Þjóðviljinn - 04.02.1978, Qupperneq 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN baugardagur 4. febrúar 1978
Laugardagur 4. febrúar 1978 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 9
Þeir þekkja
ekki nema
handfœn
og stong
ir Gineu-Bissá og Grænhöfbaeyj-
ar, og hann er þekktastur undir
skammstöfuninni PAIGC. Flokk-
urinn stóð fyrir sameiginlegri
sjálfstæðisbaráttu landsmanna i
Gineu-Bissá og á Grænhöfðaeyj-
um, og var sú barátta bæði löng
og blóðug. Nú hafa Grænhöföa-
eyjar hinsvegar gott samband við
Portúgal.
/,Við hefðum gaman af
að fá að fara að kynnast
einhverju öðru en skrif-
finnsku og loforðum, eins
og við erum orðnir vanir að
fá frá stórþjóðum og sum-
um alþjóðastofnunum,"
sagði sjávarútvegsmála-
ráðherra Grænhöfðaeyja,
Huberto Santos, við mig,
og svipað heyrði ég fleiri
segja suður þar, sagði
Baldvin Gíslason, skip-
stjóri, sem nýkominn er
heim eftir þriggja vikna
dvöl á Grænhöfðaeyjum á
vegum Aðstoðar Islands
við þróunarlöndin. — Fyr-
irhugað er, sagöi Baldvin,
að (slendingar beini þróun-
arhjálp sinni á næstunni til
Grænhöfðaeyja. Þetta er
fyrsta verkefnið af þessu
tagi, sem islendingar fara
út i án aðstoðar annarra
landa, og skiptir miklu að
vel takist til.
— Hvað er i stuttu máli helst að
segja um Grænhöfðaeyjar (Kap
Verde), land og þjóð?
— Eyjarnar eru suður i miðju
Atlantshafi, rúmlega þrjú hundr-
uð milur frá strönd Vestur-Afriku
og eru næstu lönd Máritania og
Senegal. Eyjarnar eru aðeins 4033
ferkilómetra að flatarmáli sam-
anlagt, en þær eru tiu talsins, þar
af niu byggöar. Ibúar eru um
300.000 og er sumsstaðar mjög
þéttbýlt. Höfuðborgin er Praia á
sunnanverðum eyjunum, ibúar
um 60.000, en helsta hafnarborgin
Mindelo með 30.000 ibúa. Þar er
eina hafskipahöfn eyjanna.
Tungumál sitt kalla landsmenn
Criola, en það er portúgalska
blönduð Afrikumálum, einfalt i
formi og auðvelt að læra. Af er-
lendum málum kunna menn helst
frönsku og þar næst ensku.
Landsmenn eru greinilega fyrst
og fremst af ættum blökku-
manna, en nokkuð blandaðir hvit-
um mönnum og má meira að
segja sjá mjög ljóst fólk á meðal
þeirra. Þetta er mjög myndarlegt
og laglegt fólk, geöfellt og kurt-
eist,'duglegt og vinnur vel, svo að
öll ástæða er til að ætla að sú
hjálp, sem þaö fær, nýtist vel.
5 alda nýlendustjórn
— Eyjarnar voru til skamms
tima portúgölsk nýlenda.
— Já, þær urðu sjálfstæðar 5.
júii 1975, eftir meira en fimm alda
nýlendustjórn Portúgals. Portú-
galar fluttu þangað þræla frá
Afriku og refsifanga frá heima-
landinu, og er trúlegt að eyja-
skeggjar séu að miklu leyti af
þeim komnir. Einn stjórnmála-
flokkur er á eyjunum og er hann
sá sami og ræður ríkjum i Gineu-
Bissá á meginlandinu, sem einnig
var portúgölsk nýlenda. A is-
lensku mundi flokkur þessi heita
Afriski sjálfstæðisflokkurinn fyr-
4000.000 Græn-
höföaeyingar erlendis
— Hvað er að segja um efna-
hags- og atvinnulif?
— 80% gjaldeyristekna sinna fá
Grænhöfðaeyingar frá fólki, sem
vinnur erlendis, en það er um
400.000 talsins, lauslega áætlað,
eða fleira en þeir landsmenn sem
búsettir eru á eyjunum. Sumt af
þessu fólki er orðið erlendir rikis-
borgarar, en annað hefur enn rik-
isfang á eyjunum. Flest af þvi er i
Bandarikjunum, Portúgal, Bret-
landi en einnig margt i fleiri lönd-
um. Grænhöfðaeyingar erlendis
vinna mikið við fiskveiöar og sjó-
mennsku. Hin 20 prósentin fá
landsmenn fyrir salt, sem unnið
er úr sjó, sjávarafurðir, kaffi, og
fleira, sem ræktað er, einkum á
syðstu eynni, Fago. Landsmenn
framleiða einnig vin og rækta
mais og fleiri korntegundir, sem
eru mikill liður i fæðu þeirra. Þó
framleiða þeir hvergi nærri nóg
af matvörum til þess að fæða
landsfólkið. Mikið af matvörum
er flutt inn, einkum frá Suður-
Afriku og Portúgal.
Ekki ringt í 14 ár
á sumum eyjum
— Hvernig er landslag og jarð-
vegur?
— Eyjarnar eru til orðnar á
svipaðan hátt og tsland, það er aö
segja við eldsumbrot. Þær eru
fjöllóttar, jarðvegurinn nokkuð
sandborinn en einnig mikið i hon-
um af mold, svo að ekki er hægt
að segja að eyjarnar séu illa
fallnar til akuryrkju. En þurrk-
arnir, sem hrjáð hafa Sahel-beltiö
i Afriku sárlega undanfarin ár,
hafa einnig komið mjög illa niður
á Grænhöfðaeyjum, enda eru þær
á sömu breiddargráðum og þaö
belti. A sumum eyjanna hefur
ekki rignt i niu ár og ekki i fjórtán
ár á öðrum. Jarðvegurinn er þvi
orðinn sviðinn og þurr, og vatns-
þörfin er gífurleg. Kinverjar
veita landsmönnum nú aðstoð við
að bora eftir vatni, en annars er
rétt að geta þess að Grænhöfða-
eyingar eru opnir fyrir aðstoð
hvaðan sem er, jafnt úr vestri og
austri.
7000-9.500 tonna
ársafli
— Aðstoð íslands við Græn-
höfðaeyjar myndi einkum vera á
svibi sjAvarútvegs og þú fórst
Löndnn, hafin, þessi bátnr fékk fimm túnfiska af svipaftri stærft og
þennan«óvenju góftur afli. Hver fiskur vegur 55-60 kg.
Nýkomnir úr róftri meft 30—40 kg. afla af smá botnfiski veiddum á handfæri. Myndin er tekin i höfuftborginni Praida en þaftan eru gerftir
út 55—60 smábátar af þessari stærö.
þina för i þvi sambandi. Hvernig
er háttað i þeim málum hjá
Grænhöfðaeyingum?
— Þar er ástandið mjög bág-
borið. Fiskaflinn er þetta 7-9.500
tonn á ári. Þeir göptu af undrun
þegar ég sagði þeim dæmi þess,
að eitt islenskt fiskiskip fiskaði
þetta 30.000-40.000 tonn yfir árið.
Þeir eru með þrjú ágæt skip, 185
tonn nettó, byggð i Vestur-Þýska-
landi. En á þeim veiða þeir bara á
stengur, og það ekki nema þrjá
mánufti á ári. Vertiðin er i
Hafiö svo til
órannsakað
— Veiðiaðferðirnar eru sem
sagt mjög frumstæðar?
— Jú, það er óhætt að fullyrða
það. Þeir þekkja engin veiðarfæri
nema handfæri og stöng, auk þess
sem þeir leggja gildrur fyrir-
humar á grunnsævi og veiða hann
lika með þvi að kafa eftir honum.
Þar að auki eru þeir oft i vand-
ræðum meö beitu. Þeir beita
einkum sardinellu, smáfiski sem
rannsóknum og bættum veiðiað-
ferðum. Hafið þarna i kring er
svo til órannsakað. Svo er brýn
nauðsyn á þvi að kenna lands-
mönnum að fara með almennileg
veiðarfæri og útvega þeim al-
mennilega báta. Verkefni mitt
var i stuttu máli sagt að athuga,
hvað þjóð með tiltölulega litla
peningagetu en mikla tæknigetu,
eins og við Islendingar, gætum
gert til að hjálpa þessari þjóð,
sem er ekki miklu fjölmennari en
við, til eflingar fiskveiðum og
fiskiðnaði. Ég heffti mikinn áhuga
Kröpp kjör
Tveir 14-16 feta bátar I smlftum I Prafa, annar nær fullgerftur en hinn
styttra á veg kominn. Sllkir bátar kosta um 500 sterlingspund efta rúm-
ar 200 þúsund krónur islenskar.
september, október og nóvember.
En um 75% fiskaflans er veiddur
á smábáta, sem róið er eða siglt,
og eru þeir svona fjögurra til sjö
metra langir. Þessir bátar eru
alls um 800 talsins. Landsmenn
smiða bátana sjálfir og gera það
af mikilli list, vinna til dæmis
böndin út úr heilum við. Trjávið-
urinn i þá er fluttur inn frá Portú-
gal og Gineu-Bissá.
Fiskurinn sem þeir veiða er að-
allega túnfiskur, þrjár tegundir
af honum. Stærsta tegundin, sem
kölluð er Yellowfin, getur orðið
allt að 180 kilóum á þyngd.
stundum er hörgull á. Sardinell-
urnar veiða innfæddir i litla nætur
eða ádráttarnet á grunnsævi. En
ég er sannfærður um aö það er
nógur fiskur i sjónum, svo að
hægt væri að stórauka aflann með
nútima vélðiaðferðum. Strauma-
mót eru þarna svipuð og við Is-
land. Þarna' mætast straumur,
sem kemur að norðan meðfram
ströndum Afriku og Evrópu og
annar sem kemur að sunnan, frá
miðjarðarlinu.
— Að hverju beindust athugan-
ir þinar fyrst og.fremst?
— Að möguleikum á fiskveiði-
Brunnurinn sem tbúar Mosquito
sækja allt vatn sitt i. Hann er um
5 km veg frá þorpinu. Allt vatnift
er boriö í fötum á höfftinu þessa
löngu leiö. A þessari mynd sést
grænn gróftur, en hann er á þeim
fáu stöftum þar sem næst i vatn.
á að prufa þarna togveiöarfæri,
bæði flottroll og botntroll, svo og
netaveiðar og veiðar með humar-
gildrum úti á miklu meira dýpi en
þeir geta nú stundað veiöar á.
Humarinn þarna er stór og góður,
kiló að meðaltali. Þarna er sem
sagt mikið órannsakað, en ég tel
mikið atriði að sýna viðleitni,
gera eitthvað, þvi að þegar fariö
er til þess, sér maftur kannski
betur hvað helst þarf að gera en
maður getur sagt um eftir aöeins
þriggja vikna heimsókn.
Ofan á frumstæðar veiðiaðferð-
ir bætist lélegt dreifingarkerfi.
Fiskur er kannski aðalfæða
margs fólks við sjóinn, en fólk
sem býr inni á eyjunum fær litið
af honum, og er þó að sjálfsögðu
hvergi langt til sjávar. Fólk inni á
eyjunum borðar að meðaltali ekki
nema 17-20 kiló af fiski á ári og
sumsstaðar ekki nema 4-5 kiló, en
til samanburðar má geta þess að i
Noregi og Japan er árleg fisk-
neysla á mann um 60 kiló. En
sumir sjómenn á Grænhöfðaeyj-
um borfta um 130 kiló af fiski á
ári.
— Það segir sig sjálft að lífs-.
kjörin eru heldur kröpp á eyjum
þessum.
— Jú, menn eru flestir fátækir
og við stærstu borgirnar eru
hörmuleg fátækrahverfi. Þó varð
ég ekki var við beinan sult eða
næringarskort. En atvinnuleysi
er mikið, 25-30% á sumum eyj-
anna. En ástandið i þessum efn-
um hefur batnað siðan eyjarnar
urðu sjálfstæðar og straumur
fólks úr landi stórminnkað. Húsa-
kynni eru tiltölulega góð miðað
við það sem gerist i þróunarlönd-
um, veggir oft hlaðnir úr grjóti og
þök úr bárujárni. Kaupgetan til
sveita er um 50 dollarar á ári, i
borgum 150 dollarar, en i smásölu
fer tonnið af fiski upp i 900 doll-
ara. Aðeins 30% landsmanna eru
læsir og skrifahdi, en mikiar
framfarir eru nú i gangi i þeim
efnum. 99% kennara eru innfædd-
ir, sem er sjaldgæft i þróunar-
löndum. Háskóli er enginn á eyj-
unum, en margir fara i háskóla-
nám til Portúgals, Frakklands og
Belgiu. Menntun i skólum upp að
háskólanámi er sögð góð.
Þægilegt veöur —
vidfelldid fólk
Kjaramismunur er tiltölulega
litiil og ekki mikið um auðsöfnun
einstakra manna. Efnuðustu
mennirnir eru þeir, sem korhist
hafa i álnir erlendis og svo flutt
heim. Þeir eiga t.d. oft nokkra
báta.
„Pole and line” veiftar
stundaftar um borft i „Pedra
Badejo” einu af þremur umrædd-
uin skipum. Ahöfnin er venjulega
21-24 menn. Fiskurinn á dekkinu
er „ship-jack” túnfisktegund.
Skipin eru eingöngu gerft út á
þessar veiftar og aöeins I fjóra
mánufti á ári. Beitufiski er dreift
stöðugt I sjóinn til þess aft halda
túnfiskinum i nánd vift bátinn.
Myndin er tekin i október sl.
— Hafa erlendir fiskiflotar
ruplað miö Grænhöfðaeyja likt og
okkar?
— Nei, það hefur ekki verið
mikið um það. Rússar fiska sunn-
ar úti fyrir Afrikuströndum og fá
að landa 300 tonnum á viku i
Mindelo. Þar er frystihús, sem
þeir fá að geyma fiskinn i. Japan-
irhöfðu samskonar aðstöðu áður.
Fiskveiðilögsagan er nú 50 sjó-
milur, en þeir tala um útfærslu i
200 milur i ár.
— Túrismi?
— Það er litið um túrista, en
grundvöllur ætti að vera fyrir þvi
að fá meira af þeim. Þarna eru
sæmileg hótel og veðurfar er ekki
til baga. Hitinn er þægilegur,
venjulega um 30 gráður. Norð-
austanátt er rikjandi, að jafnaði
4-5 vindstiga strekkingur, en
sjaldan stormar. Og fólkið er við-
felldið og glaövært og litið um af-
brot. Mér var sagt af kunnugum
aö maður þyrfti aldrei að óttast
árásir ofbeldismanna, hvar sem
maður væri á ferð og hvenær sem
væri.
Samskiptin við
Suöur-Afriku
— Þú minntist á aft mikiö væri
flutt inn frá Suður-Afríku. Hvern-
ig stendur á þvi, þar eð flest
Afrikuriki eru Suftur-Afriku mjög
andvig vegna kynþáttastefnu
stjórnarinnar þar?
— Grænhöfðaeyjar eru mjög
háðar Suöur-Afriku vegna inn-
flutningsins þaðan, og i staðinn
fær Suður-Afrika að nota alþjóð-
lega flugvöllinn sem er á einni
eynni, Ilha du Sal. Það kemur sér
mjög vel fyrir Suður-Afrikumenn,
þar eð þetta er eini alþjóðlegi
flugvöllurinn i Afriku, sem flugfé-
lag þeirra fær að lenda á á leið-
inni til Evrópu og Ameriku. Hér
sem nýkominn
m 'jv

>nd
- . . ;
Takift eftir árunum. Þær eru
venjulega þrfsamsettar, mjög
stórar og þungar. Vift mælingu
kom i ijós aft 12-14 feta árar eru
notaöar á báta sem eru 14-15 fet á
lengd. Fiskimönnunum þykja þær
ekki þungar i meftförum þvi þeir
þekkja ekki annað.
er þvi um að ræða samband, sem
báðir telja sér mjög i hag.
Suðurafriska flugfélagið hefur
alltaf áhöfn biðandi á alþjóðlega
flugvellinum og ég kynntist þar
einum áhafnarmeðlim, sem er
mikill radióamatör. Hann bað
mig að koma sér i samband við
einhvern slikan á tslandi og gaf
mér upp kallmerki sitt. Ef ein-
hver hefur áhuga, getur sá hinn
sami snúið sér til min og er ekki
nema velkomið að ég láti hann
hafa kallmerkið.
Takmarkadir
möguleikar
— Hvað gerist svo næst i þess-
um málum, nú þegar þú ert kom-
inn heim?
— Ég hef skilað stjórnarvöld-
um skýrslu um ferð mina og nú er
það þeirra að meta og vega, hvað
beri að gera. Þvi miður eru
möguleikar Aðstoðar Islands við
þróunarlönd takmarkaðir, þvi að
aðeins 40 miljónum króna er veitt
til hennar á siðustu fjárlögum, og
partur af þvi fer sem hlutdeild ts-
lands i samnorrænu hjálpar-
starfi.
— Þess má að siðustu geta að
Baldvin Gislason er enginn við-
vaningur á þessu sviði. Hann er
Akureyringur, skipstjóri og vél-
stjóri að menfit og hefur stundað
hvorttveggja hér á lantíi, auk
þess sem hann var um sVeið út-
gerðarstjóri, rekstursstjóri verk-
smiðju og bókhaldari hjá Hrað-
frystistöð Vestmannaeyja h.f.
Vorið 1975réðist hann til Saméin-’
uðu þjöðanna og var i tvö ár á
þeirra vegum i Norður-Jemen við
að kenna þar landsmönnum ný-
tisku vinnubrögð viö fiskveiöar.
Varhann þarskipstjóri á fiskibát.
Með Baldvin dvöldust i Norður-
Jemen kona hans, Helena Sig-
Framhald. á bls. 14.

", sX , ' '
.
■H M ■■■■ H
V erðlauna-
afhending
Aft lokinni sýningu Þjóftleik-
hússins á leikritinu „Stalín er
ekki hér” á sunnudagskvöldift var
afhentur styrkur úr Minningar-
sjófti frú Stefaniu Guftmundsdótt-
ur leikkonu. Sjóftur þessi hefur
þaft markmift aft styrkja Islenska
leikara til utanferfta og var stofn-
aftur árift 1965. Þetta er 1 7. skipti
sem úthlutaft er úr sjóftnum. Sjóft-
urinn var á sinum tima stofnaftur
af önnu Borg, dóttur frú Stefaniu,
og Poul Reumert, manni hennar.
Styrkinn hlaut að þessu sinni
Sigurður Sigurjónsson, leikari, en
styrkurinn nemur 350 þúsund
krónum. Sigurður Sigurjónsson
er yngsti leikarinn, sem hlotift
hefur styrkinn til þessa. Hann er
22ja ára. Sigurður lauk prófi frá
Leiklistarskóla Islands vorið
1976, en þaft var I fyrsta skipti,
sem skólinn útskrifafti nemendur.
A skólaárum sinum tók hann þátt
i tveimur sýningum i Nemenda-
leikhúsinu: „Hjá Mjólkurskógi”
og „Undir Suftvesturhimni”. I
fyrravetur lék hann hjá Þjóöleik-
húsinu I sýningunum: Dýrin i
Hálsaskógi, Lér konungur og
Skipið. I vetur hefur hann leikið
hlutverk Kalla i leikritinu „Stalin
er ekki hér” og vakift þar athygli
og einnig leikur hann i barnaleik-
ritinu öskubusku, hlutverk læri-
sveins töfradisarinnar. Þá má
geta þess að Sigurður lék I ára-
mótaskemmtiþætti sjónvarpsins
og einnig hefur hann leikið i fleiri
sjónvarpsþáttum, ósýndum. '
Formaður sjóftstjórnar, Þor-
steinn 0. Stephensen, afhenti Sig-
urði styrkinn á sunnudagskvöld-
ift, en aftrir i sjóftstjórn eru Torfi
Hjartarson og Davift Scheving
Thorsteinsson.
Frá afhendingn verftiaonanna
Háskólatónleikar
Camilla Söderberg blokkflautu-
leikari og Snorri örn Snorrason
gitar- og lútuleikari leika saman
á Háskólatónleikum laugardag-
inn 4. febrúar. A efnisskrá eru
renaissance-dansar fyrir blokk-
flautu og lútu eftir Bossinensis,
Jacob van Eyck, Caroso og
Dowland, fantasia fyrir blokk-
flautu og gitar eftir sama. Einnig
verfta flutt verk eftir 20. aldar
tónskáld, Nocturnal op. 70 fyrir
gítar eftir Benjamín Britten og
Musica da Camera eftir Hans
Martin Linde, sem er fæddur
1930.
Camilla Söderberg og Snorri
örn Snorrason stunda framhalds-
nám i Basel. Þau komu fram
nokkrum sinnum á tónieikum i
Skálholtskirkju i fyrrasumar og
vakti leikur þeirra mikla athygli.
Tónleikarnir verfta haldnir i
Félagsstofnun stúdenta vift
Hringbraut og hefjast kl. 17. Aö-
gangur er öllum heimill og kostar
600 kr.
Camilla Söderberg og Snorri örn Snorrason.
Saxast á smjörið
Ennþá liggur ekki fyrir hve
miklu smjörsalan nemur alls
siðan verðið var lækkað. Osta- og
smjörsalan hefur ekki fengið
fregnir af sölu úti á landi en þær
munu berast næstu daga.
En að þvi er Kristinn Guðnason
hjá Osta- og smjörsölunni tjáði
okkur i gær þá hefur sala hennar
numið 110-115 tonnum. Ætla
mætti án þess að um þaft yrði full-
yrt að salan á öllu landinu gæti
numið um 200 tonnum. En þaft
skýrist sem sagt upp úr helginni.
—mhg