Þjóðviljinn - 28.02.1978, Síða 7

Þriöjudagur 28. febriiar 1978 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Jafnvel þegar fulltrúar verkalýösflokka hafa ráðiö
þessum málum, hefur þad verið tilviljun,
hvort eignarhald á atvinnutækjum hefur lent í
höndum almennings eða einstaklinga.
Sigmar lngason<
verkstjóri:
Hluti af byltingunni
Okkur gleymist þaö oft í hinu
daglega amstri að hugleiða og
ræða ýms grundvallarspurs-
mál, sem þó geta skipt sköpum
varðandi afkomu okkar og
framtið.
Það skortir til dæmis mikið á
að haldið sé uppi vökulli um-
ræðu um fyrirtækin þar sem við
eyðum okkar langa vinnudegi,
um hinn félagslega bakgrunn
þeirra og hlutverk þeirra f sam-
félaginu.
Það er helst þegar harðnar á
dalnum og hinir margumtöluðu
„rekstrarörðugleikar” steðja
að, með tilheyrandi uppsögnum
og öðrum vandræðum að farið
er að ræða um þessa hluti i al-
vöru. Til þess að gera mál mitt
ljósara langar mig til að setja
upp dæmi, tilbúið að vísu og
kannskedálitið einfaldað en þó i
fullu samræmi við aðstæður í is-
lensku atvinnulifi.
Við skulum hugsa okkur þorp
með nokkur hundruð íbúum.
Uppistaðan i atvinnullfi þorp-
sins er útgerð og fiskvinnsla.
Stærstu bátarnir og aðal-fisk-
iðnaðarstöðin eru i eigu eins að-
ila. Fyrirtækið stendur á göml-
um merg og hefur um árabil
verið stærsti atvinnurekandi i
þorpinu.
Svo kemur erfiðleikaárið þeg-
ar allt ber upp á sama timann:
Afli minnkar, afurðaverð lækk-
ar, rekstrarvörur og vinnulaun
hækka og aðkallandi eru mijdar
breytingar i frystihúsinu til að
uppfylla kröfur timans.
Við skulum gera ráð fyrir þvi
að fyrrnefnt fiskiðnaðarfyrir-
tæki sé hlutafélag og að aðaleig-
endur séu sveitarfélagið og
kaupfélagið á staðnum ásamt
ýmsum einstaklingum i þorp-
inu.
Vandamál fyrirtækisins eru
tekin til umræðu i stjórn hluta-
félagsins, hreppsnefndinni og i
stjórn kaupfélagsins. Loks er
boðað til almenns borgarafund-
ar um málið. Sem sagt, flestir i-
búar i þessu litla samfélagi
blandast inn i umræðu og á-
kvarðanatöku um lausn vand-
ans.
Um niðurstöðuna þarf ekki að
spyrja. öllum er ljöst að fyrir-
tækið er burðarásinn i atvinnu-
lifi þorpsins, það þarf að efla og
aðlaga að nýjum aðstæðum.
Þorpsbúar finna til sameigin-
legrar ábyrgðargagnvart þessu
fyrirtæki sinu og ákveða að
leggja á sig nokkrar byrgðar,
hver eftir sinni getu til þess að
fleyta þvi yfir örðugleikatima-
bilið.
En nú skulum við athuga ann-
anmöguleika. Setjum nú svo að
fyrirtækið margnefnda sé i
einkaeign og að eigandinn sé
aldraður heiðursmaður i þorp-
inu, sem hefur byggt þetta fyr-
irtæki upp og rekið það um
langa hrið. Hann þarf ekki að
leggja ákvarðanir sinar undir
dóm annarra, hann á þetta fyr-
irtæki og ráðstafar þvi eins og
honum sýnist. Og honum sýnist
— ef til vill með réttu — að hann
hafi ekki bolmagn til að endur-
bæta frystihúsið á þessum erf-
iðu timum. Hinsvegar reiknar
hann það út — og reiknar trú-
lega rétt — að hann geti lifað
góðu lifi af þvi að reka saltfisk-
verkunina áfram. Hans ákvörð-
un verður þvi sú að loka frysti-
húsinu og selja tvo stærstu og
nýjustu bátana, fyrir þá má fá
gott verði öðrum landshluta þar
sem betur árar. Gömlu bátarnir
duga til að afla hráefnis handa
saltfiskverkuninni og svo má
lika kaupa fisk af trillukörlum.
Þá er næst að hugleiða hvern-
ig framvindan verður i þessu
litla samfélagi þegar búið er að
selja bestu bátana og loka
frystihúsinu.
Að sjálfsögðu fylgir atvinnu-
leysi og samdráttur á öllum
sviðum i kjölfar slikra ráðstaf-
ana jafnvelbrottflutningur fólks
úr byggðarlaginu. Siðar getur
svo ýmislegt gerst. T.d. getur
það gerst að allt athafnalif smá-
dragist samatv fólkinu haldi á-
fram að fækka og eftir standi
hálfgert draugaþrop með yfir-
gefnum húsum og niðurgrotnuð-
um atvinnutækjum.
Hitt gæti h'ka gerst að for-
ráðamenn i félagsmálum stað-
arins bindust samtökum um að
hrinda af stað nýrri atvinnuupp-
byggingu i almannaeign. En
jafnvel þótt svo vel færi hefði
orðið ómælt tjón og röskun á
æskilegri þróun.
Ég sagöi i upphafi máls að
mér fyndist mikið á skorta að
haldið sé uppi umræðu um
vandamál af þessu tagi eins og
vert væri. Kannske er það þess-
um umræðuskorti að kenna að
jafnvel þegar fulltrúar verka-
lýðsflokka hafa pólitiska stöðu
til að ráða þessum málum hefur
það nánast verið tilviljunum
háð hvort eignarhald á atvinnu-
tækjum hefur lent i höndum al-
mennings eða einstaklinga.
Alþýðubandalagsmenn og
aðrir félagshyggjumenn hafa
vissulega mörg tækifæri til að
koma þvi sjónarmiði á framfæri
að atvinnutækin skuli vera i al-
mannaeign og geta tvimæla-
laust beitt áhrifum sinum i þá
átt i rfkara mæli en verið hefur.
Þar vil ég nefna til sérstaka
fulltrúa okkar og forystumenn i
verkalýðsfélögum og kaupfé-
lögum.
Vel kann að vera að einhverj-
um þy ki það orðræða út i hött að
vera að hvetja sósialista til aö
blanda sér i atvinnurekstur i
auðvaldsþjóðfélagi, eigandi
þar jafnan undir högg að sækja
hjá óvinveittu rikisvaldi.
Ég tel hins vegar að við hér á
tslandi munum ekki gera bylt-
inguna á einni viku, ekki heldur
á einu ári.
Fyrirtæki, byggt upp og rekið
af samtökum fólksins í landinu,
er fyrir mér pinulltill hluti af
byltingunni.
Sigmar Ingason.
Vestmannaeyjar 29. júní-2. júlí:
Maöurinn og hafið 1978
Menningardagar sjómanna og fískvinnslufólks
Dagana 29. júni — 2. júli i sum-
ar verða haldnir i Vestmannaeyj-
um, á vegum Menningar- og
fræðslusambands alþýöu og hlið-
stæðra samtaka á hinum Norður-
löndunum, svokallaðir
Menningardagar sjómanna og
fiskvinnslufólks. Þetta er i fyrsta
sinn sem MFA á Norðurlöndum
efna til slikra menningardaga hér
á tslandi, en þeir hafa verið
haldnir viða annars staðar.
Tilgangurinn með þessum dög-
um er einkum að reyna að varpa
ljósi á lifskjör og menningu tiltek-
inna starfstétta i þvi skyni að
auka veg og virðingu þess fólks
sem vinnur viðkomandi störf og
efla skilning annarra á störfum
þess og áhugamálum.
Undirbúningur daganna i Vest-
mannaeyjum er þegar hafinn og
hefur Vilborg Harðardóttir veriö
ráðin framkvæmdastjóri hátlðar-
innar. Hér á eftir fer stutt spjall
við Vilborgu um þennan viðburð.
Finnar riðu á vaðið
Það hefur lengi verið samstarf
með MFA á hinum Norðurlönd-
unum og eitt af þvi sem þar hefur
verið um að ræða er að halda
svona menningardaga, sagði Vil-
borg. Þetta byrjaði allra fyrst hjá
Finnum árið 1967, er Alþýðusam-
tökin þar efndu til Skógarhöggs-
daga. Þaðan breiddist hugmynd-
in siðan út og um hana varð siðan
norrænt samstarf. Til dæmis hafa
verið haldnir Námudagar sam-
timis i Noregi og Sviþjóð og ferð-
ast þar á milli, I Danmörku var i
fyrra haldið mót sem nefndist
Kvinnen i hverdagen og i Noregi
hafa verið haldnir Járnbrautar-
dagar, svo eitthvað sé nefnt.
Þetta staff hefur yfirleitt verið
mjög vel heppnað og mælst vel
fyrir.
Hvernig er fyrirkomulagið á
þessum menningardögum?
I fyrsta lagi er um að ræða ráð-
stefnu um kjör fólksins i þeirri
starfegrein, sem dagarnir eru
helgaðir. Þá er reynt að fá fólk úr
þeirri grein til þess að f jalla um
ýmsar hliðar á þeim málum er
varðastarfið.og er einhver timi á
hverjum degi helgaður þessari
ráðstefnu.
Vilborg Harðardóttir
t öðru lagi er svo reynt að hafa
sem fjölbreyttasta dagskrá i
sambandi við verkalýðshreyfing-
una og baráttu hennar, og er mik-
iláhersla lögðá að fá sem flesta á
þeim stöðum sem þessir
menningardagar eru haldnir til
þessað taka þátt, á sem viðustum
grundvelli, þótt þeir séu ekki i
viðkomandi verkalýðsfélagi.
Hvers vegna urðu Vestmanna-
eyjar fyrir valinu?
Ekki bara fiskur i Eyj-
um
Þegar farið var að hugsa um að
halda umrædda menningardaga
hér þóttu Vestmannaeyjar til-
valdar til þess, fyrst og fremst
vegna þess að þar byggist bók-
staflega allt á sjónum. Sjósókn og
fiskvinnsla eru aðalatvinnugrein-
ar eyjaskeggja og aðrar greinar
hafa byggst þar um kring.
I Eyjum er lika mjög f jölbreytt
menningarlif þvi þó að fólkið
vinni afskaplega mikið þá gefur
það sér tima til að gera ýmislegt
annað lika. Til dæmis má nefna
að með i undirbúningi daganna i
sumar eru Leikfélagið, Samkór
Vestmannaeyja, Lúðrasveit,
myndlistarmenn, ljósmyndarar,
bjargveiðimenn, björgunarsveit-
ir, Hjálparsveit skáta, Slysa-
varnafélagið, Sjóstangaveið-
félagið og Norræna félagið i Vest-
mannaeyjum.
Það eru reyndar stéttarfélögin
sem standa beint að þvi að halda
hátiðina, þ.e. Sjómannafélagið
Jötunn, Verkakvennafélagið
Snót, Verkalýðsfélag Vestmanna-
eyja og Skipstjóra og stýri-
mannafélagið Verðandi. En auk
þeirra eru með áðurnefnd áhuga-
mannafélög og samtök og at-
vinnurekendur, Otvegsbænda-
félagið, netaverkstæðin, skipa-
smiðastöðvarnar, vélaverkstæði
og allar fiskvinnslustöðvarnar,
Enn fremur eru Stýrimannaskól-
inn og Félagsheimilið og siðast
en ekki sist bæjarstjórn Vest-
mannaeyjakaupstaðar.
Slegið saman
1 fyrra var verið að hugsa um
að halda i Eyjum Norræna
menningarviku lfkt og gert hefur
verið i Kópavogi og á Akureyri.
Til þess var ætlað ákveðið fjár-
magn og veittur sérstakur styrk-
ur. Hættvarviðþetta vegna oflit-
ils undirbúningstima en nú er
ráðgert að þessi menningarvika
verði sameinuö dögunum okkar i
sumar, sem munu bera heitið
Maðurinn og hafið 1978.
Einnig er bæjarstjórnin með i
huga að bjóða fulltrúum vinabæj-
anna á Norðurlöndum til Eyja i
tilefni af þvi að 3. júli verða liðin 5
ár frá þvi að eldgosinu lauk, og
mun ætlað að nota það tækifæri til
að þakka þeim þeirra þátt i upp-
byggingu staðarins.
Þessi hátið ætti þvi að geta orð-
ið ansi fjölbreytt og skemmtileg.
Hvernig verður dagskráin
þessa daga?
Allt i fullum gangi
Dagskráin er ekki alveg ákveð-
in enn þá en nú þegar hafa verið
myndaðir nokkrir starfshópar til
að undirbúa einstaka liði. Til
dæmis er starfandi einn slikur
hópur á vegum verkalýðsfélag-
anna sem hefur það hlutverk að
undirbúa sjálfa ráðstefnuna.
Annar hópur er á vegum þjón-
ustufyrirtækjanna, sem ætlað er
að hafa sýningu á veiðarfærum
o.fl. 1 þriðja hópnum eru leik-
félagsmenn, söngvarar, hljóð-
færaleikarar o.fl. að undirbúa
dagskráratriði. Fjórði hópurinn
vinnur við að undirbúa mynd-
lista-, ljósmynda- og kvikmynda-
sýningar og i fimmta hópnum eru
Slysavarnafélagsmenn og björg-
unarsveitirnar, en þeir hafa
ákveðið að efna til heils dags sýn-
ingar á sinni starfsemi. Sýnd
verður björgun, bjargsig og
sprang og stöðugar siglingar
verða út i Fjósin, þar sem getur
að lita mjög fjölbreytt fuglalif.
Nú, siðan mun koma til kasta
margra fleiri við undirbúning
m.a. við að sjá fólki fyrir gistingu
og mat, undirbúa lokahátiðina
o.þ.h.
t Vestmannaeyjum eru allir
mjög jákvæðir gagnvart þessu
starfi og er mikill áhugi fyrir þvi
aðþað takistsem allra best, og ég
er vongóð um að þar verði allir
samtaka.
Við höfum vonir um að fá ein-
hver dagskráratriði erlendis frá,
frá vinarbæjunum og hinum nor-
rænu MFA samtökum. Einnig er
sennilegt að einhver atriði verði
fengin ofan af landi.
Að siðustu, hvað um þátttöku I
hátiðinni, hverjum er einkum ætl-
að að vera með?
Þátttaka er öllum frjáls
Við viljum og vonum að þetta
verði ekki sist hátið Vestmanna-
eyinga sjálfra. Og þó flestir verði
vafalaust að vinna fimmtudag og
föstudag, 29. og 30. júni, þá er ætl-
unin að reyna að bæta það upp
meðheimsóknum á vinnustaði og
flutning einhverra atriða þar.
Siðan búumst við við fullri þátt-
töku á laugardag og sunnudag.
Að s jálfsögðu vonumst við einn-
ig eftir þátttöku fólks I þessum
starfsgreinum ofan af landi og
verður leitað eftir samstarfi við
Verkamannasambandið og Sjó-
mannasambandið um það.
Þátttaka er öllum frjáls en
hlýtur þó að fara nokkuð eftir þvi
hvernig til tekst með að útvega
gistirými. Skólarnir hafa veriö
boðnir okkur til afnota og yfirleitt
standa allar opinberar stofnanir
opnar fyrir okkur.
Þátttaka erlendis frá verður
mikið komin undir þvi hversu
Framhald á 14. siðu