Þjóðviljinn - 13.08.1977, Qupperneq 5

Laugardagur 13. ágúst 1977 ÞJóDVILJINN — SIDA 5
SKRÁ 77
Fá plögg hefur oftar borið i almenna alþjóðl. umræðu
að undanförnu en mennréttindaávarpið i TékkóslóvakiUí
Skrá 77, undirritaðaf nokkrum andófsmönnum í Tékkó-
slóvakíu. Þjóðviljinn birtir hér í heild — i fyrsta sinn á
islensku — Skrá 77.
Hinn 13. 10. 1976 birtust i Laga-
safni CSSR (nr. 120) tveir samn-
ingar: „Fjölþjóölegur samningur
um þegnrétt og stjórnmálaleg
réttindi” og „Fjölþjóðlegur
samningur um efnahagsleg, fé-
lagsleg og menningarleg rétt-
indi”. Samningar þessir voru
unirritaðir af hálfu lýðveldis okk-
ar árið 1968, þeir voru staðfestir i
Helsinki árið 1975 og gengu i gildi
hérlendis hinn 23.3 1976. Siðan
eiga lika landar okkar rétt á að
þeim sé framfylgt, og riki okkar
er skylt að hlita þeim.
Þau mannréttindi, sem þessir
samningartryggja,eru mikilverð
menningarverðmæti, sem ýmis
framsækinöflhafa keppt að i sög-
unnar rás, og löggilding þeirra
getur átt verulegan þátt i að
drengilegir samfélágshættir þró-
ist i riki okkar.
Þess vegna fögnum við þvi, að
Sósialiska lýðveldið Tékkó-
slóvakia (ÖSSR) hefur gerst aðili
að þessum samningum.
En birting þeirra minnir um
leið óþyrmilega á það, hversu
mörg af grundvallar-réttindum
þegnanna gilda i landi okkar nú
um sinn, — þvi miður, — aöeins á
pappirnum.
Til dæmis að taka er rétturinn
til málfrelsis innantóm orð, en sá
réttur er tryggður i 19. grein fyrri
samnings.
Tugum þúsunda þegna er gert
ókleift að starfa á verksviði sinu
vegna þess eins, að skoðanir
þeirra eru frábrugðnar skoöunum
stjórnvalda. Jafnframt veröur
þetta fólk oft fyrir margskonar
misrétti og áreinti opinberra aö-
ila og félagssamtaka: þar eð það
á þess engan kost aö bera hönd
fyrir höfuð sér, veröur þetta fólk
raunverulega fórnarlömb
aðskilnaðarstefnu.
Hundruðum þUsunda annarra
þegna er meinað aö njóta „frelsis
frá ótta” (inngangur fyrri samn-
ings), þvi að þeir eru neyddir til
að búa si og æ við þann ugg, að
láti þeir skoöanir sinar I ljósi
verði þeir sviptir vinnu sinni og
annarri aðstöðu.
Þvert ofan i ákvæði 13. greinar
siðari samnings, sem tryggir öll-
um jafnan rétt til mennta, er
fjölda ungmenna meinað nám
vegna skoðana sinna, eða jafnvel
vegna skoðana foreldra sinna.
Aragrúi fólks býr við þann ótta,
að láti það i ljósi sannfæringu
sina, verði annað hvort það sjálft
eða börn þess svipt rétti til
menntunar.
Ef menn nýta sér þann rétt, að
„leita, taka við og útbreiða upp-
lýsingar og hugmyndir hverskon-
ar, án tillits til landamæra, hvort
sem er munnlega, skriflega eða á
prenti”, eða „með listrænum
hætti” (2. atriði 13. greinar fyrri
samnings), mega þeir auk mis-
mununar og áreitni eiga von á
réttarofsóknum, oft undir þvi
yfirskini að um glæpsamlega
starfsemi sé að ræöa (dæmi um
slikt eru réttarhöld, sem einmitt
nú eru haldin yfir ungum hljóm-
listarmönnum).
Rétturinn til að koma skoðun-
umsinumá framfæriopinberlega
er að engu gerður með þvi, að all-
ir fjölmiðlar, Utgáfufyrirtæki og
menningarstöðvareru undir einni
miöstjórn. Ekki fæst birt eða sýnt
verk, hvort sem það fjallar um
stjórnmál, heimspeki eða visindi,
eða er listaverk, ef það er i
minnsta ósamræmi við opinbera
hugmyndafræði eða fagurfræði:
ekki er hægt aö gagnrýna iskyggi-
leg félgaleg fyrirbæri opinber-
lega: utilokað er að verjast
ósönnum og móðgandi óhróðri
opinbers áróðurs (i raun er ekki
til lagaleg vörn gegn „rógi og
meiðyrðum”, en hUn er tryggð
ótvirætt i 17. grein fyrri samn-
ings): engin leið er að bera af sér
upplognar sakir, og tilraun til að
leita réttar sins fyrir dómstólum
er dæmd til að mistakast: opin-
ská umræða um listir og menn-
ingarmál er útilokuö. Margir vis-
inda- og menntamenn, sem og
aðrir borgarar, eru nú látnir
gjalda þesseins.að fyrir mörgum
árum létu þeir i ljós á löglegan
hátt skoðanir, sem núverandi
stjórnvöld fordæma.
Trúfrelsi, sem kveðið er á að
skuli tryggti 18. grein fyrri samn-
ings, er markvisst takmarkaö
með gerræðislegum valdboðum:
starfsmönnum safnaða er meinað
að vinna störf sin að eigin
geðþótta, og ævinlega eiga þeir
yfir höfði sér að rikið hætti að
fallast á að þeir starfi áfram:
Trúmönnum er torvaldað að hafa
i sig og á: trúarbragðakennsla er
litin illu auga og þar fram eftir
götunum.
Ým is þegnréttindi eru skert eða
að engu gerð með þeim hætti, að
ölium stofnunum og félagasam-
tökum i rikinu er i raun stjórnaö
með pólitiskum fyrirmælum ráð-
andi stjórnmálaflokks og ákvörð-
unum valdamikilla einstaklinga.
Stjórnarskrá CSSR og önnur
landslög heimila engan veginn
slik fyrirmæli, hvorki aö efni né
athöfn: iðulega eru þau munnleg
og án vitundar og vitneskju al-
mennings: þeir sem fyrirmælin
gefa eru engum ábyrgir utan
sjálfum sér og eigin valdakliku,
en hafa samt stórfelld áhrif á
störf löggjafar- og framkvæmda-
stofnana rikisins, á réttarfar, á
starf verkalýðsfélaga og hvers-
konar félagasamtaka, á starf-
semi annarra stjórnmálaflokka,
fyrirtækja, skóla og hverskonar
stofnana, og erufyrirmæli þeirra
einatttekinfram yfir landslög. Ef
túlkun félaga eða einstaklinga á
réttindum sinum og skyldum
samrýmist ekki fyrirmælum
flokksins, þá er þess enginn kost-
ur að leita til aðila sem óháður sé
flokknum, þvi að slikur aðili er
ekki til. Með öllu þessu eru stór-
legaskert þau réttindi, sem felast
i 21. og 22. grein fyrri samnings
(réttur til að stofna félög og bann
við aö skerða starfsfrelsi þeirra),
i 25. grein (jafnrétti til að taka
þátt i stjórn opinberra mála) og i
26. grein (bann við að mönnum sé
mismunaö fyrir lögum). Þetta
ástand meinar einnig verka-
mönnum og öörum launþegum aö
stofna að vild verkalýðsfélög og
Frá Prag
önnur félög til verndar efnahags-
legum og félagslegum hagsmun-
um sinum, og meinar þeim að
neyta réttar sins til að gera verk-
fall (1. atriði 8. greinar siðari
samnings).
Onnur þegnréttindi, m.a.
ákveðið bann við „óviðurkvæmi-
legum afskiptum af einkamálum,
fjölskyldu, heimili eða bréfa-
skiptum” (17. grein fyrri samn-
ings), eru lika háskalega skert
meö þvi, að innanrikisráðuneytið
fylgist náið meö lifnaöarháttum
manna á margvislega vegu, svo
sem með simahlerunum og hler-
unum i ibúöum, með athugun á
pósti, með þvi að veita mönnum
eftirför, með húsrannsóknum,
með skipulegu neti uppljóstrara
úr hópi almennings (oft eru þeir
fengnir til verka með óheimilum
ógnunum eða þá loforðum) og
með fleiri viðlika aðferðum.
Einnig hefur ráðuneytið áhrif á
ákvaröanir þeirra er ráöa menn
til vinnu og segja þeim upp, það á
frumkvæðiað þvi að opinberir að-
ilar og félagasamtök mismuni
mönnum, hefur áhrif á fram-
kvæmd réttarfars og stjórnar
áróðursherferðum i fjölmiðlum.
Þessi starfsemi er ekki reist á
lagaheimild, hún er leynileg og
fólk er gjörsamlega varnarlaust
gagnvart henni.
Við réttarhöld i refsimálum,
sem i rauneru af pólitiskum toga,
skerða rannsóknar- og dómsaðil-
ar réttindi ákæröu og verjenda
þeirra, en þau réttindi eru tryggð
i 14. grein fyrri samnings og i
tékkóslóvönskum lögum. Um-
gengni við fólk, sem dæmt er til
fangelsisvistar eftir slik réttar-
höld, er slik, að mannlegri virð-
ingu fanga er misboðið, heilsu
þeirra stefnt i voða og reynt að
brjóta andlegt þrek þeirra á bak
aftur.
Yfirleitt er einnig brotiö 2.
atriði 12. greinar fyrri samnings,
sem tryggir þegnum frelsi til að
yfirgefa land sitt að eigin vild:
undir yfirskini um „verndun
öryggis þjóðarinnar” (atriði 3) er
Framhald á bls. 14.
Ný bílasala
Um mánaöamótin júli—ágúst,
var opnuð ný bilasala, undir nafn-
inu Borgar-Bilasalan, aö
Grensásvegi 11, i húsi Málarans,
með innkeyrslu frá Skeifunni.
Þar er um að ræða sýningarsal
fyrir fjölda bila. Auk þess er að-
staða fyrir á annað hundra bila.
Eigendur fyrirtækisins eru
Guðmundur Þ. Halldórsson og
Olafur Hafsteinsson. Báðir hafa
þeir unnið við bilasölustörf áöur.
Auk þeirra munu tveir aörir sölu-
menn ’vinna viö fyrirtækiö. Bila-
salan mun hafa samvinnu viö
bilaverkstæði, þar sem
viöskiptavinir söiunnar geta látift
bifvélavirkja skofta bilinn
Útimótinu
frestað
Eins og kunnugt er hugöist Skák-
félagið Mjölnir halda skákmót
undirberum himni. Atti mótiö aö
fara fram i gær en var frestaö
vegna veöurs. Nú hefur veriö
ákveöiö aö mótiö fari fram næsta
virkan dag þegar veöur leyfir.
Bændur
stöðva lestar
Braganca, Portúgal 11/8 reuter —
Bændur i hinu afskekkta Moga-
douro héraði i Norðaustur-Portú-
gal hafa lokað járnbrautarleið
fyrir allri umferð i þrjá daga.
Segja þeir að neistar frá lestum
sem farið hafa um teinana hafi
valdið ikveikju i hveitiökrum
þeirra.
Athugasemdir frá
stjórn Eimskips
Þjoöviljanum barst I gær
svofelld athugasemd frá stjórn
Eimskips:
„1 tilefni forystugreinar
Þjóðviljans hinn 10. agúst
siðastliðinn, vill stjórn
Eimskipafélagsins taka fram
eftirfarandi:
Frá stofnun Eimskipafélags-
ins hafa rikisstjórnir Islands
skipað einn fulltrúa i stjórn
félagsins og einn af þrem endur-
skoðendum þess. Viöskipta-
bankar, gjaldeyrisyfirvöld og
rikisstjórnir hafa alltaf fengiö
fyllstu upplýsingar um fjárfest-
ingar félagsins og áætlanir i þvi
tilefni. Opinberir aðilar hafa þvi
alltaf fylgst meö athöfnum
félagsins.
Eimskipafélagið hefur frá
upphafi búið viö harða
samkeppni, fyrst frá erlendum
skipafélögum og síöan innlend-
um og erlendum aöilum. Flutn-
ingsgjöld á stykkjavöru eru
bundin verðlagsákvöröunum og
geta má þess að innifalið i þess-
um flutningsgjöldum er
áframhaldsflutningur á vörunni
frá Reykjavlk til aðalhafna úti á
landi.
Það hefur aetið veriö markmiö
Eimskipafélagsins að bæta
samgöngur milli Islands og
annarra landa, auka hagræð-
ingu með endurnýjun skipa-
stólsins og bættri aöstöðu i landi
og halda félaginu i almennings-
eign.”
Er söngurinn hljómaöi yfir kistu
Svavars Benediktssonar
klædskera og tónskálds
Við söknum þin öll hér, Svavar, i dag.
er söngurinn hljómar þér yfir.
Tryggt var þitt eðli við tónanna slag,
i tónum þvi minning þin lifir.
Tónlistarheimurinn heillaði þig,
þin heyrn var i liftónum bragsins.
Svo var þaö allan þinn ævinnar stig
frá æsku til lokadagsins.
Og lögin þin fluttu úr fluginu heim
þér fagnað úr langferðum sinum.
Eyjan hin hvita var ein af þeim
ástsælu börnunum þinum.
Þin harpa er þögnuð, þó hljómur samt ber
þinn hróður um ókomna daga.
Þess nýtur hvert barn sem að nálægt þar er,
það er náttúrubarnsins saga.
Svo milt i tónunum minningin skin
og mörgum i huga enn klökkum.
Viö gleðjumst i leik við gullin þin,
og gjafirnar allar við þökkum.
Þó afgreiöslu hættir, þá eftir þig skin
þar ylur frá liönum degi.
Þin leituðu margir, þvi lipurðin þin
var ljósgeisli á hvers manns vegi.
Ingþór Sigurbjs.