Þjóðviljinn - 17.09.1978, Síða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 17. september 1978
Kvikmyndaskóli
vélum getur notandinn stillt
hvorutveggja sjálfur.
Stundum er hægt aö taka
kvikmyndir á fleiri en einum
hraða. Ef hægt er að taka hrað-
ar en 18 más, t.d. 36 más, sem
siðan eru sýndar á 18 más, hæg-
ist myndin niður um helming
(siow motion). Sé aftur á móti
hægt að taka hægar en 18 más,
verður myndin þvi hraðari i
sýningu og fæst þá Chaplin
áferð.
Filmunni er vanalega komiö
af stað með þvi að ýta á ,gikk”
sem staðsettur er efst á
,,skammbyssu”-handfangi und-
ir vélinni. Þetta er gert til þess
að hægt sé að halda á vélinni i
annarri hendi en styðja hana
með hinni. eða ef stöðugleikinn
er nógur að stjórna öðrum
kostum vélarinnar svo sem að-
drætti á linsu (zoom). Best er þó
að nota þrifót ti’ þess að halda
vélinni kyrri og er þá hægt að
nota framlengingu (barka) til
þess að koma henni af stað.
I báðum vélunum þarf að
vinda upp notaða filmu til
geymslu fyrir framköllun eða til
næstu sýningar. 1 Super 8mm
snældunni vefst filman upp á
„kjarna” inni i snældukassan-
um jafnóðum og vefst niður af
henni. i stærri vélum er átekin
filma vafin upp á nýja spólu.
Dagsljósspólur eru með lokuð-
um hliðum svo ekki komist ljós
inn á filmuna.
spólunum. Þeir gera notandan-
um kleift að nota stærri spólur
(lengri samfelldan sýningar-
tima) án þess að auka umfang
vélarinnar.
„Hleðslan” á snældunni i
tökuvélinni dugir til fjögurra
minútna töku/sýningar, en spól-
ur sýningarvélarinnar taka
filmu til tuttugu minútna sýn-
ingar og jafnvel iengri.
Filman kemur úr framköllun
á 50 feta spólu sem hægt er að
setja beint i sýningarvélina, en
það er hægur vandi að lima
(splæsa) nokkrar filmur saman.
Flestar sýningarvélar eru
* sjálfþræðandi, jafnvel alla leið á
upptökuspólu. Þetta auðveldar
mjög sýningu og litil hætta er á
skemmdum á filmu vegna
rangrar þræðingar, þó auðvelt
sé að læra hana. 1 vélinni eru
tannhjól (sprocket) sem færa
filmuna 'i vélinni með þvi að
ganga inn i götin á jaðri hennar.
Þetta minnkar álagið á klóna.
Slaufur (lausar lykkjur) verða
að vera beggja vegna sleðans
(klóarinnar) og tannhjólanna,
sem snúast stöðugt, svo klóin
rifi ekki út úr götunum. Séu
slaufurnar ekki fyrir hendi get-
ur filman „runnið” framhjá.
Leið filmunar i gegnum
sýningarvél með hljóði og sjálf-
virkri þræðingu. TT: Tannhjól
(sprocket). BK: Sleðinn. TH:
Stýriskifur. FD: Fjaðrandi að-
haldsskífur. T: Tónhöfuð. C:
Capstan. G: Gúmmiþrýstirúlla.
L: Lampinn. OB: Linsan. Töl-
urnar frá 1 til 5 benda á þá staði
sem eru hættuiegir slæmum
limingum (splæsingum) á film-
unni. Þetta eru sömu staðirnir
sem ryk og önnur óhreinindi
setjast að.
Niðurlag
Blennan i sýningarvél, hér sýnd
með þremur blöðum. Strikaði
spaðinn hindrar að ljósið komist
i gegn á meðan filman er á
hreyfingu.
Vanalegast knýr lftill raf-
mótor filmuna (áfram) i gegn-
um vélina. Hann gengur fyrir
(þurrum) rafhlöðum. Hraðinn
er nákvæmlega stilltur 18 más.
Þaö sem sýningarvélin þarfn-
ast umfram tökuvélina er ljós-
gjafi. Hann er lágvolta-lampi
sem varpar samansöfnuöu ljósi
á gatiö i sleðanum. Ljósið safn-
ast saman vegna innbyggðs
spegils i lampanum. Speglunin
er fengin meö dichroic-húö á
lampanum, sem endurkastar
ljósinu en hleypir hitanum i
gegn. Orka lampans kemur frá
straumbreyti i vélinni. t sumum
vélum er sambyggöur straum-
breytir og mótor sem gerir vél-
ina minni um sig og léttari.
Á flestum sýningarvélum eru
hreyfanlegir armar sem halda
Kvikmyndatökuvélin saman-
stendur af ljósþéttum skrokk
með linsu á endanum. Linsan
varpar smækkaðri mynd á film-
una. Filmunni er haldið i réttri
fjarlægð frá linsunni af sleða
með gati. Rafdrifinn mótor
keyrir klóna i götin á jaðri film-
unnar sem dregur hana niður að
ljósopinu. Lokarinn lokar ljós-
opinu á meðan filman er á ferð
en opnar fyrir það þegar hún er
kyrr. Þetta gerist átján sinnum
á sekúndu. Filmumælir segir til
um filmunotkun eða hvað mikiö
er eftir af óátekinni filmu.
Myndleitarinn sýnir hvað verið
er að kvikmynda. Ljósmælir
mælir ljósið miðað við hraða
filmunnar og stillir ljósopið eftir
birtu verkefnisins.
Sýningarvélin hefur svipaðan
búnað sem færir filmuna i gegn-
um sleða, sem er á milli ljós-
gjafans og linsunnar. Linsan
stækkar myndina og varpar
henni á tjaldið. -
Þetta fyrsta verkefni er mjög
auðvelt, en ætti aö ná fram smá
brosi áhorfenda. Teiknarinn
Roger Fowles hefur teiknað
þessa myndaröð til að útskýra
verkefnið. Það byggist á hreyf-
ingu leikarans innan mynd-
rammans fremur en að hreyfa
vélina með leikaranum. Til aö
ná sem bestum árangri þarf að
nota þrifót. Ef hann er ekki fyrii
hendi, verður að halda tökuvél-
fnni eins stööugri og unnt er eða
láta hana/þig hvfla á einhverju
föstu s.s. borði. Þetta mynd-
skeiö (myndskeið: frá þvi stutt
er á „gikkinn” og þar til honum
er sleppt) mun ef til vill ekki
verða eins kyrrt og ef þaö væri
tekið með vélina á þrifæti.
pegar búið er að setja filmu i
vélina, koma vélinni fyrir og
stólnum er best að æfa atriðið
nokkrum sinnum m.a. með þvi
að horfa i vélina. Atriði eða
atvik i mynd getur verið byggt
upp af mörgum myndskeiðum.
Hér er um að ræða tvö til þrjú
myndskeið sem renna saman i
eitt án þess að áhorfandinn geri
sér grein fyrir þvi.
Láttu „leikarann” ganga
hægt inn i myndina, en samt
eins eðlilega og honum er unnt.
Við sjáum hvernig maður kem-
ur inn i herbergi, litur i kringum
sig eftir sæti, sér stólinn, flýtir
sér að honum og sest. Segðu
leikaranum að leika þannig
atriði.
t þessu atriði sem er frekar
„kómist” (hlægilegt) hefur
mikið að segja að leikarinn
skipti um gönguhraða þegar
hann sér stólinn. Það byggir upp
atriðið að lokapunkti þess sem
er sá að leikarinn hverfur.
Að láta leikarann hverfa er
gert með þvi að stöðva vélina á
meðan hann gengur út úr
rammanum og taka siðan
áfram án þess að hreyfa vélina.
Það er á þessu stigi sem mynd-
skeiðin eiga að renna saman án
þess að áhorfandinn geri sér
grein fyrir þvi. Hér væri þvi
best að nota stöðugan þrifót,
annars ætti stóllinn það til að
hoppa til á myndlfetinum.
Seinni hápunktur atriðsins
(myndskeiðsins) gæti siðan orð-
ið sá, að leikarinn kikti inn á
myndflötin frá óliklegum stað
eins og sýnt er á teikningunum.
Það þarf einnig að æfa.
Það sem varast þarf er: — að
römmunin sé rétt, þ.e. að stilla
vélinni upp þannig að ekki vanti
höfuðið á leikarann þegar hann
gengur inn á myndflötinn. — að
timasetja rétt, t.d. að taka nóg
af auðum stólnum i byrjun,
jafnvel þó það sé ekki sérstak-
lega áhugavert atriði. Ef þetta
væri sérstakt myndskeiö sem
ætti að klippast inn i lengri
atburðarás, mætti það vera
stutt, en hér er verið að undir-
búa áhorfandann undir það sem
koma skal, taka þvi þrjár til
fimm sekúndur eða lengur. Það
má alltaf klippa framan af þvi
seinna.
Svo er það bakgrunnurinn.
Best væri að hafa hann eins lát-
lausan og unnt er. Ef tekið er
inni i stofu má hann vera auður
veggur. Ef þú vilt aftur á móti
ná fram fáránleikanum i atrið-
inu, mælir ekkert á móti þvi að
staðsetja stólinn á fáránlegum
stað, t.d. á bilastæði, á götu-
horni eða uppi i sveit.
Eins og áður er sagt er þetta
mjög auðvelt verkefni og
„trikkið” (stop trick) mjög
algengt. En það sem lærist er:
— að hugsa i myndskeiðum,
þó segja megi að þetta sé eitt
myndskeið.
— að ramma rétt inn og sjá
atriðið i gegnum vélina áður en
það er tekið.
— að timasetja og vera viss
um að áhorfandinn hafi góðan
tima til að átta sig á þvi sem þú
ert að segja.
— að muna að bakgrunnur er
hluti myndarinnar, hann getur
bætt úr eða dregið úr áhrifun-
um.
Þar sem þetta er mjög stutt
verkefni og þú notar eflaust ekki
nema hluta af filmunni, mundi
þig eflaust langa til að auka við
„söguna”. Þá er að nota imynd-
unaraflið og gera tilraunir en
vertu ekki of metorðagjarn.
Einkunarorð þessa verkefnis
er: Gerðu eitthvað auðvelt, en
gerðu það vel.
erlendar
bækur
Wartime.
Milovan Djilas. Translated by
Michael B. Petrovich. Secker &
Warburg 1977.
Djiias var rekinn úr Kommún-
istaflokknum 1954. Hann hafði
verið varaforseti Júgóslaviu og
einn þriggja helstu ráðgjafa Ti-
tós. Siðan þetta gerðist hefur
hann setið alls niu ár i fangelsum
eða verið bannaö að hverfa úr
landi. Hann hefur sett saman
merkilegar bækur um stjórnar-
farið i landi sinu og rit um komm-
únismann, auk smásagna,
tveggja skáldsagna og þriggja
binda æviminninga, en þessi bók
er sú siðasta þeirra. Djilas er rit-
fær og skýr i framsetningu. 1
þessari bók rekur hann sögu bar-
áttunnar i Júgóslaviu, átökin inn-
an flokksins og viðskipti sfn við
Tito og Stalin o.fl. o.fl.
Djilas tekst mjög vel að lýsa
skæruhernaðinum i hinu fjöllótta
landi, grimdinni og heiptinni, af-
tökum og morðum og togstreitu
innan skæruliðahópanna. Fjöldi
manna kemur við sögu og höfundi
tekst að draga upp skýra mynd
margra þeirra, svo að eftirminni-
legt verður. Hann lýsir ýmsum
aðgerðum, sem kostuðu hundruð
oe búsundir mannslifa og rekur
forsendurnar fyrir ákvörðunum
sinum, án þess að þvi er virðist að
hann dragi nokkuð undan eða
reyni að gera hlut sinn betri held-
ur en efni stóðu til. 1 bókarlok
fjallar hann um byltingar reistar
á hugsjónum, hugsjónum frelsis,
bræðralags og réttlætis. Hann tal-
ar um að hugsjónirnar verði ærið
oft skálkaskjól eigingirni og
græðgi. Hann segist hafa skynjað
þessi sannindi i striðslok, en þar
lýkur bókinni, en hann segir einn-
ig að hefði. hann haft þá skoöun i
upphafi baráttunnar, þá hefði
hann ekki getað tekið þátt i bar-
áttunni gegn þeim öflum afmenn-
ingar sem réðu Evrópu i fjögur
ár. Minningar Djilasar eru heim-
ild um mann sem er sjálfum sér
trúr. Er hægt að krefjast meira?
The Hunted
Elmore Leonard.
Warburg 1978.
Secker and
Höfundurinn er kunnur fyrir
kvikmyndahandrit sin og skáld-
sögur (reyfara). 1 þessari sögu
segir frá Ross nokkrum, sem fer
huldu höfði I tsrael undir nafninu
Ed Rosen. Astæðan, hann hafði
verið þýðingarmikið vitni I máli
nokkru, sem snerti mjög hags-
muni Bandarikjanna og mátti þvi
búast við hefndum, ef upp kæmist
um dvalarstað hans. Vegna
vitnaleiðslunnar hlaut hann sex
mánaða greiðslur, sem ekki voru
skornar við nögl. Hann naut þvi
lifsins i tsrael, umgekkst frá-
skildar bandarískar konur, sem
voru þar á ferð, og lét timann iöa.
Svo geröist það, þar sem hann
er I heimsókn til einnar slikrar á
hóteli nokkru, þá kviknar i hótel-
inu. Mynd er tekin af gestunum
fyrir utan hðtelið brunanóttina,
og hún er birt i bandariskum
blöðum. Þar með komast fjand-
menn Ross að þvi hvar hann held-
ur sig, og þrir morðingjar eru
sendir til þess að stytta honum
aldur.
Ross er þó ekki alveg vinalaus.
Davis nokkur, varðmaður i
bandariska sendiráðinu i tsrael,
slæst i för með Ross. Davis þessi
baröist áður i Vietnam og er ágæt
skytta. Nú hefst eltingaleikurinn,
þeir félagar hafa yfir nægu fé að
ráða og múta sig áfram, en að
lokum finna morðingjarnir þá, og
þá gagnaði þeim ekki féð.
Samtöl eru harösoðin og lifs-
hræringar allar mjög svo upp-
settar og i stil við það sem á að
vera töff. Sagan endar svo með
þvi að annar vinanna hirðir féð.