Þjóðviljinn - 17.09.1978, Blaðsíða 3

Sunnudagur 17. september 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 3
í þeim verk-
efnum sem
blasa við í fisk-
vinnslunni,
liggja megin.
möguleikar
okkar til að
stofna til
rafeindaiðnaðar
Notkun
rafeindatækja
í frystihúsum
getur aukið
verðmæti
aflans um 2-3
miljarða á ári
Það þarf ekki
nema dálítið
sinnuleysi,
jafnvel hik, til
að við missum
af þvi tækifæri
sem nú bfður
okkar
Páll Theódórsson meft umferftarteljara sem smlftaftur var I Raunvls-
indastofnun Háskólans. Þessi umferftarteljari er mun fullkomnari en
eldri gerftir, þvi hann tekur aflestur meft vissu millibili og flytur töluna
yfir I minniseiningu, sem svo er unnift úr af tölvu.
getur leyst af hendi ólikustu
verkefni, stjórnað fjölhæfri
tölvu, öllu rafkerfi bifreiöar,
vinnsluröð i þvottavélum, ráðið
útsaumi saumavélar þannig að
velja megi milli mikils fjölda af
mynstrum. í saumavél, sem
kom nýlega á markaðipn, er ör-
tölva og er talið að hún hafi leyst
af hólmi um 300 smáhluti.
Loks ber að nefna það, að ekki
hafa einungis komið æ fjölhæf-
ari rafeindarásir fram á
markaðinn, heldur hefur verð
hvers smára farið ört lækkandi.
Ariö 1960 kostaði einn smári t.d.
um 1000 krónur, miðað við nú-
verandi verðlag, en i sumum
hinna nýju rása er verð smár-
ans komið niður i 10 aura.
Hinar gifurlegu framfarir,
sem orðið hafa i rafeindatækn-
inni síöustu ár valda þvi aö mik-
ill hluti þeirra rafeindatækja,
sem notuð eru um þessar
mundir, eru i vissum skilningi
oröin úrelt, þvi þegar þau verða
endurhönnuð með þeim mögu-
leikum sem tæknin býður nú
þegar upp á, þá verða þau
töluvert frábrugðin þvi sem nú
er. Við þetta bætist svo þaö að
örtölvan er allöflug tölva I einni
samrás og getur unnift aft
flóknum verkefnum, sem áftur
þurfti stórar og dýrar tölvur til
efta flóknar sérhannaftar rásir. A
þessari mynd sjáum vift örtölvu-
kubb. Verkefni sin leysir örtölvan
í samræmi við þá forskrift, sem
situr i minni hennar, og getur
sama örtölvan leyst hin ólik-
legustu verkefni.
fjölmargir nýir möguleikar
hafa veriö að opnast i rafeinda-
tækjum, og er örtölvustýrða
saumavélin ágætt dæmi um
slika nýja notkun. Þetta gerir
það að verkum að komandi ár
munu bjóða upp á óvenju rika
möguleika til að koma af staö
rafeindaiðnaði hér á landi.
— I hvaða greinum átt þú
helst von á að við getum keppt
viö stórþjóðirnar i rafeindaiðn-
aði?
— Ég held að skipta megi
tækifærunum i þrjá flokka, eins
og reyndar var gert i mjög fróö-
legri skýrslu um rafeindaiönað
á fslandi sem kom út árið 1975
og var unnin á vegum Iðnþró-
unarsjóðs. f fyrsta lagi þar sem
umtalsveröur heimamarkaður
er til að standa undir þróunar-
kostnaði og þar sem gott tæki-
færi gefst til að reyna tækin. f
öðru lagi framleiðsla á sérhæfð-
um tækjum, sem kunna að
verða hönnuð hér á landi, tæki
sem framleidd eru i litlu magni.
Og loks getur orðið um að ræöa
samsetningarframleiðslu fyrir
erlent fyrirtæki eða í náinni
samvinnu við erlenda aðila.
Það er einkum varðandi
fyrstu tegundina sem forsendur
hafa breyst verulega hin siðustu
ár, þvi bæöi hefur hönnunar-
vinnan minnkað verulega og
samsetningarvinnan er lika
orðin mun minni en áður, en
þekking og hugvit, sem að baki
tækjanna liggur, er þvi orðinn
einn meginþátturinn, og hér
held ég að stærstu möguleikarn-
ir fyrir islenskan rafeidnaiðnaö
liggi, og að meginmöguleikarnir
séu i sjávarútvegi, þvi þar er
fjöldi framleiðslutækja (skip,
bátar og frystihús) verulegur,
jafnvel á heimsmælikvarða, og
- er þessi atvinnugrein mjög opin
fyrir öllum tækninýjungum,
sem geta aukið afköst eða
minnkað tilkostnaö við öflun eöa
vinnslu fisksins.
1 nýjum skuttogara eru senni-
rafeindatæki fyrir 100-150
miljónir króna og i 200-
300 tonna bát fyrir um helming
þessarar upphæöar. t fisk-
vinnslunni eru rafeindatæki enn
ekki notuð i nærri jafnrikum
mæli, en þar biða margvisleg
verkefni lausnar, sem nú er orð-
ið mögulegt að leysa. Færð hafa
verið rök fyrir þvi að auka megi
verðmæti aflans um 2-3 milj-
arða króna á ári með bættri nýt-
ingu hráefnis, sem ná má með
þvi að beita rafeindatækjum i
frystihúsunum. Fyrsta skrefið
hefur reyndar þegar verið stigið
i þessum efnum með stæröar-
flokkunarvél, sem Halldór Ax-
elsson hefur hannað i Vest-
mannaeyjum og nú er fram-
leidd af vélsmiðjunni Völundi i
Eyjum. Ég held að i þeim verk-
efnum, sem blasa við i fisk-
vinnslunni, liggi meginmögu-
leikar okkar til að stofna til raf-
eindaiðnaðar hér á landi.
— En hvað vilt þú þá segja
um hina tvo möguleikana sér-
hæfð tæki, sem framleidd eru i
takmörkuðu magni, og um sam-
setningú. tækja i samvinnu við
erlenda aðila?
— Einnig hvað þetta snertir
held ég að um umtalsverða
möguleika sé að ræða, enda þótt
það verði ekki i jafnrikum mæli.
Þegar hafa verið hönnuð slik
tæki við Raunvisindastofnun
Háskólans, tæki sem ég tel að
feli i sér vænlega framleiðslu-
möguleika.
Undir stjórn dr. Rögnvaldar
Olafssonar hafa verið hönnuð
tæki til að mæla t.d. hitastig eða
þrýsting og skrá niðurstöðuna
sem tölustafi i minniseiningu,
sem greinir niðurstöðurnar þar
til aö þær eru fluttar á sjálfvirk-
an hátt yfir i tölvu til úrvinnslu.
Hliðstæð tæki geta talið fjölda
atburöa eins og t.d. fjölda bila
eöa snúninga vindmælis á
ákveöinni timaeiningu. Tæki af
þessari gerö hafa verið i notkun
hér á landi i hálft annað ár og
reyst mjög vel. A Norrænu eld-
fjallastöðinni hefur verið
hannaður mjög áhugaveröur
hallamælir, sem getur hjálpað
til að sjá fyrir eldsumbrot eða
jarðskjálfta, og ég tel að i þessu
tæki felist einnig mjög áhuga-
verðir framleiöslu-og sölumögu-
leikar. Ýmislegt fleira mætti
nefna af bessu tagi.
Um samsetningu tækja hér á
landi held ég aö geti yel orðið aö
ræða þegar fram liða stundir, en
þó tel ég að algjör forsenda fyrir
þvi aö slikur iðnaöur risi hér, sé
að fyrir hendi verði nokkur raf-
eindaiðnaður. Takist að fá slik-
an iðnað inn i landið held ég aö
hann geti stutt töluvert annan
rafeindaiðnað.
— En hvað þá um þann
möguleika, sem þú telur væn-
legastan, frystihúsin, er farið að
vinna eitthvaö að slikum verk-
efnum hér á landi?
— Já, nokkuð. Ég hef þegar
nefnt stæröarflokkunarvél Hall-
dórs Axelssonar i Vestmanna-
eyjum. Auk þess vinnur Halldór
nú að þvi að breyta tveimur
eldri vogum i frystihúsi i Vest-
mannaeyjum þannig að þær
sendi niðurstöðu vigtunarinnar
sem rafmerki til tölvu. Þessar
vogir vigta fiskinn fyrir og eftir
flökun og roöflettingu og getur
tölvan siðan reiknaö út hve vel
hráefniö nýtist hverju sinni og
gefið viðvörun ef vélarnar skila
ekki nógu góöri nýtingu. Auk
þess er þetta byrjunin á enn við-
tækari notkun á tölvum til að
bæta rekstur frystihúsanna.
A tsafirði hefur verið hönnuö
og smiöuð rafeindavog hjá
Pólnum h/f. Við Eðlisfræðistofu
Raunvisindastofnunar er nú
einnig fariö að vinna að þessu
verkefni frystihúsa á nokkuð
breiðum grundvelli. Þvi má
segja að verkið sé hafið, en
hvort unnið sé nægilega skipu-
lega aö þvi eða af nægilegum
krafti, skal ég ekki segja. Þeg-
ar fyrstu lotu þessa starfs er
lokið og þeir aðilar, sem aö
þessu vinna, og þeir sem reka
frystihúsin, hafa litið betur á
verkefnið sem heild, held ég að
unnt verði að meta möguleik-
ana og árangurinn á raunhæfan
hátt og þá þarf að endurmeta
stööuna og skipuleggja fram-
haldið i samræmi við það.
— En hvað hefur þú fyrir þér i
þvi aö þetta séu ekki draumórar
einir þar sem svo til enginn raf-
eindaiðnaður er fyrir hendi,
nærri engin reynsla til að
byggja á hvað framleiðslu og
sölu snertir?
— Það er alveg rétt aö
reynslugrundvöllurinn er ekki
sterkur, en þó samt nokkur.
Hvað hönnun tækjanna snertir
þá hafa verið hönnuð hér á landi
margvisleg flókin rafeindatæki,
smiðuð og siðan notuð i allrikum
mæli. Hér má minna á braut-
ryðjendastarf, sem unnið var
hjá Iðntækni h/f fyrir nokkrum
árum með hönnun og fram-
leiðslu gjaldmæla fyrir leigubif-
reiðir. Þessi hugmynd kviknaði
mjög snemma hjá þeim. Þegar
árið 1973 lágu fyrir frumdrög að
slikum mæli og ég held að þeir
hafi þar verið langt á undan öðr-
um fyrirtækjum i heiminum að
hanna slikan mæli. Iðntækni
leysti þetta verkefni mjög vel
eins og best sést á þvi að
islenskir leigubilstjórar taka þá
fram yfir erlenda mæla. Að ráð-
ast i fyrirtæki sem þetta hér á
landi er mjög erfitt og átti þetta
vafalitiö þátt i þvi að hönnun og
frumsmiði mælanna tók tölu-
vert lengri tima en orðið hefði
hjá stóru fyrirtæki erlendis.
Fyrirtækið missti þvi af útflutn-
ingsmöguleikum, sem voru
mjög góðir, ef þeir hefðu getað
lokið hönnuninni ári fyrr. Ég tel
að þetta dæmi sýni að við getum
hannað og framleitt flókin raf-
eindatæki hér á laridi. Það, aö
Iðntækni lenti siðar i rekstrar-
örðugleikum og varð loks að
hætta rekstri, er önnur saga.
Það var rafeindavinnustofa
örykjabandalagsins, sem tók að
sér framleiðslu gjaldmælanna
og leysti það verkefni mjög vel
af hendi, og tel ég mikilsvert að
hér á landi skuli vera til fram-
leiðsluverkstæði I rafeindaiön-
aði á borð við það sem nú fyrir-
finnst hjá öryrkjabandalaginu.
Ég held að þau tæki, sem kunna
að verða framleidd hér á landi á
komandi árum, veröi vart erfið-
ari i hönnun eða framleiöslu en
gjaldmælarnir, þannig að þetta
dæmi sanni að verkefni innan
rafeindaiönaðar séu vel viðráö-
anleg.
— Hefur þú þá sterka trú á
þvi aö rafeindaiðnaður i umtals-
veröum mæli muni risa á Is-
landi á komandi árum?
— Ég treysti mér vart til aö
svara þessari spurningu ját-
andi. Ég er hinsvegar sannfærö-
ur um að möguleikarnir séu
mjög góðir, en það getur samt
verið að við missum af þvi tæki-
færi, sem við eígum nú i þessum
efnum að minu mati. Hafa ber i
huga aö enginn rafeindaiðnaður
er til hér á landi sem um munar.
Af þessum sökum er hér enginn
aöili, sem hefur reynslu og fjár-
hagslegtbolmagn til að ráöast á
verkefniö á þann hátt að góö von
sé um árangur. Eigi að leysa
þessi verkefni með innlendri
tækniþekkingu, sem er vissu-
lega fyrir hendi, og framleiöa
tækin af islenskum höndum,
þarf að finna leið til að takast á
við verkefnið á traustan hátt.
Hér vil ég minna á að viðast
hvar kemur rikisvaldið mjög
sterkt sem stuðningsaðili við
rafeindaiönað. Nýlega var t.d.
samþykkt á ttaliu fjögurra ára
áætlun um eflingu rafeindaiðn-
aöar þar i landi. Rétt er að
minna á að þar er fyrir hendi
töluvert öflugur rafeindaiðnaö-
ur. Samkvæmt þessari áætlun
er ráðgert aö styrkja rafeinda-
iðnaöinn með árlegum framlög-
um i formi hagstæðra lána og
beinna styrkja, og hin árlega
upphæð svarar til þess að hér á
landi væri varið 180 miljónum
króna árlega i fjögur ár. Nú ber
reyndar að hafa i huga að þessi
iöngrein er mjög mikilvæg fyrir
italskt efnahagslif, en á móti
mætti benda á að ef sú stefna
yrði tekin hér á landi að stofna
til rafeindaiönaðar hér, þar sem
svo til þarf að byrja frá grunni,
þá væri kannski ekki fráleitt að
byrja eitthvað i likingu við það
sem gert er á Italiu. Ég tel þvi
að algjör forsenda þess að tak-
ast megi að byggja upp
rafeindaiðnað hér á landi sé að
skipulega sé unnið að lausn
verkefnanna og að stutt verði
verulega við þessa viðleitni
fyrstu árin, þvi eitt tapað ár get-
ur þýtt glatað tækifæri, og þvi
má ekki tapa taflinu á tima. Ég
vil minna á að aukning verð-
mæta, sem fá má úr núverandi
sjávarafla, getur fært okkur um
3 miljarða króna á ári, svo 180
miljónir krória styrkur, meðan
verið er að komast yfir byrjun-
arerfiðleikana, þarf ekki að
vera vafasöm fjárfesting. Þeg-
ar þess er auk þess gætt að þessi
upphæð svarar til um helmings
af kaupverði 300 tonna fiskibáts,
þá væri það verðugt umhugsun-
arefni fyrir þá, sem mest áhrif
hafa á f járfestingu i þessu landi,
hvaða forgang slik verkefni eiga
að hafa.
Sú staðreynd virðist nú blasa
við okkur að eitt veigamesta
verkefnið i atvinnumálum þjóð-
arinnar á komandi árum verði
að bæta verulega rekstur frysti-
húsa i sjávarútvegi. Varla er
annars að vænta en að erlend
fyrirtæki muni geta boðið okkur
upp á margvisleg rafeindastýrð
tæki, sem geta aukið hag-
kvæmni i rekstri húsanna er
fram liöa stundir, og liklegt er
þá aö hinn islenski markaður,
og sú reynsla sem ávinnst i
notkun tækjanna hér á landi,
murii þá eiga drjúgan þátt i upp-
byggingu hinna erlendu fyrir-
tækja og þau muni siöan selja
framleiðslu sina til frystihúsa i
öðrum löndum.
I þessu máli held ég að viö
verðum okkar eigin gæfu eða
ógæfu smiðir. Við getum leyst
þessi verkefni sjálfir, en þaö
þarf hinsvegar ekki nema dálit-
ið sinnuleysi, jafnvel hik, til að
við missum af þvi tækifæri, sem
nú biöur okkar.