Þjóðviljinn - 12.08.1977, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 12.08.1977, Blaðsíða 7
Föstudagur 12. ágúst 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7 Skyldi hann ekki komast að raun um að sjálf- stæðishugsjón prívatmannsins er blekking, að hann festist þvi rækilegar i neti þjóðfélagsins sem hann leggur meira á sig til að losna úr þvi? Loftur Guttormsson. Sjálfstæðisstefnan- vort daglega brauð Þjóðfélagið er undarlegur skapnaður, og hið isl. er þar engin undantekning. Til þess að sannfærast um það þurfum við ekki annað en leiða rétt sem snöggvast hugann að ýmsum þversögnum i hegðun okkar og daglegu lifi. Drjúg stund er nú siðan „hjól atvinnulifsins” tóku að snúast eðlilega, eins og fréttamennirn- ir orðuðu það, eftir að endir var bundinn á yfirvinnubann Al- þýðusambandsins. öllum ber saman um að það hafi verið merkileg lifsreynsla fyrir is- lenska launamenn að uppgötva hvað það þýddi að vinna at- vinnurekendum sinum ekki nema hinar átta umsömdu dag- vinnustundir. Daglegt líf tók á sig nýtt svipmót; þrælar yfir- vinnunnar fóru allt i einu að lifa þvi mannsæmandi lifi sem klif- að hefur verið á þráfaldlega i kröfugerð alþýðusamtaka á undangengnum árum; eiga eðlilegar samvistir með fjöl- skyldu sinni og kunningjum, fá tóm til að sinna hugðarefnum sinum, i einu orði sagt að rækta garðinn sinn. Slikt hafði ekki gerstum árabil. Jafnvel gatan i borginni öðlaðist nýtt lif; það var eins og menn hefðu nú i fyrsta skipti um langa hrið skriðið út úr skúmaskotum ,,at- vinnulifsins” og öðlast hlutdeild isól hins rúmhelga dags. I viss- um skilningi var timi yfirvinnu- bannsins hátið launafólks. Ekki er fyrir það að synja að margir hafi beðið eftir þvi með nokkurri óþreyju að þessi hátið tæki enda; ekki aðeins sá litli hluti þjóðarinnar sem eignar sér arð af annarra vinnu, heldur og margir i hópi launamanna sjálfra. Eftir þvi sem þeir neit- uðu sér lengur um ávexti yfir- vinnunnar fór neysluþjóðfélag- ið, með vixlum sinum og af- borgunarskilmálum að kreppa alvarlega að þegnum sinum. Ekki var heldur fritt við að yfir- vinnubannið skapaði tómarúm i tilveru ýmissa þeirra sem höfðu afvanist þvi að eiga fristundir. Þjóðfélag okkar er nú einu sinni þannig lagað að það dreg- ur skörp skil milli vinnu manna og tómstunda. Sjálft orðið — tómstundir — lýsir þessum tvistringi i lifi okkar; þær stundir dagsins sem við verjum hvorki til vinnu né svefns eru eins konar eyða sem þarf að fylla með einhverju móti. Býr hér að baki sá skilningur að vinnutiminn hafi tilgang i sjálfu sér, þ.e. tekjuöflun, en tóm- stundirnar séu hálfgert vand- ræðabarn sem margir viti ekki hvernig eigi að fara með-? Ósjaldan heyrist reyndar talað um að ,,drepa timann”. Kannski er svo komið fyrir mörgum okkar, i kapphlaupinu um neyslugæði, að við unum þvi harla vel að vinnutiminn fylli sem mest upp i tómarúm tilver- unnar og við látum okkur þar með nægja, mörg hver, að vera tæki i þjónustu afla sem við ráð- um ekki við. Þvi verður varla neitað að lifshættir okkar einkennast mjög af þeirri hugmyndafræði sem kallast „sjálfstæðisstefna” á siðum Morgunblaðsins. Sjálf- stæðurtelstsá maður skv. henni sem leggur nótt við nýtan dag til að „komast áfram”, til þess aö eignast „þak yfir höfuðið” og kaupa ekki ómerkilegri einkabil en nágranninn, þ.e. fullnægja þörfum hins daglega lifs eftir leiðum einkaneyslu og einka- framtaks. Talsmenn sjálfstæð- isstefnunnar viðurkenna að þessi einkagæði verði ekki höndluð án nokkurra fórna, menn veröi að vera reiðubúnir að leggja á sig vinnu og aftur vinnu til þess að syara kröfum hennar og leita auk þess allra úrræða sem bjóðast til tekjuöfl- unar fyrir utan eiginléga launa- vinnu. Þaö er i anda sjálfstæöis- stefnunnar sem lögregluþjónn býður, að vakt sinni lokinni, húseigendum þjónustu sína sem hreingerningarmaður og stræt- isvagnstjóri lýsir sig reiðubúinn til að dytta að eign hans. Ein af mörgum þverstæðum sjálfstæð- isstefnunnar er aö launamenn ná ekki markmiðum hennar nema þeir ástundi yfirvinnu og einkapot fram i rauðan dauð- ann. En þverstæður sjálfstæðis- stefnunnar — þessa sérislenska afbrigöis einstaklingshyggju — birtast i fleiri myndum. Hún kennir að þvi aðeins verði mað- ur sjálfssin að hann einangri sig sem vendilegastfrá náunganum i þvi einkalifi sem tómstundirn- ar eiga aö veita honum. „Allt sér!” er kjörorð sjálfstæöis- stefnunnar, og versalingur telst sá sem verður að deila útidyr- um og stigagangi með náunga sinum, svo ekki sé talað um þvottavél eða hjólageymslu. Maður sjálfstæðisstefnunnar býr sér til einkaveröld þar sem hann á að geta lifað sem óháð- astur samfélaginu, likt og kóng- ur i' sinni privathöll. Og vilji hann yfirgefa höllina nokkra dag i sumarleyfinu þarf hann allra helst að eiga athvarf utan borgarmarka i eigin sumarbú- stað svo að hann geti einnig þar lifað áfram sæll i trúnni á algildi stefnunnar. En hvernig skyldi svo privat- manninum okkar ganga að fylla upp i hina glæsilegu umgjörð einkalifs sins? Hvert er orðið allt hans starf þegar hann hefur loks lokið smiðinni — ef henni lýkur þá fyrr en ellihrörnun seg- irtilsin? Hvernig erhann undir það búinn að njóta hins marg- umtalaða „mannsæmandi lifs” i tómstundum sinum? Skyldi hann ekkismám saman komast að raun um að sjálfstæðishug- sjón privatmannsins er blekk- ing, að hann festist þvi rækileg- ar i neti þjóðfélagsins sem hann leggur meira á sig til þess að losna úr þvi? Öafvitandi hefur þessi hugsjón gert hann að ein- skærum neytanda, handbendi gróðaaflanna i þjóðfélaginu. Þessum öflum er þaö lifsnauð- syn að við sýnum sjálfstæðis- stefnuna i verki, þvi að þar með er tryggt að sjálfsbjargarvið- leitni okkar stuðli að gróða myndun þeirra. Tómstundirnar eru gróðaöflunum einskis virði nema þvi aðeins aö þær hafi i för með sér einkaneyslu; og hætt er við að þær verði okkur sjálfum innihaldslausar svo lengi sem við hegðum okkur að hætti hins óvirka neytanda. Þvi þráttfyrir allt hefur sjálfstæðisstefnan ekki kæft þá tilfinningu hjá mörgum okkar að liðandi stund sé annað og meira en tækifæri til tekjuöflunar og náunginn ólikt meira virði en yfirvinnu- taxti hans kveður á um. Svo sannarlega verður manngildi ekki umreiknað i peningagildi sjálfstæðisstefnunnar. Stefna einkaframtaksins hef- ur brugðist í atvinnumálum A fundi borgarstjórnar Reykja- vikur s.l. þriðjudag gerði Björg- vin Guðmundsson að umræðuefni skýrslu þá um atvinnumál i borg- inni, sem nokkrir starfsmenn hennar hafa tekið saman og kynnt hefur verið i fjölmiðlum. Taldi Björgvin skýrsluna frem- ur rýran árangur af löngu starfi og góðri aðstöðu nefndarmanna til skjótrar og vandaðrar vinnu. Hún lýsti að visu þeim vandamál- um, sem við væri að etja, og lengi hafa verið mönnum ljós en veitti engin svör við þvi, hvernig erfiö- leikunum ætti að mæta. Skýrslan væri að miklu leyti vangaveltur yfir þvi hvernig byggðastefnan hefði leikið Reykjavik. Rétt væri það að visu, að framkvæmd henn- ar hefði með nokkrum hætti bitn- að á höfuðborginni en veigamesta ástæðan fyrir þvi hvernig komið væri, væri hinsvegar aðgeröa- leysi borgarstjórnarmeirihlutans i atvinnumálum s.l. 10 ár a.m.k. Flestar tillögur til úrbóta, sem minnihlutaflokkarnir hefðu flutt undanfarin ár, hefðu verið felldar eða þeim eytt. Minnti ræðumaður m.a. á till. sem hann heföi flutt um aukinn iðnað og útgerö. Þessi óheillaþróun hefði átt sér staö til fleiri ára,en borgarstjórnarmeiri- hlutinn heföi ekkert gert nema að láta búa til skýrslu um staðreynd- ir, sem öllum væru kunnar. Bar ræðumaður saman aðbúnað Ak- ureyrar að Otgerðarfélaginu þar og Slippnum og Reykjavikuri- haldsins að Bæjarútgerð Reykja- vikur og skipasmiðum. I Reykja- vik eru iðnfyrirtæki hrakin til ná- grannabyggða þvi þau fá ekki löðir. Ekki er þaö byggðastefn- Birgir lsl. Gunn- Björgvin arsson. Guðmundsson. unni að kenna. En ef skýrslugerð- armenn hafa getað opnað augu i- haldsins þá er verkið ekki til eins- kis unnið, sagði Björgvin Guð- mundsson. Sigurjón Péturssonsagðist geta tekið undir margt, sem Björgvin hefði sagt en vera þó ánægður með skýrsluna. Hún gæfi gott yf- irlit yfir stööu atvinnumála i Reykjavik. Hinsvegar væri byggðastefnan höfð fyrir rangri sök. Það væri staðreynd, að borg- arstjórnarmeirihlutinn hefði beinlinis hrakið iðnfyrirtæki burt úr borginni. Skeifan hefði átt að vera iðnaðarsvæði, en þriðja hverju svæði þar væri úthlutað til verslana. Ekki yrði sú úthlutun skrifuð á reikning byggðastefn- unnar. Afleiðing þessa væri m.a. sú, að iðnfyrirtæki, sem hér hefðu verið, væri uppistaðan i heilum iðnaðarhverfum, sem upp væru að risa annarsstaðar. Það veröur að taka enda að verslunarfyrir- tækjum sé hyglað á kostnað iðn- fyrirtækja, sagði Sigurjón Pét- ursson. Fækkun fólks i fram- leiðslugreinum i Reykjavik væri hrein afleiðing af stefnu borgar- stjórnarmeirihlutans. Iönfyrir- tækin biöa þess ekki að kaupmenn byggi yfir þau og leigi þeim svo húsnæði, þau flytja úr borginni, eins og reynslan sýnir, sagði Sig- urjón Pétursson. Kristján Benediktsson taldi feng að skýrslunni. Þar væru margar upplýsingar saman- dregnar á einn stað, þótt hún fæli ekki i sér nein ný sannindi. Vildi ekki neita þvi að byggöastefnan ætti sinn þátt i þvi hvernig komið væri i atvinnumálum Reykvik- inga, en ekki hefði þaö létt róður- inn hér ef fólk hefði haldið áfram að flykkjast utan af landi og til Reykjavikur. Hitt væri rétt, að Reykjavik hefði á ýmsan hátt dregist aftur úr landsbyggðinni. Þess bæri þó að gæta, aö borgar- stjórnarmeirihlutinn hefði veriö andvigur þvi, að borgin væri að skipta sér af atvinnulifinu. Magnús L. Sveinsson vildi ekki gera mikið úr flutningi iðnfyrir- tækja frá Reykjavik. Fólksflutn- ingar þaðan til nágrannabyggð- anna væru alvarlegri. Garðabær hefði byggst upp á úthlutun lóða undir einbýlishús. Hér væru hins- vegar byggðar blokkir. Oft og einatt væri erfitt að gera greinar- mun á verslun og iönaði. Verslun- in þarf að vera til að koma iðnað- arvörunum til skila til neytenda, sagði Magnús. Reykjavik hefði e.t.v. gleggra auga fyrir nauðsyn hverskonar þjónustustarfsemi en staðir úti á landi, sagði Magnús L. Sveinsson og tók til dæmis heil- brigðisþjónustuna, sem menn leituðu til Reykjavikur hvaðan- æfa af landinu. Borgarstjóri kvaðst ekki ætla að fara út i neinar pólitiskar þrætur. Atvinnumál væru það flókin, að erfitt væri að ræða þau þannig. Þau þarf að nálgast með opnari huga en fulltrúar minni- hlutaflokkanna gera, sagði borg- arstjóri. Sagðist engum ofsjónum sjá yfir þvi þótt atvinnufyrirtæki flyttu til nágrannabyggðanna. Björgvin Guðmundsson tók aft- ur til máls og sagði, að ef einhver „undirplögg” fylgdu þessari at- vinnumálaskýrslu þá vildi hann fá að sjá þau. Sagði að borgar- stjórnarmeirihlutinn hefði talið, að stefna einstaklingsframtaks- ins væri allra meina bót i atvinnu- málum. Iskýrslunni kæmi greini- lega fram að sú stefna hefði brugðist. — Þar með lauk umræð- um. —mhg

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.