Þjóðviljinn - 30.12.1978, Blaðsíða 7

Laugardagur 30. desember 1978. IÞJ<>ÐVIL,JINN — StÐA 7
JÞað er sárgrœtilegt að bók Jeanne Cordelier
skuli einungis fá góðlátlegt klapp á kollinn
sem einskonar heppilegt innlegg
i jafnréttisbaráttu sem gáfukonur Skandinaviu
heyja fyrir hönd allra kvenna heims
örnólfur
Arnason:
KynlegSr foidómar
ÞaÐ getur veriö tiltölulega
skemmtilegt fyrir lesendur
blaöa aö kynnast viöhorfum
krakka, sem eru hress og
nýmenntuö og fjandi óhrædd um
aö þau séu ekki orönir neinir
ólarjóns, þó aö þau selji dag-
blaöi stil, sem nú heitir allt i
einu ritdómur. En mikiö er þaö
sorglegt hvaö efnilegasta fólk
getur lent úti miklu kargaþýfi,
þegar þaö hefur sjálfsagt ætlaö
sér beint heim trööina og lamiö
fótastokkinn og látiö snæriö rlöa
á rassi.
Eitt slikt dæmi um þaö
hvernig blekfákur gagnrýnand-
ans getur hlaupiö útundan sér,
er umsögn Dagnýjar Kristjáns-
dóttur um nýútkomna bók,
„Þegar vonin ein er eftir”, eftir
Jeanne Cordelier, sem birtist I
Þjóöviljanum 20. desember sl.
Höfundur blaöagreinarinnar
gerist, aö minum dómi, sekur
um alvarleg afglöp, þegar hann
þeysir tilhjálpar viö kynsystur
sina, höfund bókarinnar. Þvi
kannski þarf rithöfundurinnalls
ekkert á þessari aöstoö aö
halda.
Viðhorf Dagnýjar Kristjáns-
dóttur eru öll afskaplega
jákvæö, og hvert orö hennar um
þá fúlu fanta, sem hagnast á
holdi stelpnanna í Paris, er auö-
vitaö einsog talaö útúr minum
munni og annarra þeirra sem
aöhyllast sóslalisma. Hún kem-
ur meö likingu viö auövalds-
þjóöfélagiö: Vændiskonan er
verkalýöurinn, melludólgurinn
er milliliöurinn ogofaná „pýra-
midanum” situr svo sama
auöstéttin og alltaf. Þetta er allt
pottum þéttara. Þarna eru eng-
in afglöp. En gagnrýnandinn
lætur gamminn geisa um vændi
útfrá sjónarmiöi kvenfrelsis-
baráttú og sósialisma, án þess
aö sú ritsmiö tengist bókinni,
sem um er fjallað, aö minnsta
kosti einsog sú bók kemur mér
fyrir sjónir. Ég vil meira aö
segja taka svo djúpt I árinni aö
fullyröa aö fátt i ritdómi þessum
gefi þa til kynna aö höfundur
hans han raunverulega lesiö
bók Jeanne Cordelier, þó aö ég
sé alls ekkiaö halda þvifram aö
Dagný hafi látið þaö undir höfuö
leggjast, heldur miklu fremur
aö hún hafi hugsanlega misst
sjónar á raunverulegu viöfangs-
efni sinu. Fordómar I afstööu
karla til kvenna og kvenna til
kvenna eru einn helsti skot-
spónn baráttumanna fyrir
kvenfrelsi. Sjaldnar fordómar
kvenna i' garö karla. Dagný
vitnar i athuganir norrænna
rauösokka i umfjöllun sinni um
vændiö i'Paris, þegar hún veltir
fyrir sér tvöföldu siögæöi, og
minnist eölilega á niöurlægingu
konunnar sem fæst viö vændi.
Hún viröist einnig gera sér
grein fyrir stéttaskiptingu og
stéttafordómum í fræöilegri
umfjöllun sinni um vændi frá
almennu félagslegu sjónarmiöi,
og tekur meira aö segja
Wilhelm Reich sér til vitnis.
Hins vegar má lesa útúr
ritsmiö Dagnýjar Kristjánsdótt-
ur botnlausa fordóma i garö
kynsystur hennar, Jeanne
Cordelier. Þeir birtast i þvi aö
menntakonan Dagný viröist
meö engu móti geta litiö á
Jeanne nema sem gleöikonu,
enda þótt sú siöarnefnda hafi
snúiö baki viö þeirri starfsgrein
og sé nú rithöfundur. Þaö er
beinlinis sárgrætilegt að bók
Jeanne Cordelier skuli einungis
fá góölátlegt klapp á kollinn
sem einhverskonar heppilegt
innlegg i jafnréttis- eöa
kvenfrelsisbaráttu, sem gáfu-
konur Skandinaviu heyja fyrir
hönd allra kvenna heims. En
JeanneCordelier er rithöfundur.
Og þar sem Dagný Kristjáns-
dóttir er ráöin til aö fjalla um
bókmenntir i Þjóöviljann, sýnist
mér hún hafa slegið klámhögg,
aö gera bók Cordelier ekki skil
sem skáldverki, enda þótt hún
fjalli um persónulega reynslu
hennarafstarfsgrein, sem mjög
fáir rithöfundar þekkja jafn vel
og hún.
„Þegar vonin ein er eftir” er
nefnilega mjög óvenjulegt
bókmenntaverk.sumpart vegna
þess aö höfundurinn hefur
öðlast reynslu, af eigin blóöi og
tárum, sem næstum enginn
rithöfundur gæti ótilneyddur
hugsaö sér aö afla. Hennar
reynsla er heldur ekki til orðin
fyrir forvitni. Þar af leiöandi
getur hún betur lýst ástandi og
tilfinningum sinum en forvitinn
rithöfundur, sem dulbýst I efnis-
öflun, einsog sumir gera. En
þaö er ekki einungis þekking á
viöfangsefninu, sem gerir bók-
ina merkilega, heldur ekki siöur
skáldgáfa höfundarins. Mér
þykir þaö hörmulegt aö ungur
bókmenntafræöingur skuli alls
ekki viröast taka eftir þessu
aöalatriöi verksins, sem hann er
aö fjalla um, og held þvi
semsagt fram aö þessi blinda sé
vegna kynlegra fordóma.
Einsog kunnugt er, þá vinnum
viö stundum okkar málstaö
ógagn, þegar okkur sist grunar.
Þannig held ég að fariö hafi
fyrir Dagnýju Kristjánsdóttur,
er hún vildi skerpa kvenfrelsis-
boöskap Jeanne Cordelier, ogaö
hún hafi orðiö kynlegum
stéttarfordómum aö bráö,
þ.e.a.s. aö meta ekki
bókmenntaverk útfrá þess eigin
veröleikum, heldur fyrirfram
tilbúnum formúlum.
En kannski kynlegir fordóm-
ar Dagnýjar séu enn auösærri i
niöurlagsorðum hennar um
bókina, þar sem hún vikur að
þýöingunni. Þau hljóöa svo:
„Þaö er erfitt fyrir mig aö
segja nokkuö um þýöingu
Siguröar Pálssonar af þvi ég get
ekki boriö hana saman viö
frumtexta — en segja mætti
mér aö hún væri svolitið mis-
góö.”
Þaö er nú auövitaö kapituli
útaf fyrir sig aö Dagný skuli
hafa kokhreysti til aö gerast
prófdómari yfir Sigurði Páls-
syni, hvort sem er i frönsku.is-
lensku, flamenkódansi eöa
perluköfun. En mér hefur aö
minnsta kosti alltaf veriö kennt
aö þaö sé lélegur málflutningur
aö tilkynna fyrst aö maöur
þekki ekki viðfangsefni, geti þvi
ekki fjallaö um þaö, og fjalla
svo um þaö samt. A hvaöa rök-
um er slik ályktun reist? Og má
ekki segja aö þessi visinda-
mennska Dagnýjar sé „svolítið
misgóö”?
Pólitískar ferðasögur
Um þessar mundir er
Norðmaðurinn Nils Mykle-
bost staddur hérlendis og
mun hann halda fyrir-
lestur um rómönsku
Ameríku í Félagsstofnun
stúdenta í dag, laugardag
kl. 16.00. Fyrirlestur Nils
mun fjalla um málefni
indíána, einkum í frum-
skógum Panama og Kól-
umbíu, og um ástandið í
Chile fyrr og nú. Nils ferð-
aðist í fimm ár um gjörv-
alla rómönsku Ameríku
og er vel kunnugur þeirri
heimsálfu. Þjóðviljinn
kom að máli við Nils
Myklebost og spurði hann
nánar um þennan fyrir-
lestur.
— Fyrri hluti fyrirlestursins,
sem fjallar um indiána Panama
og Kólumbiu, byggist á feröalagi
minu um þessa frumskóga fyrir
segir Nils Myklebost, sem heldur
fyrirlestur og sýnir litskyggnur frá
rómönsku Ameríku í Félagsstofnun
stúdenta í dag
fimm árum. Enginn þjóövegur
liggur frá Miö-Ameriku til Suöur-
Ameriku, þ.e.a.s. leiöin frá
Panama til Kolumbiu (um 300
km) er hulin frumskógum og
hefur enginn vegur verið lagöur
þar, þó slikar áætlanir hafi lengi
veriö i deiglunni. A þessu frum-
skógasvæöi búa einungis indi-
ánar, einkum viö fljótsbakkana
og meöfram ströndinni. Ég ferö-
aöist um þetta svæöi i fljóta-
bátum indiána, sem versla litils-
hátar viö hvlta menn. Aöallega er
hér um aö ræöa vöruskipti:
indiánarnir láta af hendi banana
og aöra ávexti gegn nauösynja-
vörum, sem hveiti og sykri og
þess hátar. Auk þess aö feröast á
fljótsbátum, þræddum viö stlga>
frumskógarins, en þá þurftum viö
ævinlega aö njóta aöstoöar inn-
fæddra, sem gátu visaö veginn.
Þetta ferðalag frá Panama til
Kólumblu tók um tvær vikur, og
allar litskyggnurnar sem ég mun
sýna þaöan eru teknar á þessu
feröalagi.
Atvinnuleysi og
alkóhólismi
— Hver er þjóöfélagsstaöa
indiána I rómönsku Amerlku I
dag?
— í fáum oröum má segja, aö
indiánarnir séu hin nýja lágstétt
rómönsku Ameríku, þjóöflokk-
urinn, sem hin hvita menning
hefur gert aö úrhrökum I eigin
Veruleg ofhotkun á nítríti og mtrati
við saltkjötsframleiðsluna um allt land
Heilbrigöiseftirlit rikisins hefur
sentfrá sér skýrslu um rannsókn-
ir á nitrit og nitrat innihaldi I salt-
kjöti, sem unnin er sameiginlega
af heilbrigðiseftirlitinu og Rann-
sóknarstofnun landbúnaöarins.
Var rannsókn gerö á saltkjöti frá
ýmsum verslunum og kjötsalt-
endum á öllu landinu og sýna niö-
urstöður, aö veruleg ofnotkun á
nltrlti og nitrati hefur átt sér staö
viö saltkjötsframleiösluna.
Áöur hafa veriö framkvæmdar
nokkrar rannsóknir á magni
þessara Iblöndunarefna á vegum
nokkurra stofnana og heilbrigðis-
nefnda, aöallega á stór-Reykja-
vlkursvæöinu.
Leyfilegt er aö auka 100 mg af
nitriti (NaNO/) eöa 500 mg af
nltrati (KN03) I hvert kiló kjöts
og kjötvara, en bannaö aö auka
nitriti og nitrati i sömu vöru
(nema i bjúgu). Til aö meta sam-
verkandi hættu þessara efna I
sama sýni hefur I skýrslunni ver-
iö innleitt hugtakiö mengunar-
stuöull (z) og meö notkun hans
reynt aöleggja raunhæfara mat á
þá heilbrigöislegu hættu sem
samfara er iblöndun efnanna i
kjötvörur. Kemur I ljós, aö meng-
unarstuöullinn getur oröiö stærri
en 1 (i tæpl. 12% sýnanna) þótt
nltriti og nltrati sé hvoru um sig
aukiö i kjötvörur innan leyfilegra
marka núverandi reglugeröar.
I kafla um leiöir til úrbóta er
bent á nauðsyn reglubundins eft-
irlits meö notkun þessara eftia og
annarra aukaefni I matvælum,
endurskoöunar núgildandi reglu-
geröar og útgáfu leiöbeininga um
hentugar aðferöir viö söltun á
kjöti og kjötvörum.
Taliö er æskilegt aö hætta allri
notkun nitrats viö söltun kjöts og
nota þess i staö nltrit eingöngu og
þá sem nitrlt-blandaö salt. Einnig
er taliö athugandi aö mæla meö
iblöndun askorbinsýru (C-vita-
mins) i saltpækil viö söltun kjöts,
en hún bæði flýtir litarmyndun og
dregur úr myndun krabbameins-
valdandi nitrósamína i því.
— vh
landi. Indiánarnir eru oftast óviö-
búnir aö mæta hinni þróuöu
tæknimenningu hvita mannsins
og þetta gerir þaö aö verkum, aö
þeir eru kúgaöir og haldiö niöri.
Atvinnuleysi fylgir i kjölfar þess-
ara menningaárekstra, og fylgir
yfirleitt mikil eymd og alkóhól-
ismi I kjölfar þeirra. Afengiö er
einnig mikiö notaö til aö deyfa og
sljóvga vitund indiánanna.
Astandiö er einna alvarlegast i
Brasiliu, þar sem algjör ein-
angrun frumskógaindiána hefur
veriö snögglega rofin. Margir
indiánaþjóöflokkar, sem aldrei
hafa séö hvitan mann, hafa litiö
eöa ekkert mótstööuafl gegn
nýjum sjúkdómum og á mörgum
stööum hefur indiánamenningin
beinlfnis verið þurrkuö út.
Þverskurður af Chile
— Siöari hluti fyrirlestrarins
fjallar um Chile?
— Ég feröaöist um Chile I rúmt
eitt ár: frá 1974 til 1975. Landið er
um 4 þúsund kólómetrar aö lengd
og loftslag þar þvi mjög mis-
munandi, allt frá eyöimörkum I
noröri til issins i suöri. A þessu ári
lagði ég leið mina eftir endilöngu
landinu frá noröri til suöurs. A
fyrirlestrinum mun ég sýna hluta
af þeim litskyggnum sem ég tók á
þessu feröalagi minu: þaö má þvi
segja aö fyrirlesturinn sé eins
konar ferðalýsing, sem sýnir
þverskurö af Chile eftir valda-
rániö, bæöi kjör rfkra og fátækra.
Myndirnar eru ekki pólitlskar
hver fyrir sig, en andstæöurnar
mynda hinn þjóöfélagslega og
pólitiska veruleik Chile I dag. Ég
komst aö þvi, þegar ég kom aftur
til Noregs og byrjaöi aö vinna
meö Chile-nefndinni i Noregi, aö
flestir þeir, sem vissu hvaö mest
um landiö I pólitiskum og töl-
fræðilegum skilningi, höföu ekki
hugmynd um, hvernig landiö leit
út, né hver hinn félagslegi hvers-
dagsleiki var. Ég ákvaö þvi aö
reyna aö bæta úr þessu og raöaöi
Framhald á 14 síðu
Yfirlýsing frá
Plastprent h.f.
Biður Neyt-
endasamtök-
in um ítar-
lega könnun
Nýveriö hefur i þremur
dagblaöanna veriö vakin at-
hygli á, aö mistaliö kynni aö
vera I einni tegund af heimil-
ispokarúllum frá Plastprenti
h.f. Vegna þessa máls hefur
Plastprent h.f. beðiö Neyt-
endasamtökin um að gera á
þessu ýtarlega könnun. Fyr-
irtækiö hefur jafnframt boö-
iö fram alla þá aöstoö, sem
Neytendasamtökin telja
nauösynlega og æskilega.
Uns niöurstaöa Neytenda-
samtakanna liggur fyrir
munPlastprenth.f. blöa meö
frekari yfirlýsingar af sinni
hálfu.
Plastprenth.f.
Eggert Hauksson