
12.20 Fréttir. 12.45 Veöur-
fregnir. Tilkynningar. Vift
vinnuna: Tónleikar.
14.30 Miftdegissagan: „Korri-
ró” eftir Asa I Bæ-Höfundur
les (9).
15.00 Miftdegistónleikar: Pro
Musica sinfóniuhljómsveit-
in i Vinarborg leikur Sin-
fónlu nr. 9 i d-moll eftir Ant-
on Bruckner; Jascha Horen-
stein stj.
16.00 Fréttir. Tilkynningar.
(16.15 Veöurfregnir.)
16.20 Tónleikar.
17.20 Lagift mitt. Helga Þ.
Stephensen kynnir óskalög
barna.
18.10 Tónleikar. Tilkynning-
ar.
18.45 Veöurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Fréttaauki. Til-
kynningar.
19.35 Daglegt mál. Arni
Böövarsson flytur þáttinn.
19.40 tslenskir einsöngvarar
og kórar syngja
20.10 Leikrit: „1 minningu
vorsins ’68” eftir Mats öde-
en.Þýöandi: Torfey Steins-
dóttir. Leikstjóri: Stefán
Baldursson. Persónur og
leikendur: Hans: Þorsteinn.
Gunnarsson, Mari: Helga
Þ. Stephensen.
21.10 Spænsk tónlist.Konungl.
filharmoniusveitin I Lund-
únum, Felicity Palmer,
Philip John Lee o.fl. flytja
lög eftir spænsk tónskáld.
21.30 „Maftur meft grasblett á
heilanum”, dönsk smásaga.
Hermann Lundholm is-
lenskaöi. Guörún Asmunds-
dóttir leikkona les.
21.40 Kammertónlist. Jacque-
line Eymar, Gtinter Kehr og
Bernhard Braunholz leika
Pianótrló I d-moll op. 120
eftir Gabriel Fauré.
22.00 A ferft um landift.Fjóröi
þáttur: Hekla. Umsjón:
Tómas Einarsson. Rætt viö
Sigurö Þórarinsson jarö-
fræöing og Ingvar Teitsson
lækni. Einnig fhitt blandaö
e&ii úr bókmenntum. Lesari
auk um sjónarmanns :
Snorri Jónsson.
22.30 Veöurfregnir. Fréttir.
Dagskrá morgundagsins.
22.50 Afangar. Umsjónar-
menn: Asmundur Jónsson
og Guöni Rúnar Agnarsson.
23.35 Fréttir. Dagskrárlok.
PÉTUR OG VÉLMENNIÐ Eftir Kjartan Arnórsson
I M/r Rf)KNfíR RÖeeRT \JIÍ >
UH... ÞETTflER. EIN RF FRF\JlDÞftR- -mWNDONUrO rOfNOmi FETLI PeTOR REVSF) RÐ HRf£PR INNR.R5 ER- -L-IBlÐ BURT?
T c -LfWWvVWvvvW RERRI ’'V D c
Umsjón: Helgi ólafsson
Geggjuð
skák!
Guömundur Sigurjónsson
tók sem kunnugt er þátt i
stórmótinu sem haldift var I
Miinchen s.l. vetur. 1 sjö-
undu umserft tefldi hann vift
aftstoftarmann Kortsnojs, frá
þvi I heimsmeistaraeinvig-
inu vift Karpov, Michael
Stean. Skák þessi var hin
skrautlegasta sem best sést
á þeim ummælum Friöriks
ólafssonar aft hún ætti
fremur erindi I tlmaritift
Mad en i skáktimarit'.'.
Stean tefldi uppáhald
meistara sins, þaö er opna
afbrigöiö I spænska leiknum
og fylgdu þeir kappar 28.
einvigisskák Karpovs og
Kortsnojs þar til eftirfarandi
staöa kom upp eftir 16. Be3
(Hér lék Kortsnoj 16... a5,
náöi fljótlega góöri stööu og
vann á endanum. Stean vill
frekar halda i reitina c5 og d4
þótt þaö kosti hann aö veröa
aö setja riddara sinn á
slæman reit.
16.. . — Rb7
17. De2 — c5
18. Hadl - Hd8
19. Rbd2! - Dc6!?
20. g4 - Bg6
21. Rfl - o-o
22. Rg3 - Ra5
23. b3 -Db6
24. h4 - d4
25. cxd4 - cxd4
26. Bcl - Bb4
27. Hfl - Rc6
28. h5 - Bxf5
29. gxf5 - Rc5
(Liklega heföi veriö betra
aö staösetja riddarann á c7
meö feröalagiö d5 og c6 I
huga)
30. h6 - g6
31. e6 - fxe6
32. a3! - Bc3
33. b4 - d3!
(Sterkasta peöiö á borö-
inu!)
34. Da2 - Ra4
35. Dxe6+ - Kh8
36. fxg6?
(Mun betra var 36. Rg5!
o.s.frv.)
36.. .. - hxg6
37. Rh4 - Hf6!
38. De4 - Re5!!
(Stean var geysilega
montinn af þessum leik,
enda er frlpeöiö mun meira
viröi en skiptamunurinn)
39. Bg5 - Rb2
40. Hcl - Bd4
(Hér fór skákin i biö. Þeir
Guömundur og Friörik fóru
strax aö rannsaka biöstöö-
una, en Stean fór beint i
rúmiö hafandi sagt aö betra
væri aö mæta hress viö borö-
iö en aö liggja yfir sllkum
flækjum.)
41. Hc5 - Rbc4
(Ekki 41... d2 42. Bxd2 -
Rbd3 43. Be3!)
42. Kg2!
(Hér bauö Guömundur
jafntefli sem Stean þáöi eftir
hálftima umhugsun.)
—eik—