Þjóðviljinn - 27.08.1978, Blaðsíða 14

14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. ágúst 1978
Uss, Sjálfstæftisflok'kurinn
og Alþýftuflokkurinn
eru náttúrulega eitt og
sama eplift
Það sem skiptir höfuftmáli
er að einangra og
uppræta arðræningjana —
afætulýðinn.
Þeir eru mannlífinu
hættulegri en fjallarefur
í fjárhjörð
Það er eins og þetta þurfi
að spretta úr hrjóstrugum
jarðvegi en úr honum
spretta lika einatt
harftgerðustu jurtirnar
En meft pólitíkina er það
nú þannig, aft þegar
maftur er farinn að hafa
unun í gogginn þá dregur
úr glóðinni
:
iMsií
-
Læt ekki hræra í hausnum
á mér einsog grautarpotti
í Dölum á Héraði býr 76
ára gamall bóndi, Ingvar
Guðjónsson. Hann er vel
þekktur á Austurlandi og
var um árabil einn af for-
ystumönnum austfirskra
bænda, m.a. varhann um
12 ára skeið f ulltrúi Norð-
Mýlinga á Stöftarsam-
bandsþingum bænda og
18 ár var hann formaður
Búnaðarfélagsins í sinni
sveit. En lífshlaup þessa
aldna heiðursmanns
er líka merkilegt fyrir
aðrar sakir. Á unga aldri
skaut sáðkorn kommún-
ismans rótum í brjósti
hans og í hafróti krepp-
unnar tók hann þátt í að
stofna kommúnistafélag
í heimasveit sinni með
öðrum ungum öreigum.
Og þó hann hafi „um
skeið snúið sér að öðru"
einsog hann orðar það,
hef ur hann á seinni árum
hneigst æ meir að
kommúnismanum sem
einu lausninni á vanda-
málum heimsins i dag.
Ingvar er þekktur fyrir
skorinorðan málflutning
og Þjóðviljinn bað hann
því að segja undan og of-
an af pólitíkinni einsog
hún var og er.
— Þaö er nú pest i bænum,
segir Ingvar þegar viö komum i
Dali. Konan liggur, en ég er sem
betur fer búinn að drepa þennan
óþverra úr mér. Ég nota bara
kamfóru á svona lagað, hún
drepur svona pestir. Annars
heitir þetta vist inflúensa sem
ég hélt nú að væri liðin hjá hér.
En þetta endurnýjast vist alltaf
að sunnan.
— Þegar vift erum gengnir til
stofu spyrjum vift Ingvar hve-
nær hann hafi fyrst komist i
kynni vift sósialismann.
— Það var á árunum 1920 —
1922, þegar ég var á Eiðum.
Benedikt Blöndal kenndi þá
félagsfræði við Alþýðuskðlann
og hann fór grannt með okkur i
flestar tegundir af sósialisma,
bæði marxismann og leninism-
ann og jafnvel anarkisma. Þaö
urðu nú flestir til að viðurkenna
mannúðarviðhorf kommúnism-
ans og hjá mörgum kviknaði á
neista. Blöndal var nefnilega
svo eldheitur kennari og vist var
hann sósialisti innst inni. Hann
fór svo frá skólanum þegar mis-
sætti kom upp milli hans og
skólameistara. Blöndal var
alveg einstakur frihyggjumaður
en skólameistari aftur rignegld-
ur. Ég varð svo ráðsmaður hjá
Blöndal eitt ár, og þá sagði
hann mér að hefði kommúnism-
inn haft annað viðhorf til trúar-
bragðanna, hefði hann kastað
sér i fang hans.
— Varstu svo ekki viðriftinn
stofnun kommúnistafélags efta
sellu hér nokkru siðar?
— Jú jú. Þaft var um og eftir
1930. Við vorum ansi róttækir i
Eiðaþinghánni þá. En formlegt
skipulag mundi vart hafa kom-
ist á með okkur án aðstoðar, en
þá aðstoð veitti okkur Gunnar
Benediktsson rithöfundur. Sam-
tök af þessu tagi voru kölluð
„sellur”, — en við kölluðum
þetta bara Kommúnistafélag
Eiðaþinghár og boðuðum fundi
og samkomur undir þvi nafni.
Ég var ritari félagsins uns ég
fluttist úr Eiðaþinghá — 1936 —
en formaður var Arnbergur
Gisiason, þá ráðsmaður hjá Páli
Hermannsyni alþm. á Eiðum.
Þriðja hjólið i stjórninni var
Guðný Sveinsdóttir húsfrú á Ey-
vindará.
— Hvaft voruft þift margir sem
tókuð þátt I störfum Kommún-
istafélags Eiftaþinghár?
— Það munu hafa verið 14 eða
15 sem voru skráðir félagar, auk
þess voru nokkrir hreyfingunni
hlynntir. Þetta var lika i lægð
kreppunnar, allt var i botnlausri
kreppu og það hefði þurft hálf-
gerða fávita til að verða ekki
róttækir við þær aðstæður
þ.e.a.s. ef menn fóru að grafast
fyrir um orsakir kreppunnar —
höfnuðu kenningunni um að hún
væri i ætt við vindinn.
— Hvernig stóft á þvi aft
Gunnar Benediktsson aftstoftafti
ykkur vift þessa félagsstofnun?
— Hann var þá genginn frá
kjóli og kalli I Saurbæ, og var á
ferft hér austur á fjörðum á veg-
um KFl. Stuttu eftir áramótin
1932 var haldið einskonar
héraðsmót i Alþýðuskdlanum á
Eiðum á vegum Búnaðarsam-
bands Austurlands. Siðasta dag
mótsins var haldinn einskonar
pólitiskur fundur, þar rædd ým-
is vandamál og afleiðingar
kreppunnar. Gunnar kom i Eiða
Myndir og texti:
ÖS/ÖT
Spjallað
við
Ingvar
Dölum
sem gistivinur skólastjóra —
Jakobs Kristinssonar, — hann
sat þennan fund og fékk leyfi til
að taka þátt i umræðunum, og
varð all-hvasst á fundinum með
köflum. Við rótæklingar höfð-
um farið þess á leit, að hann
flytti erindi um kreppuna og
kommúnismann að fundi lokn-
um, sem hann varð ljúflega við
að fengnu leyfi skólastjóra
varðandi fundarsalinn.
Við alþingiskosningarnar 1933
um vorið, var Gunnar svo i
framboði fyrir Kommúnista-
flokkinn i Norður-Múlasýslu og
hlaut i þeim um 70 atkvæði. Að
þeim ioknum var hann í kaupa-
vinnu hjá bændum um sumarið,
m.a. hjá Birni i Hnefilsdal, þar
sem hann vann að samsetningu
hestasláttuvélar og þjálfaði
hesta fyrir henni, en vélin var sú
fyrsta þeirrar tegundar á Jökul-
dal og öllum þar framandi hlut-
ur. Um haustið stofnaði Gunnar
deild i KFÍ á Jökuldal og með
okkur i Eiðaþinghánni. Helsti
maður i deild Jökuidæla mun
hafa verið Þorkoll sonur Björns
i Hnefilsdal, skarpgreindur og
drengur góður. Þriðja deildin á
Héraði varð svo til i Hróars-
tungunniog helsti forystumaður
hennar Sigurður Arnason,
Heiðarseli, nú Hveragerði.
— Hefurftu haft samband vift
Gunnar siftan?
— Nei, ég hef aldrei séð Gunn-
ar siðan viö stofnuðum saman
Kommúnistafélagið en oft hefur
mig langað að hitta hann. En ég
hef lesið bækurnar hans og dá-
ist að þvi hve hann fer satt með,
einsog til dæmis af fundinum á
Eiðum, þar er ekki orðinu hall-
að og frásögnin frábær snilld.
— Hvernig hefur ykkur enst
kom múnisminn frá þessum
tima?
— Það dofnaði nú yfir þessu.
Menn fóru að basla við að búa,
þvi ekki var nú lifvænlegt að
hirast i vinnumennsku, allra
sist fyrir fjölskyldufólk. Ég fór
sjálfur að Hjartastöðum i Eiða-
þinghá en flæmdist fljótt þaðan,
þvi innleggið mitt nægði einung-
is til að borga landsskuldina og
ekkert meir. Þá fór ég að Finna-
staðaseli i Eiðaþinghá, einu
lélegasta býli á öllu Fljótsdals-
héraði. Þaöan kom ég i Dali 1936
og hér hefur mér liöiB vel. En
með pólitikina er það nú þannig,
að þegar maður er farinn að
hafa unun I gogginn, þá dregur
úr glóðinni. Svo finnst mér vera
lögmál, að þetta fölni með aldr-
inum. Ekki vil ég nú samt
viðurkenna það á mér. Það má
að visu segja, að ég hafi um
skeið snúið mér að öðru, en eftir
að ég hætti að búa fór ég að hafa
tima til að hugsa um pólitik
og ég held að það eimi vel af
þeirri glóð sem kviknaði i Eiða-
skóla fyrir áratugum siðan, og
ég veit heldur ekki hvernig
annað gæti ygrið, á meðan ég
held nokkurn veginn sönsum.
— Dró ekki almennt úr rót-
tækni meftal alþýftu manna, þeg-
ar kom fram 1 stríðið?
— Þetta var svona jafnt fram-
undir striðsbyrjun og þó frekar
vöxtur. Svo kom Finnagaldur-
inn, þá dalaði þetta og fór allt á
dreif. Á Islandi varð svo hrein
bylting i afkomúmöguleikum
þegar leið á striðið og dró þá
broddinn úr harðasta kjarnan-
um. Þaðereinsogþetta þurfi að
spretta úr hrjóstrugum jarðvegi
en úr honum vaxa lika einatt
harðgerðustu jurtirnar. SvO
kom aftur dálitil sveifla þegar
Sovétrikin voru að vinna sina
miklu sigra i striðinu. Þá var
ekki hallað á Stalin einsog siðar
varð tiska.
— Já, Stalin var vinsæll I
strlðinu en vegur hans minnkaði
heldur aft þvi loknu. Hvaft
fannst þér um hann?
— Þetta var alltsaman ein-
hver helv.... svikamylluáróður
gegn Stalin. Ég er sannfærður
um, að hefði hans ekki notið við,
þá hefðu Þjóðverjar unnið strið-
ið. Menn fy rtust heldur ekki við >
að heyra Stalin nefndan þegar
sovéski herinn var að bjarga
vesturveldunum undan nasism-
anum. Siðan hefur bulið níöiö
gegn Stalin jafnvel i hans eigin
föðurlandi, eftir að þetta slys
varð hérna um árið þegar Krús-
jeff komst til valda. Það er þessi
ekta kratiski áróður sem ég sé
þarna að verki.
— Varstu hlynntur samyrkju-
búskap einsog rússneski
kommúnisminn boftafti?
—Förm sósialismans eru ekki
alls staðar eins, svo þó
samyrkjubú séu góð á einum
stað, þarf það ekki endilega að
gilda annars staðar. Stórsniðin
samyrkja myndi vafalaust gefa
betri möguleika á vélvæðingu
og auka hagvöxt en það er bara
ekki allt. Hagvaxtarmælikvarð-
inn er nefnilega eitthvert háska-
legasta fyrirbæriö sem þekkist i
dag. Og það má lika benda á, að
tæknin er alltaf að aukast i
sveitunum, en hún virðist ekki
færa bændum þann arð eða
frjálsræði sem til var ætlast. Við