Þjóðviljinn - 16.04.1977, Blaðsíða 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 16. april 1977
J ár nblenaiv erksmiöj an
Samid á vegum starfshóps um audhringi
v>
TAFLAI
Aætlað rekstraryfirlit kísiljárnverksmiðjunnar
fyrir eitt ár, míöað við 80% afköst og á grundvelli
rekstraryfirlita frá Þjóðhagsstofnun
(i millj. n. kr.)
Verölag 1976 Aætl. veröiag 1978
Sölutekjur
40.000 tonn á 2.388 n.kr./tonn (1976).... 95 136
eöa 3.405 n.kr./tonn (1978)
GJÖLD:
Hráefni 46
Raforka 14 14
Hafnargjöld og annar breytil.
kostnaður 4
Fastur framleiðslukostnaður:
Laun 10 11
Stjórnin, skrifst. kostn.
ogviðhald 8 10
Tækniþróun o.fl 4 5
Verðjöfnunargjald 2 2
Vextir 24
Afskriftir 125 28 144
Hagnaður I millj. n.kr. ■í-30 -j-8
Hagnaöur i millj. Isl. kr. -r-1130 -f-300
Fyrir alþingi tslendinga liggur
nú frumvarp til laga um byggingu
og rekstur járnblendiverksmiöju
i Hvalfiröi, i samvinnu viö norska
auöhringinn Elkem-Spigerverket
(skammstafaö ES).
Ýmsir menn hafa þegar látiö i
ljós álit sitt á þessu lagafrum-
varpi og þeim samningum sem
þvi fylgja. Fullyröa má aö menn
skipist i tvo hópa i afstööu sinni til
þessa máls. Aöalrök meö bygg-
ingu þessarar verksmiöju hafa
veriö þau, aö hún muni veröa til
þess aö lækka raforkukostnaö til
landsmanna, auka gjaldeyris-
tekjur þjóðarbúsins og renna
nýrri og styrkari stoð undir óheil-
brigt efnahagslif þjóðarinnar.
Andstæöingar vericsmiöjunnar
hafa einkum bent á, aö raforku-
verð væri of lágt, mengun yröi
veruleg af völdum verksmiöjunn-
ar og félagsleg röskun varhuga-
verö fyrir næriiggjandi byggöar-
lög.
t greinargerö, sem fylgir frum-
varpinu, er aö finna nokkrar upp-
lýsingar um arösemi Járnblendi-
féiagsins. Rétt er aö kynna þessar
upplýsingar 1 fáum orðum, áöur
en lengra er haldiö.
Tekjur Járnblendifélagsins eru
áætlaöar 230.5 miljónir norskra
króna á ári aö meöaltali á fyrstu
17 1/2 starfsárum verksmiöjunn-
ar, miðað viö 50.000 tonna fram-
leiðslu ár hvert (þ.e. 100% af-
köst). t þessum útreikningum er
gert ráö fyrir aö söluverö á kisil-
járni (sú tegund járnblendis, sem
gert er ráö fyrir aö framleiöa
þar) hækki verulega á rekstrar-
timabilinu (2388 n.kr./tonn árið
1976, 3405 n.kr./tonn árið 1978 og
4% hækkun eftir þaö).
Kostnaður Járnblendifélagsins,
þmt. vextir og afskriftir er
áætlaöur 191,1 milljónir riorskra
króna á ári aö meöaltali. Aöal-
þættir þessarar upphæðar eru
hráefni, rafmagn, vextir, af-
skriftir, laun, þóknanir til ES og
„annaö”.
Hagnaður fyrirtækisins fyrir
skatta er þvi talinn 39.4 miljónir
norskra króna á ári aö meöaltali,
eöa um 1.5 milljarö Isl. kr.
Heildarfjárfesting nemur hins
vegar um 18 milljörðum Isl.
króna, skv. grófri áætlun Járn-
blendifélagsins.
I eftirfarandi greinargerð mun-
um viö leitast viö aö skoöa ýmsa
þætti er varöa rekstur járnblendi-
verksmiöjunnar, varpa ljósi á
þróun markaösmála og draga
fram I dagsljósið nokkur veiga-
mikil atriöi er hafa áhrif á afköst
og afkomu verksmiöjunnar. Enn-
fremur veröur skýrt frá, hvers
vegna ES hugar á samstarf Viö Is-
lenska rlkiö I þessu máli.
Markaðshorfur
í greinargerö, sem fylgir frum-
varpinu, kemur fram aö „gert er
ráö fyrir, aö notkun klsiljárns
aukist I hlutfalli viö aukningu á
framleiöslu á stáli.”
Þar er þess einnig getiö aö
„mikill samdráttur varö á stál-
markaðnum á árinu 1975” og aö
„á síöustu mánuöum (hafi) aftur
gætt samdráttar á stálmarkaön-
um. Verö á klsiljárni hefur fylgt
þessari þróun”.
Þaö er álit sérfræöinga, aö aö-
stæöur I stálmarkaönum endur-
speglist aö mestu leyti I kisiljárn-
makaönum, bæöi hvaö snertir
verö og magn, enda mun 75% af
öllu kisiljárni notast til stálfram-
leiöslu.
Undanfarna mánuöi hafa kom-
ið fram I erlendum blööum og
tlmaritum athyglisveröar upp-
lýsingar varöandi stálmarkaöinn,
sem allar benda til þess, aö nú
standi yfir ein mesta kreppa I
stáliönaöi frá þvi aö seinni
heimsstyrjöldinni lauk (sjá meöf.
rammagrein). Menn eru greini-
lega mjög uggandi um framvindu
mála og er engan veginn séö fyrir
endann á þessu ástandi stál-
markaöarins. japanir og ýmis
þróunarlönd hata hug á aö ná um-
talsveröum Itökum á stálmörkuö-
um heimsins. Þessi rlki hafa
tryggt sér fjármagn og tækni-
þekkingu til þess aö byggja upp
sinn eigin stáliðnað. Þetta hefur
valdiö þvl aö I náinni framtíö má
gera ráö fyrir aukinni fram-
leiöslugetu umfram eftirspurn.
Hætt er við aö hin aukna fram-
leiöslugeta á stáli muni leiöa.til
langvarandi veröstrföa, svo sem
þeirra sem vestrænir stálfram-
leiöendur hafa háö við japani aö
undanförnu. 1 þeirri viöureign
hafa japanir fariö meö sigur af
hólmi, enda búa þeir yfir nýupp-
byggöum tækniþróuðum stálver-
um, sem veita þeim mikiö svig-
rúm til aö bjóöa framleiöslu sína
á mun lægra verði en áður hafði
tiökast. Búast má viö aö fram-
leiðni stálvera I þróunarlöndun-
Erfiöleikar á stálmörkuðum
Þaö er fyrirsjáanlegt, aö hin
mikla kreppa stálmarkaðarins
heldur áfram..... Pantanir
minnka aö magni til og þeim fer
einnig fækkandi.... Verksmiöjur
eru reknar langt undir afkasta-
getu.... Undirboð valda truflun-
um á mörkuðum.... Uppsögnum
verkamanna I stálverum fer sl-
fellt fjölgandi.... Fjöldi stál-
fyrirtækja ramba á barmi
gjaldþrots, sem vart getur ann-
að bjargað en þjóönýting.
Þetta segir m.a. I inngangs-
oröum Itarlegrar skýrslu, er
birtist þann 12. febr. s.l. I við-
skiptatlmaritinu The
ECONOMIST, sem kemur út I
London. 1 skýrslunni, sem er of
löng til aö rekja hér, koma fram
greinargóöar skýringar á or-
sökum þessarar kreppu.
Skv. The ECONOMIST má
rekja orsök yfirstandandi sam-
dráttar I stálmarkaönum fyrst
og fremst til Japan. Fyrir 20 ár-
um slöan voru japanir 69 stund-
ir aö framleiöa eitt tonn af stáli
en eru nú tæplega 9 stundir aö
þvl. Á sama tlma hafa Evrópu-
menn aðeins aukiö afköstin sln
úr 35-37 stundum á tonn I 15-25
st. á tonn og bandarfkjamenn úr
uþb. 15 stundum I uþb. 11 stund-
ir á tonn. Ariö 1955 framleiddu
japanir aöeins 9,4 megatonn,
eöa 3,5% af heimsframleiöslu
stálsins, en árið 1974 var fram-
leiösla þeirra oröin 119 mega-
tonn, eöa 17,5% af heimsfram-
leiöslunni.
Japanir eru orönir
þriöju stærstu framleiöendur á
stáli I heiminum. Auk þess
flytja þeir inn sáralitiö af stáli
en útflutningur þeirra eykst
stööugt. Aukning á útflutningi
Evrópulanda má hins vegar
fyrstog fremst rekja til vaxandi
viöskipta Efnahagsbandalags-
rikja innbyröis, en sameiginleg-
ur nettó útflutningur þeirra
viröist hins vegar hafa minnkaö
hlutfallslega, ef tekiö er miö af
útflutningi Þýskalands, sem er
stærsti og sterkasti stálfram-
leiöandi I Vestur-Evrópu.
En fleira kemur til. Evrópsk
stálfyrirtæki, einkum þau sem
eru I rlkiseign, ætla sér aö auka
framleiöslu slna, enda treysta
þau á vernd rfkisstjórna sinna.
Þetta á einkum viö um bresk og
Itölsk, en einnig um belglsk,
hollensk og frönsk stálfyrirtæki.
Þeir sem svona tala, reikna meö
aö halda I hefðbundna og örugga
markaði þróunarlanda, þrátt
fyrir þaö aö ýmsar þróunar-
þjóöir hyggi á byggingu eigin
stálvera. Má þar nefna m.a.
Brasillu, Mexlco, Venezuela,
Iran, Egyptaland og Saudl
Arablu. Oll þessi ríki gera ráö
fyrir aö flytja út framleiöslu
sina til annarra þróunarlanda,
aö dæmi iönaöarlandanna. Geta
skal þess, aö umrædd lönd hafa
þegar tryggt sér fjármagn og
tækniaðstoð frá iönrlkjunum
svo og innflutningsleyfi til
þeirra.
(Þaö má þvi telja varhuga-
vert aö reikna meö aukinni
markaöshlutdeild Evrópurlkja
og Bandarlkjanna, hvort sem
tekið er miö af þróuninni undan-
farin ár, eöa reynt er aö byggja
á þeim staöreyndum, sem nú
eru þekktar og koma til meö aö
setja mark sitt á stálmarkaö
framtlöarinnar. — Innskot
höf.).
Ýmislegt bendir til þess aö
samdráttur hjá hinum hefö-
bundnu stálframleiöendum
veröi nokkuö meiri en almennt
hefur veriö viöurkennt. Þótt
bandarlski stáliönaðurinn sé
mun betur settur en sá evrópski,
m.a. vegna yfirráöa yfir nægi-
legum hráefnum, er hann ekki
lengur sá stærsti I heimi.
Innflutningur til Bandarlkjanna
er nú meiri en útflutningur. 1
Evrópu er ástandiö miklu
verra. Reikna má meö þvl, aö
markaösjafnvægiö breytist I
Efnahagsbandalaginu á sama
hátt og gerst hefur I Bandarikj-
unum s.l. 10 ár (þ.e. útflutning-