Þjóðviljinn - 17.09.1978, Side 11

Sunnudagur 17. september 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
SÍÐARI HLUTI
Texti: Jón Ásgeir
Sigurðsson
— En hvað með við-
fangsefnið? Nú er kynlífs-
fræðsla skyldufag í skól-
unum, en hvað með td. at-
vinnuleysi — heyrast ekki
hróp og köll frá hægri um
að þarna sé verið að „inn-
ræta"?
Thomas: Vestur-Berlinarborg
greiöir niöur ieiksýningar fyrir
skólabörn i gegnum stofnun sem
heitir Theater der Schulen
(Skólaleikhús). A vegum þeirrar
stofnunar starfar nefnd leikhús-
sérfræöinga og stjórnmála-
manna, sem kynnir sér og leggur
mat á leikrit sem talin eru börn-
um boöleg. Leikrit eru flokkuö i
þrjá gæöaflokka: ófullnægjandi,
við hæfi, og framúrskarandi.
Bæði barnaleikhúsin Grips og
Rote Grötze hafa alltaf fengið
gæöastimpilinn framúrskarandi
á sin leikrit.
Þessi leikhús hafa einnig fengiö
ýmiskonar menningarverðlaun.
Grips hefur nær árlega fengiö
Grimmsbræðraverðlaunin, og
Rote Griitzehefur fengiö þau þeg-
ar Gripsfékk þau ekki. Þýska al-
þýðusambandið (Deutscher
Gewerkschaftsbund) veitir á ári
hverju menningarverðlaun, og
eittáriðfékk Gripsþessi verðlaun
sem eru DM 15.0000 (ca' 2.3
miljónir isl. króna).
Leiklistarhátið (Theatertreff-
en) fer árlega fram i Vestur-
Berlin. Valdar eru 10 bestu leik-
ritauppsetningar i Vestur-Þýska-
landi og þær sýndar i nokkrum
leikhúsum i borginni. Grips-leik-
rit var valið til sýningar á
Theatertreffen árið 1976, og það
var i fyrsta skipti sem barnaleik-
rit var sýnt á þessari leiklistarhá-
tið.
Á hinn bóginn höfum við orðið
fyrir hörðum árásum af hálfu
hægriflokksins, kristilegra demó-
krata. Órökstuddar ásakanir og
svivirðingar hafa birst I Spring-
erblööunum og öðrum hægri-
blöðum.
Egon: Við hjá Rote Grútze
liggjum undir ásökunum lika, en
þær eru annars eðlis. Afstaða ka-
þólsku kirkjunnar til kynlifs er
þekkt, og viðbrögð hennar þvi
skiljanleg. Nýverið hafa hinsveg-
ar hægrimenn innan vébanda
kristilegra demókrata staðið i þvi
að stofna foreldrafélög, sem eiga
að ritskoða ma. leiklist af þvi tagi
sem við iðkum i Rote Griltze.
Thomas: Rógsherferðin hafði
staðið i þrjú ár þegar okkur var
loks nóg boðið. Við kvöddum
þetta fólk og báðum það að sýna
okkur með dæmum hvar það
kæmi fram sem þau i skrifum sin-
um kölluöu kommúnistaáróður og
innrætingu. Þetta fólk var greini-
lega ósköp illa upplýst um þessi
barnaleikhús og gat ails ekki bent
á neinn stað i texta leikritanna
sem sannað gæti mál þess.
Þegar þessir sjálfskipuöu ridd-
arar létu samt ekki af iðjú sinni,
gripum við til þess ráðs að höfða
mál á hendur þeim. Við töpuðum
málaferlunum, vegna þess að
dómurinn hljóðaði svo að
skoðana- og tjáningafrelsi rikti,
þetta fólk heföi einungis tjáð
skoðanir sinar og þyrfti þvi ekki
að færa sönnur á þær með heim-
ildum eða staðreyndum.
Þótt málaferlin kostuðu okkur
nokkur þúsund mörk, þá þurftum
viö ekki að leggja neitt út, vegna
Þeir Thomas og Egon þekkja mörg börn sem hafa orðið fastagestir á sýningum hjá þeim. Börnin hafa ánægju af aö taka þátt i sýningunum, og
þau skemmta sér vel. Thomasi sem er vinstra megin á myndinni farast svo orð I lok viðtalsins: „Það er virkilega gaman aö taka börn aivarlega,
og það fer enginn með fýlusvip út úr húsi hjá okkur.”
„Við tökum
bömin
alvarlega”
þess að velvildarmenn okkar
efndu til samskota sem nægðu
fyrir kostnaðinum.
Egon: Tekjur okkar býggjast
að langmestu leyti á sölu
aðgöngumiða. Okkur er oft boöið
að sýna á ýmsum stöðum i
Vestur-Þýskalandi. Það hefur
borið við að undanförnu að á þeim
stöðum sem okkur hefur verið
boðið til, hefur hafist upp rógs-
herferð á vegum þessara svoköll-
uðu foreldrafélaga. 1 nokkrum til-
fellum hefur þeim tekist að koma
i veg fyrir að til sýningar kæmi.
Þetta er i raun og veru ekkert
annað en Berufsverbot.
Thomas: Mig langar til að
segja litilsháttar frá þvi hvernig
við leikum. Það er mesti mis-
skilningur að venjuleg leikara-
menntun nægi til aö leika fyrir
börn. Og það er út i hött að leikari
setji sig i stellingar og reyni að
látast vera barn gagnvart börn-
unum. Hann verður að koma
fram við börnin eins og hann er:
fullorðinn. Hinsvegar getur hann
fullkomlega eðlilega hegðað sér
eins og barn á sviðinu. Þú með
þitt alskegg og gleraugu Jón,
gætir td. gengið inn á sviðið og
sagt við börnin: Ég ætla núna að
leika mér eins og barn, finnst
ykkur það ekki i lagi?
Þá eru börnin með á nótunum.
Þau láta þig hinsvegar ekki
komast upp meö látalæti, eins og
að þykjast vera smábarn og segja
va, va.
Þessi misskilda afstaða i leik
fyrir börn er algeng i venjuíegu
leikhúsi. Þar vill jafnvel brenna
við að leikarar liti niöur á koll-
egana hjá barnaleikhúsum og
Leikhúsin Grips Theater
og Rote Grútze i Vestur-Ber-
lin eru einstök i sinni röð.
Þau hafa eingöngu sýningar
fyrir börn.
öll vinnubrögð og flutning-
ur leikrita i þessum barna-
leikhúsum eru frábrugðin
þeim sem tiðkast i venjuleg-
um leikhúsum.
Nýlega voru staddir hér á
landi leikararnir Egon Hof-
mann sem starfar hjá Rote
Grtltze, og Thomas Ahrens
sem starfar hjá Grips
Theater. Þeir féllust fúslega
á að lýsa fyrir lesendum
Þjóðviljans hvernig þessi
barnaleikhús urðu til og
hvernig þar er unnið.
Fyrri hluti viðtalsins birt-
ist sl. sunnudag, og lauk hon-
um á þvi að þeir félagar
lýstu þvi hvernig leikrit
verður til hjá þessum leik-
húsum. Reynt er að láta við-
fangsefnið og textann gefa
sem sannsögulegasta mynd
af einhverju raunverulegu
ástandi, t.d. atvinnuleysi,
mengun eða húsnæöisleysi
segi sem svo „þeir leika bara
fyrir krakka”. Sannleikurinn er
þvert á móti sá, að leikur fyrir
börn krefst sérlega mikillar
nákvæmni og samviskusemi.
Þeir sem hafa leikaramenntun
þurfa undantekningalaust á sér-
þjálfun að halda til að geta leikiö
fyrir börn.
Við hjá Grips höfum öll hlotið
leikaramenntun og haft reynslu
af vinnu i venjulegum leikhúsum.
En við höfum öll þurft aö sér-
þjálfa okkur td. hvað snertir
nákvæmni i sviðsframkomu og
likamsþol og -þjálni. Astæðan er
sú að börn hafa mjög skarpa at-
hyglisgáfu og eru vakandi fyrir
hverju smáatriði i hegöun leikar-
ans.
— Hvernig fer slik þjálfun
fram?
Thomas: Fyrir sýningar á
morgnana gerum við ýmsar
likams- og raddæfingar, og einnig
einbeitingaræfingar til að vera
fyllilega vakandi i leiknum. Við
gerum hópæfingar til að efla
samspilið, en rétt er aö taka fram
að það eru ekki neinar „simi-
pútma-rami”-æfingar, likt og
sumir leiklistarskólar og leik-
hópar ástunda. Þær eru hættu-
legar.
Æfingar okkar leggja áherslu á
það að sýna. Ef maður ætlar að
leika einhverja persónu, verður
maður aö þekkja hana og öll
hennar sérkenni. Maður á
aldrei aö leika persónu á niðrandi
hátt, heldur alltaf af fullum
skilningi og samúð. Leikarinn á
að gera áhorfendum fyllilega
ljóst að hann er að sýna eitthvaö á
sviðinu, hann er ekki þessi
persóna, hann sýnirhana.
Við gerum greinarníun á
natúralisma og raunsæisstefnu.
Natúralismi i anda aristótelisks
leikhúss byggist á þvi, að
leikarinn lifir sig inn i hlutverkiö,
hann reynir aö veraþessi persóna
sem hann setur á svið. Ahorf-
endurnir eiga lika aö lifa sig inn i
leikinn, taka andköf af hrifningu,
og i lok leikritsins varpa allir
öndinni léttar eftir aö hafa upp-
lifað þessháttar tilveru.
I anda raunsæisstefnunnar
reynum við hinsvegar að setja
persónuna á sviö, að sýna hana á
heiðarlegan og nákvæman hátt.
Þetta þýöir ekki að maöur geti
ekki spunniö i hlutverkinu, þaö er
sjálfsagt ef það á sér stað innan
þeirrar persónu sem veriö er aö
sýna. Við stefnum að þvi að
áhorfandinn taki persónuna
trúanlega, beri hana saman við
sjálfan sig og spyrji sig hvað hann
heföi gert.
Við höfðum til skynsemi og
dómgreindar áhorfandans. Þaö
þýðir ekki aö leikurinn sé allur
þurrlegur og vitsmunalegur,
hann getur verið eins skemmti-
legur og fyndinn og efnið leyfir.
Natúralismi reynir að vera
spegilmynd af lifi fólks. Það er
leitast viö að lýsa einhverri at-
burðarás án nokkurra skýringa,
áhorfandinn verður einskis visari
um orsakir eða samhengi. Raun-
sæisstefnan vill greina atburða-
rásina i sundur og sýna áhorfand-
anum hana á þann hátt að honum
verði ljósar orsakir og samhengi
hlutanna.
Egon: Hjá okkur i Rote Grlltzc
er leikmátinn nokkuð frábrugð-
inn. Við leggjum megináherslu á
hlýlegan og manneskjulegan leik,
þetta hljómar kannski sem slag-
orð, en ótvirætt hefur það komið
fram i umræðum eftir sýningar
að þannig upplifir áhorfandinn
leikhús hjá okkur.
Ég hef minnst á að efni Darilb
er spricht man nichtátti upptök i
persónulegum áhuga leikaranna
sjálfra. Þeir bjuggu lika saman
og leikritið átti sér þvi-langan að-
draganda. Aður en ég byrjaöi hjá
Rote Griítze hafði ég einmitt
heillast af þessari opinskáu og
trúveiðugu framkomu þeirra á
sviöinu.
Með þátttöku i þessu leikhúsi,
hef ég orðið að gera mér grein
fyrir æsku minni og uppeldi. Þeg-
ar maður er orðinn meðvitaður
um uppvöxtinn, er mikið auðveld-
ara að leika hömlulaust.
Thomas:Þessu er ég sammála.
Það er einmitt galli á mörgum
leikhópum i Vestur-Þýskalandi,
aö þéir virðast hafa dottið ofan á
þá hugmynd ,,að leika fyrir
börn”, og halda svo að allt komi
af sjálfu sér. En til þess að geta
leikið fyrir börn, þarf maður að
hafa gert sér grein fyrir þvi
hvernig maður var sjálfur sem
barn i uppvexti.
Það er hægt að bjóða fullorönu
fólki upp á töluvert slakan leik, án
þess að það hreyfi mótmælum.
Gagnvart börnum verður maður
annaðhvort að beita svæfingaraö-
ferð með einhverju spennandi
ævintýri, eða maöur leikur með
raunsæisaðferðinni, og þá má
aldrei slakna á leiknum af þvi að
þá missir maður tökin i eitt skipti
fyrir öll.
Þegar við vorum að gera til-
raunir með leikritið um meng-
unarmál, var þar atriði þar sem
Framhald á 2:2. siöu