Þjóðviljinn - 11.12.1977, Síða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. desember 1977
LllÐVÍK JÓSEPSSON:
Gengislækkunarstefnan
og spariféð
Liklega er ekkert mál sem búiö
er aö flækja jafn hroöalega fyrir
almenningi og veröbólgumálið.
Aö visu skal játaö að veröbólgu-
máliö er ekkert einfalt eöa auð-
skiliö mál enda er þaö svo aö um
þaö er deilt af hagfræöingum i
flestum löndum.
En þrátt fyrir misjafnar
skoöanir sérfræöinga á orsökum
og eöli veröbólgu, þá er þó alla
jafna ekki deilt um vissar
þýðingarmiklar staöreyndir
málsins. bannig er t.d. ekki þörf á
að deila um þá staöreynd að
gengislækkun fylgir verðlags-
hækkun.ogaö hækkun söluskatts,
leiöir til hækkunar verðlags.
Hið sama er aö segja um hækk-
un vaxta, hUn leiöir jafnan til
hækkunar á verölagi eöa aukinn-
ar dýrtiöar.
Deilurgeta aö sjálfsögðu staöiö
um það hvort réttog nauðsynlegt
hafi veriö aö lækka gengiö og eins
um það hvort nauðsynlegt hafi
verið að hækka söluskatt eöa
hækka vexti.
En um afleiðingarnar á ekki að
deila.
Það er staðreynd sem ekki
verður gengið fram hjá, aö nú-
verandi rikisstjórn hefir tekiö
ákvaröanir sem leitt hafa til þess
að erlendur gjaldeyrir hefir
hækkaö gagnvart islenskri krónu
um 120% frá 1. september 1974 til
1. nóvember 1977 eöa á 38 fyrstu
starfsmánuöum sinum.
Þessi gifurlega mikla gengis-
breyting hefir leitt til þess aö inn-
fluttar vörur hafa hækkað I verði
um 120%.
Til viðbótar viö þessi verð-
hækkunaráhrif hafa svo komið
afleiöingarnar af skattahækkun-
um og há-vaxta-stefnunni.
Veröbólgan hér á landi siðustu
árin stafar þvi óumdeilanlega af
ákvörðunum rikisstjórnarinnar i
efnahagsmálum.
HUn hefir talið „rétt” að lækka
gengið, talið „rétt” að hækka
skatta og talið „rétt” að hækka
vexti. Eða meö öörum oröum:
rikisstjórnin hefir taliö „rétt” að
beita veröbólgunni sem hag-
stjórnartæki i þvi skyni aö ná
fram þeim „jöfnuði” i tekju-
skiptingu i þjóðfélaginu, sem hUn
hefir talið nauðsynlega.
Gengislækkun
og spariféð
Gengislækkun leiðirekki aðeins
til hækkandi verös á innfluttum
vörum og aukinnar dýrtiðar al-
mennt. HUn leiöir til þess að
spariféö i bankakerfinu, rýrnar
að verðgildi.
Þann 1. nóvember s.l. var
sparifé landsmanna i inniáns-
stofnunum 63.8 miljaröar króna.
Gengislækkun sem nemur 20% og
framkvæmd er á sama hátt og
nUverandi rikisstjórn geröi 1.
september 1974, eða rétt eftir aö
hún kom til valda, myndi skera
niöur verögildi þessa sparifjár
um 12,8 miljaröa króna gagnvart
erlendum vörum. Hér er ekki um
neinn smáræöis niöurskurö aö
ræöa.
Gengislækkun enn til viöbótar,
einsog sú sem rikisstjórnin fram-
kvæmdi aftur i febrúar-mánuöi
1975 eða um 25% myndi skera
niður verögildi þessa sparifjár
um 16 miljarða króna.
Þannig hefir gengislækkunar-
stefna rikisstjórnarinnar veriö að
kurla niöur verögildi sparifjárins
sem geymt hefir verið i islensk-
um krónum.
Vaxtahækkunar-
stefnan
Þeir aöilar sem þannig hafa
staðið að verörýrnun sparifjárins
sem nemur tugum miijaröa á
undanförnum þremur árum,
segjast n U vilja bæta hag spari-
fjáreigenda meÖ vaxtahækkun.
Sú vaxtahækkun hefir þd komið
sparifjáreigendum aö litlu gagni
fram til þessa.
Frá 15/7-1974 til 21/11-1977 eða
nú fyrir skemmstu, voru innláns-
vextir af sparisjóösbókum
óbreyttir eða 13% af almennum
sparisjóðsbókum og 16% af 12
mánaðabókum. A slikum bók-
um er meginhluti sparifjárins.
Vaxta-aukareikningar voru
teknir upp 1. mai 1976 og þar var
um 22% vexti aö ræöa. Vextir á
þeim reikningum voru siöan
hækkaðiri 26%þann l.ágústl977
og f 29% 21. nóv. s.l.
Vissulega er hér um hækkun á
innlánsvöxtum aö ræöa þegar um
vaxta-aukainnlán er aö gera.
Envextirafööru innlánsfé hafa
ekki hækkað frá 15/7-74 fyrr en nú
þann 21/11-1977.
Þann 1. nóvember s.l. nam
sparifé á vaxta-aukareikningum
14,7 miljörðum króna en á öðrum
sparireikningum48,7 milj. króna.
Það eru þvi einvöröungu þeir
sparifjáreigendursem hafa getaö
notfært sér vaxta-auka-reikning-
ana sem notiöhafa vaxtahækkun-
araö undanförnu. Þeiraöilar sem
þá reikninga eiga eru oft ýmis-
konarsjóöir og stofnanirog aöilar
sem eiga all-mikiö sparifé. Hinn
almenni sparandi virðist geyma
fé sitt I almennum bókum.enda á
hann oftekkihægtum vik aö festa
fé sitt til lengri tima.
En aö hve miklu leyti hefir svo
vaxta-hækkunin komiö sparifjár-
eigendum að gagni? Vaxta-tekjur
sumra hafa aukist nokkuö en á
samá tima hefir gengið sigið og
verðrýrnun peninganna orðið
miklu meiri af þeim sökum.
Há-vaxta-stefnan hefir hækkað
verðlag — aukiö veröbólguna og
ýtt undir gengislækkunarkröfur.
Þegar allt er taliö hafa spari-
fjáreigendur tapaðá öllu saman.
Hverjir borga háu
vextina?
1 áróöri þeirra sem ábyrgö
bera á há-vaxtastefnunni, er þvi
mjög haldið fram, aöháu vextim-
ir séu ákveðnir til þess aö bæta
sparifjáreigendum upp verörýrn-
un peninganna i hinni miklu verö-
bólgu.
Þessi áróöur er rangur i veiga-
miklum atriðum eins og hér hefir
verið sýntfram á. Háu vextirnir
renna ekki nema að litiu leyti til
hins almenna sparifjareiganda.
En hvaö er svo aö segja um háu
Utlánsvextina þar sem víxilvextir
eru nú orönir 20,5% og vextir af
vaxta-auka-lánum 30% og
dráttarvextir 36%?
Eins og nú er komið munu flest-
argreinaratvinnurekstrar greiöa
22-28% i vexti að meöal-tali.
Hverjir greiöa þessa vexti?
Þvi er fljót-svaraö. Þessa okur-
vexti verður almenningur aö
greiða, sparifjáreigendur jafnt
sem aðrir.
Þessa háu vextileggur verslun-
in á hiö almenna vöruverö. Hið
sama gerir iðnaðurinn og sömu-
leiöis allur þjónusturekstur. Allir
þessir aöilar velta vöxtunum af
sér Ut í verðlagið.
Og hvaö um verö á land-
bUnaðarafurðum? Auövitaö er
það hækkaö sem vaxtahækkun-
inni nemur.
Þannig eykur vaxta-
hækkunarstefnan
verðbólgu-vandann
Gagnvart Utflutningsatvinnu-
vegum verka þessir háu vextir
sem hver önnur rekstrar-Utgjöld
sem siöan leiöa til þess aö annað
hvort þarf aö lækka laun eöa
hráefnisverð eöa þá aö gripið er
til nýrrar gengislækkunar.
Vextir eru i mörgum atvinnu-
greinum mjög háir Utgjaldaliöir
og yfirleitt þvi hærri sem fram-
leiðslustigið stendur lengur yfir
eins og t.d. i allri fullvinnslu.
Samkvæmt Utreikningum Þjóö-
hagsstofnunar námu vaxtagjöld i
Utflutningsiönaöi 32,4% af öllum
launum og launa-tengdum gjöld-
um miðaö við haustiö 1976.
Óhætt er aö fullyröa aö margar
Utflutningsgreinar verða nú aö
greiða 40-50% i vexti miðað við
aiiar launagreiðslur og launa-
tengdar greiöslur.
Þaö þykir sjálfsagt af hálfu at-
vinnurekenda og rlkisvaldsins aö
standa I verkföllum i lengri tlma
vegna deilna um 5-10% kaup-
hækkun en hins vegar viröast
þessiraöilar lltiö segja viö þvi þó
aö vaxtaútgjöld séu aukin um
miklu hærri upphæð.
Það er blekking sem sparifjár-
eigendur þurfa að átta sig á, aö
há-vaxtastefnan sé þeim I hag.
Þaö eru jafnt sparifjáreigendur
sem aörir landsmenn sem veröa
að borga hina háu vexti.
Þaö sem væri sparifjáreigend-
um mest trygging i þessum efn-
um er aö gengi krónunnar fengi
að vera í friöi, þ.e. aö horfið yrði
frá gengislækkunar-stefnu rikis-
stjórnarinnar.
Verðbólgubraskið
og vaxtastefnan
Stundum heyrist sU kenning að
best sé að hafa vextina sem
hæsta, þvi annars græði skulda-
kóngarnir á lántökum sinum til
steinsteypufjárfestingar.
Þeir aöilar sem lán fá úr
bankakerfinu og öörum lána-
stofnunum til steinsteypu-fjár-
festingar borga aldreisín vaxta-
Utgjöld sjálfir. Þeim er gjörsam-
lega sama hve háir vextimir eru.
Vaxta-Utgjöldin leggja þeir viö
annan byggingarkostnaö og velta
þeim Ut I verölagiö. Þeir standa
eftir sem áður meö sinn verð-
bólgu-gróða. Meö hækkandi vöxt-
um og aukinni dýrtíö hækka eign-
irþeirra i veröi: aöeins meira og
hraðar en áöur.
En þaö er annað sem gerist
meö si-hækkandi vöxtum. Allur
venjulegur atvinnurekstur kemst
I þrot. Innlendur iönaöur veröur
ósamkeppnisfær viö erlendan og
Utflutningsframleiðslan lendir i
vanda og þó alveg sérstaklega öll
framleiösla sem miðar aö full-
vinnslu. Hávaxta-stefnan ógnar
þvi eðlilegu atvinnulifi og þar
með þeirri tekju-myndun sem er
undirstaöa sparifjármyndunar i
landinu.
Hávaxta-stefnan er veröbólgu-
stefna.
—0—
Margt hefir veriö vitlaust gert I
verðbólgumálum hér á landi
einkum siðast-liðin 3 ár, þó má
örugglega segja aö sU ákvörðun
að tengja bankavexti á sjálfvirk-
an hátt viö verðbólguskrúfuna sé
það heimskulegasta af þvi öllu.
Fái þaö gangvirki að snúast
áfram verður þess ekki langt að
biða aö veröbólgubraskarar sem
alltaf græöa mest á vaxandi verð-
bólgu, sitji einir aö bankalánum.
Innlendur iðnaöur, sem keppa
verður viö erlendan iönaö, sem
býr við allt önnur vaxtakjör og
allar Utflutningsgreinar sem
bundnar eru erlendu markaös-
verði munu hinsvegar ekki taka
mikið af lánum meö 40-50% vöxt-
um, heldur beinlinis stöðvast af
sjálfu sér.