Þjóðviljinn - 11.12.1977, Síða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. desember 1977
KRISTJÁN JÓH.
JÓNSSON SKRIFAR
DflDuD
,,Hrunakallinn og lið hans”
Titill og bókarkápa
Hann er skrýtinn titíllinn á nýj-
ustu bók Guðmundar Hagalins.
Hun heitir: Hamingjan er ekki
alltaf ótukt.það er hægt að hugsa
sér að merkingin i þessu sé sú aö
hamingjan sé ótukt þegar hún
lætur ekki sjá sig en hins vegar
ekki ótukt þegar hún hvolfist með
boðaföllum yfir alla viðstadda.
Ég hef satt að segja vanist ann-
arri notkun á orðinu hamingja. I
minni málvitund eru orðin ham-
ingja og óhamingja andheiti,
svipaðrar merkingar og gæfa og
ógæfa. Sé þetta hugsaö þannig er
hamingjan sem slik aldrei ótukt-
arleg, heldur heitir hún óham-
ingja þegar hún snýr við manni
baki.
Bókarkápan á þessu skáldverki
finnst mer einstaklega ljót og
leiðinleg eins og oft hendir hjá
AB. Hún á sennilega að skýra efni
bókarinnar fyrir lesendum, en
sjón er sögu rikari. (sjá mynd).
Móa-Móri
Aðalpersóna þessarar sögu
heitir Markús Sfveinbjarnarson og
gengur lika undir nöfnunum Litli
maðurinn, Móa-Móri, Mórauði
kallinn, Hrunakallinn og Barna-
bætir. Karl þessi er litill vexti og
fádæma ljótur og skringilegur.
Samtimamenn hcins eru haldnir
af vel þekktri andúð á svokölluöu
ljótu fólki og Móa-Móri verður aö
bæta utlitið upp með þvi að skara
framúr á öðrum sviðum. Þaö ger-
irhann lika og það er að minu viti
langbesti hluti sögunnar sem
fjallar um viðureign Móra við
samtið sina.
Höfundarafstaðan virðist með
öllu gagnrýnislaus þar sem um
þetta er fjailað. Höfundur dáist
greinilega mjög að Ara
Dagbjarti, vini TVIarkúsar, fyrir
að vera hár vexti, herðabreiður
og glæsilegur. Hann dáist jafn-
mikiö að Litla manninum fyrir
skapstyrk hans og greind sem
gerir hann að fullgildum karl-
manni — jafnvel þó hann sé litill
og ljótur.
Móri uppnefnir sjálfan sig og
litillækkar sig og gætir þess að
halda þvi stöðugt á lofti aö útlits-
ins vegna séu allir merkilegri en
hann. Þetta skapar honum vin-
sældir og þar við bætist að hann
er afburða sjómaður, frábær
smiður og hefur gott skopskyn.
Ég fæ ekki betur séð en að i allri
sögunni sé horft á Móa-Móra af
sjónarhóli þeirra sem sjálfir eru
sterkir og fallegir. Það er óneit-
anlega skemmtilegt að snúa
dæminu við og gefa sér aðra
grundvallarforsendu. Það er
nefnilega hægt að leggja málið
þannig fyrir að það sé ekki á
nokkurn hátt ámælisvert af
Markúsi að vera litill og ljótur.
Hefði höfundur gengið útfrá þvi
og skoðað þetta samfélag sterkra
og fallegra frá sjónarhorni Móra
sem veröur að gera allt helmingi
betur en aðrir til að teljast gjald-
gengur, þá held ég að sagan hefði
orðið mun kraftmeiri. Til þess að
forðast allan misskilning er rétt
að taka það fram að lýsingin á
Móa-Móra og samtiðarmönnum
hans er að mörgu leyti góð og
áhrifamikil. Guðmundur G.
Hagalin er hreint ágætur þegar
hann skrifar um alþýðufólk á
fyrri hluta þessarar aldar. Þá er
persónusköpun hans oft bæði lif-
andi og skemmtileg. Með þvi á ég
við að persónurnar eru margvis-
legar eins og i mannlifinu sjálfu.
Lifskjör^þeirra gleymast heldur
ekki. Sumir þurfa að strita i
haröri lifsbaráttu sem markar
djúp spor I persónuleika þeirra
meðan auðug stertimenni dýfa
ekki hendi i kalt vatn. Einn er
fagur eins og Freyr meðan annar
likist engu meira en púka. Allt
hefur þetta áhrif á persónusköp-
unina, gerir hana trúverðuga og
oft hrifandi. Þetta gildir hvort
tveggja um kaflann sem segir frá
þvi þegar Móri missir konu sina.
Samband þeirra er mjög gott og
þegar hún fellur frá bugast hann
fullkomlega fyrst i stað. Nú er
Móra lýst sem afar skapsterkum
og greindum manni og það er
kannski einmitt þess vegna sem
það verður áhrifarikt þegar hann
bugast. Ég veit að allir kannast
við þessar hundleiðinlegu skáld-
sagnapersónursem eru ýmist svo
hraustar eða vitrar að þeim verð-.
ur hvorki afls né vits vant eða svo
æðrulausar að þeim fellur aldrei
tár af hvarmi hvað sem á bjátar.
Eg hef fyrir mitt leyti aldrei séð
að slik apparöt eigi eitthvað skylt
við það sem venja er að kalla fólk.
Barnabætir
Þegarlfður á söguna finnstmér
heldur fara að hallast á merinni.
Hrunakallinn missir konu sina og
bærinn brennur ofanat honum og
hann flytur á mölina. Þar tekur
hann nokkra vandræðaunglinga
undir sinn verndarvæng, kemur
þeim til manns og fær viðurnef nið
Barnabætir.
Frásögnin af þessum þætti ævi-
skeiðs Móra finnst mér að öðrum
þræöi góð en hinu slæm. Það góða
og trúverðuga erþað sem snýr að
Markúsi sjálfum. Hagalin lýsir
honum og kynslóð hans vel eins
og áður er getið. Lýsingin á ung-
lingunum er aftur á móti lakari
og merkilega ólik lýsingunni á
kynslóð Markúsar. Börnin sem
Markús kemur til þroska eru
fimm talsins, f jórir strákar og ein
stelpa. Þetta eru heilmiklir
óknyttaunglingar og stelpan for-
ingi liðsins. Hún er jafnframt
barnabarn Markúsar. Hún geng-
ur undir nafninu Rauðkolla og er
alveg einstaklega frek. Jóseppur
eða seppi vinur hennar er alveg
sérstaklega þrár. Trölli er alveg
ótrúlega stór og sterkur. Gosi er
fádæma fyndinn og Holu Krákur
er alveg einstaklega verklaginn
og fæddur sjómaður.. Það hefði
verið ólikt skemmtilegra ef þetta
hefðu veriö venjuleg börn en ekki
öll svona sérstaklega og einstak-
lega hitt og þetta. Það er fleira
sem kalla mættiheldur ósannfær-
andi hjá þessum börnum. Til
dæmis um það mætti nefna þróun
Holu-Kráks.
Holu-Krákur er alinn upp hjá
afa sínum og ömmu, þeim
Flyðru-Jóku og Jóa Lækjarkráku.
Það eru stórskrýtin hjú og þeirra
vegna verður drengurinn fyrir
miklu aðkasti i þorpinu. Það
hleypir i hann illu blóði eins og
nærri má geta: hann lendiri mik-
illi andstöðu við samfélag sitt og
fremur æ fleiri og stærri afbrot til
að hefna sTn á heiminum. Svo
kemur Móa-Móri og sýnir honum
vinsemd og traust og eins og
sprett væri fingri ris úr ösku-
stónni ötult og dugmikið for-
mannsefni. Það má ef til vell
segja að þetta sé fullmikið af þvi
góða. I flestum tilfellum held ég
að það kosti umtalsverða baráttu
að koma bitrum og vonsviknum
unglingi i sátt við sjálfan sig.
Ég hef I þessum ritdómi farið
nokkrum orðum um það sem mér
finnst gott og það sem mér þykir
heldur lakara við þessa bók Guð-
mundar G. Hagalins. Um ritið i
heild er það að segja að tvímæla-
laus fengur er að útkomu þess.
Guðmundur er sérstæður og um
margt athyglisverður rithöfundur
eins og dæmin sanna.
Kristján Jóh. Jónsson
Alþýðuleikhúsíð
AlþýOuleikhúsiA sýnir
Skollaleik
á Húsavik sunnudaginn
11. desember kl. 17:00.
Miðasala frá k1.15
sýningardag.
- SKÁLDSAGA
Haminaian er
ótukt
GUÐMUNDUR GÍSLASON HAGALlN
A kápunni má sjá Móa-Móra á vegi dyggðanna. Til hliðar við hann er
fagurgrænt gras þvl hann hefur svo góð áhrif á þroska og vöxt. 1 baksýn
má sjá óknyttaunglingana að sparka I litil börn en yfir er mynd af bát
þvi unglingarnir höfðu svo gott af að fara á sjóinn. Margiita röndin í
miöjunni er iilskýranleg.
Ódýr en kærkomin jólagjöf
Allt til framkl
Er ungur og upprennandi ljósmyndari i
fjölskyldunni? Ef svo er höfum við marg-
ar kærkomnar jólagjafir handa honum.
Vekjum sérstaklega athygli á ódýrum en vönduðum
tækjum til framköllunar. Tækin i myrkrastofuna
eru mörg og i öllum verðflokkum. En hvort sem þau
eru dýr eða ódýr eru þau öll jafn
nauðsynleg. Þess vegna er auð-
velt að finna jólagjöf sem hæfir.
Höfum m.a. framköllunarbox, skurðar-
hnifa, tangir, bakka, pappir, ljós, vökva,
stækkara, filmualbúm o.m.fl. auk
ódýrra en skemmtilegra aukahluta i
myrkrastofuna. Njótið ráðlegginga
starfsfólksins.
J
JÆus
sturslrœtf 6
Si
nu 22955