Þjóðviljinn - 23.06.1978, Blaðsíða 9

Föstudagur 23. júnl 1978 ÞJÓÐVILJINN — 9 SÍÐA
Míkróspjöld
i staö bóka?
Þingi Sambands
norrænna rannsóknar-
bókavaröa lýkur á morg-
un. Sambandið eða Nord-
isk videnskabeligt Biblio-
tekarforbund eins og það
heitir á danskri tungu hef-
ur þingað hér i tæpa viku/
og er hér um að ræða sam-
tök bókavarða við vísinda-
bókasöfn/ þ.e. þjóðbóka-
söfn, háskólabókasöfn og
sérfræðibókasöfn af ýmsu
tagi.
Einn af þátttakendum þingsins
er Claus Ingemann Jörgensen,
svo lár, opnast alls kyns mögu-
leikar.
— Hvaöa möguleikar þá?
— Ja, t.d. geta söfn pantað
svona spjöld frá öðrum söfnun
eða stofnunum. Þá er oft um að
ræða bækur, sem sakir aldurs eða
verðleika eru ófáanlegir til
Utláns. Séu þær hins vegar settar
á mikóspjöld má senda þau landa
milli fyrir einn dollar. Einnig
geta rithöfundar eöa pennar, sem
hafa hug á að gefa út bækur sínar
eða verk i ákveðnu upplagi, snúið
sér til mikróspjalda-
framleiðenda, látiö ljósmynda
handritið á spjald fyrir vægan
pening og dreift spjöldunum
áleiðis.
Claus Ingemann heldur hér á mlkróspjaldi, sem rúmar 400 siöna bók.
visindabókavörður frá
Danmörku, og starfsmaður við
Háskólamiðstöð Alaborgar i
AVC. Jörgensen hefur kynnt
svonefnd mikróspjöld á þingi
þessu, og hitti Þjóðviljinn hann aö
máli til aö forvitnast nánar um
þessa nýju tækni, sem ef til vill á
eftir að gjörbylta aðstöðu bóka-
safna til geymslu á fræðiverkum
og öðrum bókmenntum.
Jörgensen var fyrst spurður að
þvi, hvaöa fyrirbæri mikróspjöld
væru, eða „mikrofches” eins og
það heitir á útlensku.
— Mlkróspjald er raunveru-
lega þróun á hinni svonefndu
mikrófilmu, sem hefur þekkst
nokkuð lengi við bókasafnsstörf.
Það nýja við þessa tækni byggist
á þvi, aö hægt er að ljósmynda
bækur á 16 mm filmu I stað 35 mm
áður, og einnig er hægt að
ljósmynda verkið beint á spjald-
ið. Mikróspjald er á stærð við
vanalegt póstkort og rúmár 400
siðna bók. Það gefur auga leiö,
hve mikið geymslurými það spar-
ar bókasöfn aö ljósmynda ýmis
uppsláttarverk á þennan hátt.
Það er einnig stór kostur, hve
ódýr þessi spjöld eru i
framleiðslu. Eittspjald (400 siðna
bók) kostar 6 krónur danskar eða
einn dollar I framleiðslu. Þar sem
kostnaðurinn við mikróspjöld er
Spjall við
Claus I.
Jörgensen
um nýja
míkrótœkni
— Hvernig eru svo þessi spjöld
lesin?
— Þau eru lesin i sérstökum
vélum, sem minna á kvikmynda-
klippiborð, en eru þó miklu
einfaldari i sniðum. Minnstu tæk-
in komast fyrir i vanalegri hand-
tösku.en einnig eru til stærri tæki.
Tækið samanstendur af „lesara”,
sem stækkar mikrómáliö og
skermi þar sem textinn er lesinn.
Lesmálið verður þá mun stærra
en vanalegt letur I bókum. Þetta
gerirþaðað verkum, að fólk, sem
hefur við sjóndepru að striða, á
auðveldara með að lesa af slikum
skermum en að rýna i bók.
Heilsuvemdarstöð
Kópavogs
Sjúkraliði óskast strax eða frá 1. júli.
Upplýsingar gefur hjúkrunarforstjóri i
sima 40400.
Mikróspjald I réttri stærö. Salka Valka Laxness kæmis t.d. fyrir, á þessu spjaldi.
— Hvernig varö þessi mikró-
spjaldahugmynd til?
— Mikrófilman er gömul tækni.
Danska fyrirtækið M-tek
(Mikroteknologi) sneri sér fyrir
nokkru til Háskólamiðstöðvarinn-
ar I Alaborg með þeirri fyrir-
spurn, hvort að visinda- eða
fræðimenn hefðu áhuga á að fá
ritgerðir sinar festar á
mikrófilmur, þar sem dýrt væri
aö gefa út ritgerðir i bókaformi.
Háskólinn svaraði, að ritgerðirn-
ar væru ekki svo aðkallandi
vandamál i útgáfu, en hins vegar
ætti Háskólamiðstöðin (AUC) i
miklum erfiðleikum með bóka-
safn sitt. Safnið væri tiltölulega
nýtt, og vantaði safnið ýmsar
eldri heimildir og bækur, sem
erfitt væri að ná i. Þannig
komumst við i AUC og M-tek að
þeirri hugmynd að hægt væri að
festa þessar gömlu bækur á
mikróspjöld og senda okkur.
Þetta var gert. Eftir tvær vikur
vorum við búnir að eignast 80
bækur á spjöldum (sem tóku jafn
mikið pláss og veltroðið veski) og
þar með búnir að spara okkur
mikinn tima, fyrirhöfn og pen-
inga.
— Eru engin vandamál þessari
nýju tækni samfara?
— Við skulum fyrst gera okkur
grein fyrir þvi, að mikróspjaldið
mun ekki og á ekki að leysa bók-
ina af hólmi. Mikróspjaldiö er
hjálpartæki, sem auðveldar ýmsa
þætti bókasöfnunar, kennslu og
lesturs. Það má nefna i þessu
sambandi að prentaun vara-
legrar bókar tekur margar
vikur, og jafnvel mánuði. Með
mikróspjaldatækninni getum við
framleitt 4 bækur á klukkutima,
hvort sem það er endurprentun á
útgefnum bókum eða á nýjum
handritum. Aðalvandamálið i
sambandi við þessa framleiðslu
eöa útgáfu er höfundarrétturinn.
Viö höfum hingað til einungis
fengist við gamlar bækur, þar
sem höfundarrétturinn hefur
fyrnst.
Hefjist hins vegar útgáfustarf-
semi og afritun á núlifandi höf-
undum koma ýmis vandamál til
sögunnar, svo sem greiðsla fyrir
höfundarrétt.leyfi til birtingar
o.s.frv. Þetta eru þó vandamál,
sem ekki eru brýn vegna þess, að
útgáfa mikróspjalda mun i
nánustu framtið beinast fyrst og
fremst að eldri verkum, spjald-
skrám og öðrum upplýsingum,
sem spara tima, rúm og fyrir-
höfn. Hins vegar er ekki þvi að
neita, að með mikróspjaldatækn-
inni opnast alls kyns möguleikar.
T.d. getum viö aukið bókaþjón-
ustu við vanþróuð lönd, hægt er
að brúa ýmis menningarbil milli
landa og auka má upplýsingar
milli aöila. Mér dettur t.d. i hug,
að spara mætti ýmsan kostnað
við bókasöfn i sambandi við
útlán.
Hingað til hefur alltaf stór hóp-
ur lánenda bókasafna ekki hirt
um að skila bókum, sem þeir fá
aö láni. Innheimta bókanna hefur
krafist mikils tima og fjár
af bókasafninu. t framtiðinni væri
kannski hægt að lána út
mikróspjöld án þess að skrá
lánanda, og skili hann ekki
spjaldinu þá er það svo ódýrt i Claus Ingemann Jörgensen að
framleiðslu (1 dollar) að það tek- lokum.
ur ekki að innheimta það, segir — IM.