Þjóðviljinn - 30.12.1978, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJ6ÐVILJINN Laugardagur 30. desember 1978.
UOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: Ctgáfufélag ÞjóBviljans
Framkvæmdastjóri: EiBur Bergmann
Bitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg HarBardóttir
Rekstrarstjóri: úlfar ÞormóBsson
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn Pálsson.
AfgreiBslustjóri: Filip W. Franksson
BlaBamenn: AlfheiBur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Erla Sig-
urBardóttir, GuBjón FriBriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur
Margeirsson. MagniSs H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson. tþrótta-
fréttamaBur: Ingólfur Hannesson
ÞingfréttamaBur: SigurBur G. Tómasson
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson. Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur, BlaBaprentsvakt: Andrea Jónsdóttir,
Elias Mar, Oskar Albertsson.
SafnvörBur: Eyjólfur Arnason.
Auglýslngar: Rúnar SkarphéBinsson, SigrfBur Hanna Sigurbjörnsdóttjir.
Skrifstofa: Guörún GuBvarBardóttir, Jón Asgeir SigurBsson.
AfgreiBsla: GuBmundur Steinsson. Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Olöf Haildórsdóttir, SigriBur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Signin-BárBardóttir.
HúsmóBir: Jóna SigurBardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdðttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn GuBmundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýslngar: SiBumdla 6.
Reykjavik, simi 81333
Prentun: Blaöaprent h.f.
Bókaflóð og
barnabœkur
• Bókaf lóöer fastur liðurá dagskrá íslendinga. Þvi er
margt til foráttu fundið eins og eðlilegt er. Menn kvarta
yfir því, að á alltof skömmum tíma sé gefið íit alltof
mikið af bókum, það verði ekkert raunverulegt svigrúm
til að f jalla um þennan flaum af viti eða átta sig á því
hváð skást er. Hver og einn telur sig geta nefnt firna-
mörg dæmi um bækur sem ekkert erindi eigi nema nei-
kvætt væri. Og það er líka kvartað yf ir því að bækur séu
of dýrar.
• Það sem síðast var nefnter bæði sattog logið: sú bók
sem er þér einkis virði er alltof dýrt leikf ang, sú bók sem
er lesandanum með einhverjum hættí verðmæti er alltaf
ódýr: þegar allt kemur til alls kostar hún ekki nema sem
svarar f lösku af brennivíni. Og þótt margt sé tilviljunar-
kennt, heimskulegt og lágkúrulegt þá hafa þær tilhneig-
ingar sem lýsa sér í siendurteknu bókaf lóði það jákvæð-
ar hliðar að aðstandendum þess verður margt fyrirgef-
ið. Þetta margnefnda flóð þýðir nefnilega að bækur
verða hluti af hversdagsleika mjög verulegs hluta þjóð-
arinnar. Og þeir sem venjast á bækur á annað borð, þeir
geta einnig f reistast til að vanda bókaval sitt ef rétt er á
málum haldið. Það þarf ekki að brúa eins stórar gjár
milli bókafólks og bókalausra eins og í mörgum öðrum
þjóðfélögum þar sem menningarleg sundrung er miklu
afdráttarlausari en hér hefur orðið til þessa.
• En við skulum heldur ekki gleyma því, að í þróun
bókaútgáfunnar sjálfrar eru ýmsar ískyggilegar blikur
á lofti. Ein er sú sem tengd er vanda íslenskrar barna-
bókaútgáfu. I greinum og viðtölum sem birtust hér í
blaðinu fyrir skemmstu var því lýst, hvernig íslenskar
barnabækur eru á hröðu undanhaldi fyrir þýddum og þá
ekki síst fyrir fjölþjóðlegri framleiðslu, bókum sem
gefnar eru út í griðarlega stórum upplögum fyrir mörg
lönd í einu og verða fyrir sakir stærðar markaðsins
miklu ódýrari en íslenskar bækur, um leið og þess er
kostur að búa þær mjög álitlegum myndakosti. Gæði
þessara bóka eru vitaskuld mjög misjöfn, en margt af
þessari framleiðslu ber ýmisleg lífsflóttaeinkenni og
þýðir þetta að í þeim er ekki að finna neinn eðlilegan
hversdagslegan veruleika sem íslensk börn geta séð í
kringum sig og þar með er með nokkrum hætti dregið úr
þjóðernisvitund barnanna og skilningi þeirra á því sam-
félagi sem þau lifa í. Um þetta segir Njörður P. Njarðvík
í viðtali á dögunum:
• „Fyrir íslenska bókaútgáfu í heild og fyrir barna-
bókaútgáf u sérstaklega er það ákaf lega alvarlegur hlut-
ur þegar svo er komið að aðeins 10% af barnabókunum
eru íslenskar. Við byggjum ekki upp íslenska menningu
með alþjóðlegu samprenti. Walt Disney getur ekki búið
til íslenska menningu, hana verðum við að skapa sjálf.
Ef viðgetum ekki búið til íslenska menningu f yrir börnin
okkar, þá getum við ekki skapað íslenska menningu f yrir
framtlð okkar". *■
• Með þeirri umræðu sem fram hefur farið er ekki
verið að skapa fordóma I garð erlendra barnabók-
mennta. En það er vakin á því athygli, að hinar raun-
verulegu aðstæður á markaði, það forskot sem hin er-
lenda framleiðsla nýtur, skapa síhækkandi hindranir á
vegi þeirra sem reyna eftir bestu getu að leysa eitt það
verkefni í íslenskri menningarsköpun sem mestu skipt-
ir: að skrif a bækur sem eru í senn skrifaðar af virðingu
fyrir börnum og taki til meðferðar nánasta umhverfi
þeirra og vandamál.
Á næsta ári veröur { Heykjavlk variö 800 miijónum króna til ibúöa-
bygginga fyrir aldraöa auk þess sem Dalbrautin veröur tekin i notk-
un. A Seltjarnarnesi er ekkert elliheimili, —og heldur ekkert dag-
heimili.
Sveitarfélög á
heljarþröm
t leiöara sinum s.l. fimmtu-
I dag fjallar Morgunblaöiö um
þann afslátt sem veittur er af
opinberum gjöldum á Seltjarn-
amesi, en þar hefur á undan-
förnum árum ekki veriö lagt á
fullt útsvar heldur 10% I staö
12%, sem önnur sveitarfélög
J innheimta ogerusamkvæmt yf-
irlýsingum Sambands islenskra
sveitarfélaga ekki of södd af.
Fjárhagsvandi sveitarfélaga
* hefur á undanförnum árum ver-
Iiömikiö til umræöu, enda hegg-
ur veröbólgan stört skarö i
helstu tekjustofna þeirra, — út-
* svörin, sem lögö eru á tekjur
Ifyrra árs. I raun er útsvar sem
lagt er á á árinu 1978 ekki nema
um 7 -8% aö raungildi i 40-50%
t veröbólgu eins og hér hefur rikt.
II samþykktum sinum um.
verkaskiptingu rikis og sveitar-
félaga og um staögreiöshikerfi
l skattahefur Samband Isl. sveit-
Iarfélaga lagt rika áherslu á
nauösyn þess aö tekjustofnar
I
Morgunblaöiö gerir aö um-
talsefni þá fullnýtingu tekju-
stofna sem nýr meirihluti i
Reykjavik hefur ákveöiö, —
ekkiaf tómum þjösnaskap held-
ur af nauösyn, þvi siaukin þjón-
usta viö borgarbúa kallar á
mikiö fé og ætli nýr meirihluti
aö standa viö áform sin um
miklar úrbætur I félagslegri
þjónustu og atvinnuuppbygg-
heimili. Annaö foreldriö veröur
aö veraheimaeöa kaupa veröur
heimilishjálp ef báöir foreldrar
vilja vinna úti.Fyrir einstæöar
maeöur eöa feöur er engin úr-
lausn.
1 Reykjavik er vissulega ekki
hægt aö hrópa húrra fyrir
ástandinu i dagvistarmálum
enda hefur fráfarandi meiri-
hluti Sjálfstæöisflokksins ekki
einu sinni séö sóma sinn i því aö
fullnægja brýnustu þörfinni.
Þar eru þó rekin dagheimili
enda er þaö sjálfsögö þjónusta
sem er nauösynleg vegnabreytt-
ra viöhorfa og vegna fjöl-
breyttari þjóöfélagshóps en
þess sem byggir Seltjarnames-
iö, enda mun fjöldi einstæöra
foreldra hvergi meiri á landinu
en einmitt i Reykjavik. En dag-
vistun á ekki aöeins aö vera
neyöarúrlausn einstæöra
mæöra eöa feöra. Á stefnuskrá
hins nýja meirihluta i Reykja-
vik er ofarlega á blaöi krafan
um aö hvert barn eigi rétt til
dagvistar allan daginn eöa hluta
úr degi ogaö hver einstaklingur
eigi rétt á þvi aö vinna utan
heimilis hvort sem um karl eöa
konu, móöur eöa fööur er aö
ræöa. Til þess aö bæta úr þvi
ófremdarástandi sem hér rikir
þarf aukiö fjármagn og þess
vegna voruengin áhöld um þaö
aö nýta bæri alla tekjustofna
borgarinnar á næsta ári enda
var fjárhagsstaöan eftir viö-
skilnaö ihaldsins heldur ekki
neitt til aö hrópa húrra fyrir.
Ekki hafa allir efni á þvf aö flýja i skattleyslssæluna á Seltjarnar-
nesi.
sveitarfélaganna yröu endur-
1 skoöaöir bæöi meö tilliti til
Ibreyttrar verkaskiptingar og
eins vegna veröbólgunnar.
: Svefnbœrinn á
I Nesinu
• En hvernig skyldi þá standa á
Iþvi aö Seltjarnames hefur ekki
sömu þörf og önnur sveitarfélög
fyrir fullnýtingu þessa megin-
• tekjustofas? Sannleikurinn er
Isá aö Seltjarnames er svefn-
bær, þarsem býreinhæfurþjóö-
félagshópur, — yngra fólk og
• mun efnameira en t.d. i Reykja-
Ivfk. Meöan meöaltal útsvara er
100-200 þúsund krónur á fram-
teljanda I öörum sveitarfélög-
• um, þá er meöalútsvariö á Sel-
Itjarnarnesi um 300 þúsund,
þannig aö ef prósentan er miöuö
viö landsmeöaltal, þá jafngilda
• útsvörin á Seltjarnamesi um
120% af brúttótekjum.
Af sinu 10% útsvari fær Sel-
tjarnarnesbær 380 miljónir
■ króna eöa tæp 141.000 á hvern
Iibúa, en af sinu 12% útsvari fær
Reykjavik 137.500 krónur á
hvern fbúa. Þarna er skýringin.
* A Seltjarnarnesi hefur veriö
Ilögö á þaö áhersla aö laöa aö
efnamikiö fólk, meö þvi m.a. aö
selja byggingarlóöir i staö þess
a aö úthluta þeim, neita þátttöku 1
I byggingu ibúöa á félagslegum
| grundvelli, veita litla sem enga
þjónustu og gera ekkert til aö
* laöa til sln atvinnustarfsemi.
ingu þarf aö fullnýta bæöi aö-
stööugjöld og fasteignaskatta.
Undir lok leiöarans spyr Morg-
unblaöiö, þegar þaö ber saman
álögur I Reykjavlk og á Sel-
tjarnarnesi? „Hvaö skyldu þeir
vera margir, Reykvikingarnir,
sem heföu i fyrsta skipti á ævi
sinni óskaö sér þess aö eiga
fremur heima á Seltjarnar-
nesi?”
Þessari spurningu er ekki
auösvaraö, — en góöum spurn-
ingum er oft svaraö best meö
annarri? — hvaö skyldu þeir
vera margir Reykvikingarnir
sem hafa efni á þvi aö flytja Ut á
Nes? — kaupa sér lóö á 5-10
miljónir og byrja byggingu
stórra einbýlishúsa?
Unga fólkiö flýr
Nesið
Þaö eru nefnilega ekki allir
sem geta leyft sér aö búa á Sel-
tjarnarnesi. Auövitaö vilja
margir búa á Nesinu, enda er
þar friösælt og fallegt umhverfi,
en hvers vegna flýr þá unga
fólkiö þaöan, — fólk sem
kannski hefur búiö þar alla sina
ævi og vill gjarnan vera þar
áfram en kemst aö þvi aö þaö
hefur ekki efni á aö stofna þar
heimili.
A Seltjarnarnesi er ekkert
dagheimili og ekkert skóladag-
Sœkja sitt til
Reykjavíkur
Á næsta ári veröur i Reykja-
vik variö 800 miljónum króna til
bygginga dvalarheimila fyrir
aldraöa. A Seltjarnarnesi er
ekkert elliheimili og engin fé-
lagsleg þjónusta viö aldraöa i
samanburöi viö þaö sem gerist i
öörum sveitarfélögum. Auövit-
aö eldast Seltirningar eins og
annaö fólk, en þá veröa þeir
bara aö treysta á aö Reykjavlk
taki viö þeim á elliheimili sin og
eöa sjúkrahús. Ekki sér bæjar-
stjórnin á Seltjarnarnesi fyrir
sliku.
Heilbrigöisþjónustu alla
sækja Seltirningar til Reykja-
vikur, en á næsta ári er þó ætl-
unin aö hefja rekstur heilsu-
gæslustöövar þar. Fyrir þessa
þjónustu greiöa Seltirningar
auövitaö og sama máli gegnir
um strætisvagnaþjónustu og
brunavarnir o.fl. sem keypt er
af Reykjavik, eti I stofhkostnaö-
inn leggja þeir ekki krónu.
Af þessu má sjá aö jjjónusta
viö bæjarbúa á Seltjarnarnesi
er I lágmarki og rekstur bæjar-
félagsins er umfangslitill. Slikt
er eöli svefnbæja sem sækja
bæöi atvinnu og þjónustu I þétt-
býlihvar sem er i heiminum. En
þanniggeta ekkiöll sveitarfélög'
fariö aö og þvi er samanburöur
ekki raunhæfur. — AI
— áb.