Þjóðviljinn - 28.02.1978, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN ÞriOjudagur 28. febrúar 1978
Þriðjudagur 28. febrúar 1978 ÞJOÐVILJINN — SIDA 9
Orðalag hans er akademiskt, en
ákveðið og hnyttið. Hann skýrir
fyrst frá NATO-ansstæðingunum
innan Verkamannaflokksins.
— Það voru margir straumar,
sem sameinuðust i baráttunni
gegn norskri NATO-aðild. Þó
voru það tveir aðalhópar, sem
þarna áttu einkum hlut að verki. í
fyrsta lagi var um að ræða hina
klassisku vinstrilinu innan sósial-
demókratíska flokksins, sem var
fylgjandi stefnu Sovétrikjanna og
aðhylltust Komintern. Hinn
hópurinn var samsettur af
gömlum sósialdemókrötum,
þeas. þeim, sem gengu út úr
norska Verkamannaflokknum
1921-27 vegna Moskvukenn-
anna á Norðurlöndum, frá
1921-27, þá norski verkamanna-
flokkurinn sleit böndin við nor-
ræna sósialdemókrata. Þegar
NATO-umræðurnar hófust i
flokknum, var þvi eðlilegt, að
þessi hópur snerist gegn Atiants-
hafsbandalaginu. Bæði voru þeir
tengdir flokksbræðrum sinum á
Norðurlöndum og einnig höfðu
þeir andúð á hinni kapitalisku
stefnu vesturvelda.
— Hvar i flokki stóðst þú?
— Ég var ekki gamall sósial-
demókrati. A æskuárum minum
var ég kommúnisti og tilheyrði
samtökunum Mot Dag, sem Erl-
ing Falk veitti forustu. Við vorum
á móti Komintern og gagnrýnd-
Trygve Bull er fæddur árið
1905. Hann hóf ungur afskipti af
stjórnmálum. A háskólaárum
sinum var hann meðal þeirra,
sem stofnuðu vinstrihreyfing-
una Mot Dag.og sem átti eftir
að verða fræg i norsku
stjórnmálalifi. Hreyfingin gekk
i Norska Verkamannaflokkinn
1923 og út úr honum tveimur
árum siðar, þegar hópurinn
gekk i Kommúnistaflokk
Noregs.Þar undi hreyfingin sér
aðeins til 1928, en klauf sig þá úr
flokknum. 1936leystist Mot Dag
upp og meðlimir hópsins gengu i
Verkamannaflokkinn að undan-
skildum leiðtoganum, Erling
Falk, sem fékk ekki inngöngu.
Trygve lauk kand. fil.-prófi 1931
og var menntaskólakennari til
1943, en þá var hann sendur i
fangabúðir nasista i Þýskalandi
fyrir stjórnmálaskoðanir sinar.
Eftir strið tók Trygve við
kennslustörfum á ný og var
lektor við Kennaraháskólann i
Osló frá 1949—72.
Trygve Bull hefur haft ýmis
trúnaðarstörf um ævina. Hann
var þingmaður Verkamanna-
flokksins frá 1958 til 1964, hann
átti sæti i Ráðgjafanefnd
Evrópuráðs i mörg ár og hann
hefur verið meðlimur i
Málnefnd Noregs frá 1952, og
verið meðal þekktari nafna i
norskri málbaráttu. Trygve
Bull hefur ætið farið eigin leiðir
i stjórnmálum og fylgt innri
sannfæringu. Þegar Verka-
mannaflokkurinn beitti sér fyrir
norskri inngöngu i Efnahags-
bandalagið fyrir fimm árum,
gekk Trygve úr flokknum, eftir
tæpa 40 ára setu. Hann var
meöal þeirra, sem stofnuðu
Sosialistisk Valgforbund, sem
siðar breytti nafninu i Sosiaiist-
isk Venstreparti (SV).
heldur einnig, að stór hópur með-
lima Verkamannaflokksins gengi
yfir i flokk kommúnista, sem
höfðu Sovétstefnuna að leiðar-
Ijósi.
— Mikill spenningur var I al-
þjóðamálum fyrstu árin eftir
strið. Margir Norðmenn óttuðust
innrás Rússa, ef landið gengi ekki
I NATO. Aðrir óttuðust þriðju
heimsstyrjöldina. Hefði norrænt
varnarsamband megnað að verja
hlutleysi Noregs, ef til slikra á-
taka hefði komið?
— Nú hefur þriðja heimsstyrj-
öldin aldrei verið háð, og þarmeð
hafa slikar staðhæfingar hvorki
veriðsannaðar né afsannaðar. Ég
var hins vegar þeirrar trúar, að
ef heimsstyrjöld hefði brotist út á
þessum tima, hefði verið unnt að
halda Skandinaviu utan við slík á-
tök. Það kann að vera að þetta
hljómi sem draumhyggja, en við
vitum nú, að ef Noregur og Svi-
þjóð hefðu verið betur undirbúin
1939—40; ef þessi tvö lönd hefðu
myndað varnarsamband ásamt
Finnlandi og Danmörku i byrjun
fjórða áratugsins, heföi Vetrar-
striðið aldrei verið háð, og Þjóð-
verjar hefðu ekki árætt að ráðast
inn I Danmörku og Noreg. Sam-
einuð Norðurlönd hefðu á sama
hátt átt miklu meiri möguleika á
að sneiða hjá þátttöku i þriðju
heimsstyrjöldinni, heldur en nú,
þegar tvö skandinavisk riki —
Danmörk og Noregur eru með-
limir i NATO. Ef stórveldin hefðu
farið I hár saman, eftir að Noreg-
ur gekk i NATO, hefði það þýtt að
landiö heföi veriö dregið inn i
deiluna og hætta á, að borgara-
strið hefði brotist út.
— Borgarastrið?
— Þaðersannfæring min, að ef
norska stjórnin hefði staðið upp-
rétt gagnvart Bandarikjunum og
tjáð þeim af festu, að Noregur
óskaði ekki eftir aðild að NATO,
heldur hyggðist mynda varnar-
bandalag ásamt Sviþjóð, hefðu
Bandarikjamenn séð hinu nor-
ræna varnarbandalagi fyrir
vopnum á hagstæðum kjörum. Af
tvennu illu, hefðu Bandarikin
heldur kosið að hervæða norrænt
varnarbandalag að hluta, en að
eiga það á hættu, að Sovétmenn
legðu undir sig Norðurlönd, og út-
rýmdu hinum vestrænu lifsskil-
yrðum. Ef sendinefndin, sem fór
til Bandarikjanna með Halvard
Lange og Oscar Torp i broddi
fylkingar 1948, heföl verið fastá-
kveðini aðberjast fyrir „norrænu
lausninni”, þá hefðu bandarisk
stjórnvöld verið viljug að sjá
varnarbandalaginu fyrir vopn-
um. Stjórnnorskra utanrikismála
var hins vegar búin að ákveða á
laun, að Noregur skyldi i NATO,
og þess vegna var hið eiginlega
hlutverk sendinefndarinnar að
biðja USA um aðstoð við að koma
hugmyndinni um norrænt varn-
arbandalag fyrir kattarnef. Þar-
afleiðandi kom norski utanrikis-
ráðherrann heim með þau svör,
að Bandarikin munu ekki veita
norrænu varnarbandalagi vopna-
aðstoð, en Noregur mundi fá vopn
á m jög hagstæðu verði og jafnvel
ókeypis, ef landið gerðist aðili að
Atlantshafsbandalaginu.
— I fyrstu lotu við að koma
Noregi inn i NATO, fóru hinir svo-
nefndu „athafnamenn” (Tran-
mæl, Nordahl, Lie og fieiri) á bak
við stjórnina og sjálfan utanrikis-
ráðherrann, Halvard Lange, og
lögðu undir sig Fulltrúanefnd
norska Verkamannaflokksins i
Osló. „Athafnamennirnir”
notuðu ýmsa klæki síðar við að
gera NATO-aðildina að veruleika.
Hvernig stóð á þvi, að jafn fá-
mennur hópur hafði svo mikil
völd og tókst að einoka fiokks-
menn i jafn rikum mæli?
— Þessi spurning snertir djúp
einkenni i norska Verkamanna-
flokknum. Flokkurinn var allt frá
1923undirforustu örfárra manna,
sem stóðu i kringum Martin
Tranmæl. Þetta gerði auðvitað
hina lýðræðislegu byggingu
flokksins erfitt fyrir. Tranmæl
hafði steypt hinni gömlu sósial-
demókratisku forustu af stóli 1918
og haföi tögl og hagldir I mið-
flokki þeim, sem nefndist norski
Verkamannaflokkurinn, eftir
klofningu um Komintern 1923.
Stærsti grundvöllur hans var
Verkamannaflokkurinn i Osló.
Þar var hann konungur Iriki sinu,
og þar voru hinir ungu og efnilegu
samstarfsmenn hans saman
komnir, eins og t.d. Einar Ger-
hardsen. Allt frá 1920 og þangað
til eftir strið var hinu þýðingar-
mikla Fulltrúaráði i Osló stjórnað
af örfáum forustumönnum sem
Tranmæl, Gerhardsen og Torp. t
gegnum sögu norska Verka-
mannaflokksins hefur það verið
þannig, að merki þau, sem bárust
frá Oslóflokknum, voru gerð að
stefnu flokksins i heild. Þess
vegna áttu þessir forustumenn
hægt um heimatökin. Þeir, sem
stjórnuðu Fulltrúaráðinu, stjórn-
uðu næstum þvi öllum flokknum.
Valdahrokinn náði þó hámarki,
þegar að þessir herramenn, aö
undirlagi Gerhardsens forsætis-
ráðherra, kalla saman fund i
Fulltrúa'ráðinu og samþykkja til-
lögu um nýja utanrikisstefnu
Noregs án þess aö tilkynna
stjórninni eða utanrikisráðherra
um málið fyrirfram. Þeir voru
ekki vissir um, hvort Lange væri
nógu „atlantiskur” til að sam-
þykkja slika tillögu, og vildu þvi
hrinda honum i vesturátt. Lange
skiptir þvi litum, þegar hann les
Verkamannablaðið næsta dag, og
sér að eigin flokkur, án þess
að hafa samband við hann, hafi
haldið Fulltrúafund og samþykkt
tillögu um breytta stefnu i utan-
rikismálum. Hann hellti sér þar-
afleiðandi yfir ritara flokksins,
Hakon Lie, sem hann taldi að
væri potturinn og pannan i
hneykslinu. Hinn siðarnefndi
svarar þá hæversklega, að for-
sætisráðherra landsins, Einar
Gerhardsen, væri einnig með i
púkkinu. Ég skil ekki, hvernig
Gerhardsen ætlar að útskýra
þessa nýju upplýsingar (bók
Eriksens „DNA og NATO” útg.
1969), en hann neyöist til þess i
endurminningum sinum, sem
hann vinnur núna að.
— Gerhardsen og Lange skiptu
þó báðir siðar um skoðun?
— Já. Það var áhugavert, að i
byrjun var Gerhardsen meira
fylgjandi atlantisku hernaðar-
bandalagien Lange. Þetta snerist
við, eftir þvi sem timinn leið.
Lange var með djúpar rætur i
Vestur-Evrópu. Hann ólst upp i
London, Brilssel og Genf. Hann
var meiri vestur-evrópubúi en
Norðmaður.aðmörguleyti. Hann
hugsaði eins og visindamaður, vó
hlutina og mat, að það tók hann
breyta um stefnu. En þá varð það
of seint.
— Að áliti margra flýtti valda-
taka kommúnista i Tékkóslóva-
kiu fyrir noskri aðild að NATO?
— Þetta var gjöf af himnum of-
an til þeirra, sem óskuðu eftir að-
ildNoregs i NATO. En ég held að
NATO-þróunin hefði orðið sú
sama I Noregi, þótt að valdatakan
i Tékkóslóvakiu hefði ekki átt sér
stað. Hún skipti t.d. engu máli
fyrir Halvard Lange. Svo ekki sé
minnst á Nordahl, Hauge og Hak-
on Lie. En stjórnarbyltingin var
gjöf frá himnum, og hún hafði
mikil áhrif á hugsunarhátt Ger-
hardsens. An hennar hefði Ger-
hardsen aldrei haldið Kraker-
öy-ræðuna. Persónulega verð ég
að segja, að valdatakan er eitt af
þvi heimsulegasta, sem Rússar
hafa gert eftir strið.
Ef Sovétmenn hefðu látið
Tékkóslóvakiu þróast óhindrað
áfram, hefði landið orðið að só-
sialiskri fyrirmynd: eins konar
sýningargluggi til vesturs, þar
sem sósialiskt lýðræði hefði rikt.
Utanrikisstefna Tékkóslóvakiu
var mikið vinveittari Sovét-
mönnnum en Vesturveldunum.
Landið var læknað af allri vest-
rænni meinsemd eftir Munc-
hen-sáttmálann. Ef Sovétrikin
hefðu þorað að láta Tékkóslóva-
kiu halda stjórnháttum sinum, og
ekki komiðá kommúnisma, nema
ef tékkneskir kommúnistar hefðu
náð meirihluta á þingi þá hefðu
Sovétrikin staðið sterkar, and-
stæðingar NATOs hefðu staðið
sterkar og Evrópa öll hefði orðið
hamingjusamari.
— Hvernig stóð á þvi, að
(siðar SV) 1975, undir forustu
Reidar Larsens.
— Þó að meirihluti flokks-
manna Verkamannaflokksins
hafi verið fylgjandi norrænu
varnarbandalagi, tókst leiðtogun-
um að þvinga Noreg i NATO.
Mörg önnur dæmi úr sögu flokks-
ins virðast styrðja þá skoðun, að
Verkamannaflokkurinn sé ólýð-
ræðislegur og undir oki forustu-
manna. Hvað vilt þú sem gamall
flokksmaður segja um þetta?
— Margir okkar tóku að efast
um hina lýðræðislegu byggingu
flokksins, eftir að hafa séð yfir-
gnæfandi meirihluta Landsfund-
arins greiðs atkvæði á móti sann-
færingu sinni. Það leikur enginn
vafi á, að ef fundarmenn lands-
fundarins hefðu haft frjálsar
hendur og ekki verið undir þrýst-
ingi frá leiðtogunum, hefðu þeir
kosið norrænt varnarbandalag i
stað þess að gerast handgengnir
hernaðarbandalagi sem stjórnað
var af hinni hákapitalisku
Ameriku. Ef leiðtogarnir væru
spurðir sams konar spurningar,
mundu þeir sennilega svara
henni á þann veg, að lýðræði er
ekki aðeins frelsi flokksmanna til
að tjá hug sinn og sannfæringu,
heldur verður að stjórna lýðræð-
inu með tryggri hendi. Þeir
mundu segja, að á sama hátt
verður lýðræðislegur flokkur aö
hafa forustu, og að forustan veit
alltaf betur en hinn óbrotni
flokksmaður, ekki sist i utanrikis-
málum.
Þess vegna verða flokksmenn
að þola það, að forustan segi þeim
hve hættulegt það sé að láta
stjórnast af tilfinningum en ekki
kunnáttu og viðsýni, þegar
— Þar sem andstaðan átti sér
enga sterka leiðtoga, var enn
auðveldar fyrir leiðtoga Verka-
mannaflokksins að hóta að segja
af sér en ella.
Leiðtogar NATO-andstöðunnar
voru að mestu afllausir. Sá
fremsti, Olav Oksvik var ekki
einu sinni reiðubúinn til að fýlgja
stefnu sinni eftir og gerast flokks-
formaður, ef NATO-leiðtogarnir
segðu af sér. Hann barðist ekki af
neinum krafti fyrir málstað and-
stöðunnar á landsfundinum og
eftir að tillaga hans hafði verið
felld lagði hann upp laupana til að
kljúfa ekki fundinn. Auk þess,
sem andstöðuna skorti fasta for-
ustu, var hugmyndafræðilegur
ágreiningur meðai andstöðu-
manna. Þetta tvennt geröi það að
verkum að andstaðan féll um
sjálfa sig.
— Margir álita að fjárhagshlið-
in hafi skipt miklu máli i sam-
bandi við inngöngu Noregs i
NATO?
— Já. Ég get sagt þér dálitla
sögu. Mörgum árum eftir að Nor-
egur gerðist aðili að NATO, varð
ég eitt sinn samferöa ráðherra i
stjórn Gerhardsens, Ulrik Olsen
að nafni. Hann var mikill fésýslu-
maður frá Kristianssund, reynd-
ar miljónamæringur, sem hafði
komið sér áfram að eigin ramm-
leik og var i alla staði ákjósanleg-
astikrati. Við töluðum um heima
og geima, og meðal annars um
inngöngu Noregs i NATO. Ég lýsti
yfir harmi minum yfir þvl, að
norræna lausnin hafði ekki orðið
að veruleika, og að stuðnings-
menn NATO heföu verið jafn
ógagnrýnir og einstrengingslegir
og raun bar vitni. Þá sagði Ulrik
una i Chile. Jafnvel þó að Noregur
mundi þróast á þingræðislegan
hátt I áhrifamikla sósiallska átt,
kæmi ekki til bandariskrar ihlut-
unar. En auðvitað yrði Noregur
fyrir ákveðnum þrýstingi eins og
Carter notar á ítali, þegar hann
varar Kristilega Flokkinn við að
hafa kommúnista i stjórn. Þannig
mundi einnig sendiherra Banda-
rikjanna i Noregi vara þjóðina við
of snöggri þróun i sósialiska átt.
Það eru allt aðrir hlutir, sem
hindra sósialíska þróun I Noregi i
dag. Það er með öllu óm,ögulegt
að koma á raunhæfum sósial-
isma i Noregi fyrr en öll
Vestur-Evrópa er orðin sósialisk.
Það er ekki fyrr en Bretland og
V-Þýskaland eru orðin sósialisk,
að sósialismi á gagnger lifskjör
hér I landi. Það, sem er fyrst og
fremst verkefni norrænna sósial-
ista, er að undirbúa hina huglægu
breytingu, sem framkvæmd só-
sialismans er samfara, með þvi
auka lýðræði þjóðfélagsins eins
framalega og unnt er. Skandi-
navia er það háð alþjóðaviðskipt-
um, að það er afar erfitt fyrir eitt
landanna að gera slika þjóð-
félagsbreytingu upp á eigin spýt-
ur.
— Og á meðan Norðmenn blða
eftir byltingunni i V-Evrópu,
verða þeir að una við einræði só-
sialdemókratiskra leiðtoga?
— Nokkrum árum eftir að Nor-
egur gekk i NATO, hitti ég Olav
Oksvik og við byrjuðum að tala
um hinar ólýðræðislegu aðferðir
Verkamannaflokksins, og hina
vestrænu einstefnu, sem flokkur-
inn aðhylltist. Ég spurði hann,
hvort að hann væri ekki tilbúinn
Framhald á 14. siðu
Priðja grein____________________________________ VIÐTAL VIÐ TRYGVE BULL LEKTOR Teikningar og texti: Ingólfur Margeirsson
Það eru tæp 30 ár siðan Noregur gekk í NATO. Meðal
þeirra flokksmanna Verkamannaflokksins, sem hve
ákafast börðust gegn aðild Noregs að Atlantshafsbanda-
laginu var Trygve Bull lektor. Hann vará þessum árum í
nánu sambandi við leiðtoga Verkamannaflokksins og
æðstu menn norsku þjóðarinnar.
í viðtalinu, sem hér fer á eftir, gerir hann m.a. grein
fyrir andstöðunni innan Verkamannaflokksins og
ástæðum þeim, sem urðu henni að falli. Trygve skýrir
einnig frá „norrænu lausninni", þeas, ráðagerðinni um
norrænt varnarsamband og aðferðum krataforustunnar
við að koma þeirri hugmynd fyrir kattarnef, og bregður
upp mynd af ástandinu í alþjóðamálum og norskum
innanríkismálum á þessum tímum.
Trygve BuU er einn þeirra inganna og aðildinni að
Komintern, og aðhylltust hina
hefðbundnu sósialdemókratisku
stefnu, sem barðist bæði gegn
vestrænum kapftalisma og
sovéskum sósialisma. Það var
þessi siðarihópur, sem hafði gert
norræna samvinnu að gunnfána
sinum, og það voru þeir, sem
héldu sambandi við bræðraflokk-
er
manna, sem hafa yndi af að segja
frá. Hann er litill og þéttvaxinn,
en hreyfingar hans eru liprar og
snöggar og algjörlega lausar við
þann öldungslega stirðleika, sem
einkennir gjarnan fólk á hans
aldri. Augun eru hvöss og athugul
bak við gleraugun og röddin ei-
litið hvell, með kennarahreim.
um að mörgu leyti stefnu Sovét-
rikjanna, en töldum okkur fylgja
hinni eiginlegu stefnu kommún-
ista. Við héldum þessari stefnu,
þegar við gengum inn i Verka-
mannaflokkinn 1936 og Mot Dag
leystist upp. Persónuleg þróum
min varð sú, að efasemdir minar
gagnvart stefnu Sovetrikjanna
jukust æ meira. Ég taldi mig eng-
an veginn i flokki þeirra, sem ég
gat fyrst. Jafnvel áður en Moskvu-
réttarhöldin hófust, hafði ég feng-
ið óbeit á stjórnmálakerfi Sovét-
rikjanna, sem ég taldi bæði frum-
stættog vanþróað, og gæti á eng-
an hátt orðið fyrirmynd af þvi
þjóðfélagi, sem róttækir vinstri
menn dreymdu um að byggja á
Vesturlöndum. Ég tilheyrði þvi
hvorugum hópnum. Hins vegar
var égsmeykur um, að NATO-að-
ild muni leiða af sér volduga
hægrisveiflu innan flokksins. Slik
þróun mundi ekki aðeins verða til
þess, að Noregur færðist nær
vestrænum auðvaldsþjóðum,
— 1 striðinu milli Þýskalands
og Bretlands voru 95% þjóðarinn-
ar á bandi breta. Þegar Noregur
gekk i NATO 1949, var hins vegar
stór hluti þjóðrinnar andsnúinn
hinni afturhaldssömu auðvalds-
stefnu USA. Sovétrikin höfðu hins
vegar ráðið að niðurlögum nasis-
mans i austri og nutu talsverðrar
virðingar meðal Norðmanna.
Mikill þorri þjóðarinnar hefði þvi
neitað að berjast með Banda-
rikjamönnum gegn Sovétmönn-
um og hætta á, að þjóðin hefði
klofhað I tvennt. Þetta var ein
meginástæða þess, að ég taldi
Noregi best borgið i hlutlausu,
norrænu varnarsambandi, sem
væri óháð hernaðarbandalögum i
vestri jafnt sem austri.
— Það er vitað mál, að Sviþjóð
hefði ekki megnað að sjá Dan-
mörku og Noregi fyrir vopnum á
þessum timum. Vopnin varð þvi
að fá erlendis frá. Hefðu vestur-
veldin látið norrænu varnarsam-
bandi hergögn i te?
Þegar Noregur
gekk í NATO
„Flestir
hlutu
sálarmem,,
talsverðan tima að ákveða sig.
Hann var i fangabúðum nasista i
striðinu og var þvi ekki I London
eins og flestir hinir fylgjendur
NATO, og þurfti þvi aðlögunar-
tima til að fyllast af hrifningu yfir
þessari vestrænu hugmynd. En
þá breytir Gerhardsen um skoð-
un. Hann byrjar að ræða málið
við gömlu vinina sina Hedtoftog
Erlander, sem þá voru forsætis-
ráðherrar i Danmörku og Svi-
þjóð.Hedtoft lagði næstum þvihöf-
uðið að veði, til að koma „nor-
rænu lausninni” i höfn. Það var
gamall draumur Dana að sam-
eina Skandinaviui varnarmálum,
og Sviar þráðu ekkert frekar en
að vera miðpunktur litils hernað-
arbandalags i N-Evrópu. Dan-
mörk var að visu varnarleg byrði,
vegna landfræðilegrar legu sinn-
ar, en með timanum yrði Noregur
og Sviþjóð það hernaðariega
sterk, að þau gátu borið Dan-
mörku. Gerhardsen féU fyrir rök-
um kunningja sinna og byr jaði að
Kommúnistaflokkur Noregs lagði
blessun sina yfir valdatöku Sovét-
manna I Tékkóslóvakfu?
(Þurr hlátur) — NKP var
hlýðið útibú frá Moskvu. Um leið
og Pravda og Izvestia höfðu
borist til Oslóar, var stefna
norska Kommúnistaflokksins
ákveðin. Þvi miður hélt þessi þró-
un áfram. Sama gerðist við Ung-
verjalandsuppreisnina 1956 og við
innrásina i Tékkóslóvakiu 1968.
Að visuurraði NKP þá dálitið, en
i dag vill enginn meðlimanna
viðurkennaeinstökmótmæli, sem
áttu sér stað innan flokksins fyrir
tæpum tiu árum. Stefna fiokksins
i dag er þvi fullkomlega hlýðin
utanrikisstefnu Sovétrikjanna.
Þetta er ein orsök þess, að
Evrópukommúnisminn hefur
aldrei átt upp á pallborðið hjá
NKP.
Túlkendur Evrópukommún-
ismans I Noregi éru þeir menn,
sem klufu sig útúr Kommunista-
flokki Noregs og mynduðu SF
þjóðarheill er i húfi. Þetta þýðir i
reynd, að þegar flokksforustan er
sammála um ákveðna stefnu, en
er á öndverðum meiði við meiri-
hluta flokksmanna, er boðað til
landsfundar og þar tilkynnir for-
ustan, að ef að landsfundurinn
samþykki ekki stefnu leiðtog-
anna, treysti forustan sér ekki til
að taka ábyrgðina á áframhald-
andi stefnu i þjóðarmálum.
Þetta gerðu þeir á landsfundin-
um um NATO. Það var vitað
mál, að ef forustan hefði sagt af
sér, hefði þjóðin klofnað, þar sem
borgaralegu flokkarnir studdu
NATO-aðild og Verkamanna-
flokkurinn hefði orðið sundraður,
höfuðlaus her. Þess vegna sam-
þykkti landsfundurinn NATO-til-
löguna á móti vilja slnum og
flestir fundarmenn hlutu ævar-
andi sálarmein. Margar aðrar
samþykktir hafa verið knúnar
fram með þessari aðferð.
— Andstaðan gegn NATO-aðild
var einnig illa skipulögð?
Olsen við mig: „Þér skjáltlast
kæri vinur, hér var ekki um hug-
myndafræðilegar ástæður aö
ræða, eins og þú hefur áhuga á.
Hér var einfaldlega um peninga
að ræða. Við fengum vopnin
ókeypis frá Ameriku ef við geng-
um i NATO, en hefðum þurft að
borga þau i sænskum, ef við hefð-
um stofnað norrænt varnar-
bandalag”.
— Hefur norsk þátttaka iNATO
staðið i vegi fyrir sósiaiiskri þró-
un i Norgegi?
— Nei. Égheldað þróuninhefði
orðið nokkurn veginn sú sama,
hvort sem Noregur hefði verið
meðlimur i norrænu varnar-
bandalagi eða NATO. Hefði land-
ið hins vegar reynt að gera þjóð-
félagsbyltingu i verstu hrið kalda
striðsins, hefðum við mátt búast
við bandariskri ihlutun. En ekki i
dag. Carter Bandarikjaforseti
mun ekki gripa fram I innanrikis-
þróunina i Noregi á sama hátt og
USA aðstoðaði herforingjaklik-
„Jafnvel áður en Moskvuréttarhöldin hófust, hafði ég fengiðóbeit á stjórnmálakerfi Sovétrlkjanna...” „Ei fundarmenn landsfundarins hefðu haft frjálsar hendur, og ekki verið undir þrýstingi frá leiðtogunum, hefðu þeir „Það er með öllu ómögulegt að koma á raunhæfum sósialisma i Noregi fyrr en öll V-Evrópa er orðin sóslalisk.”
kosið norrænt varnarbandalag i stað þess að gerást handgengnir hernaðarbandalagi, sem stjórnað var af hinni
hákapitalisku Ameriku.”