Þjóðviljinn - 11.02.1979, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. febrúar 1979.
Svava Jakobsdóttir:
RSRR
©/976 P.COBB tos flNOEtfs VflWO/flOO
Kjarnafjölskyldan — teikning úr blaði bandarískra kjarnorkuandstæðinga.
Löggjöf um bann
kjamorkuvopnum
Ef til vill rekur einhvern minni
til þess að i samstarfsyfirlýsingu
þessarar rikisstjórnar var ákvæði
um að settyrði upp nefnd um at-
hugun á öryggismálum. Svo er
fyrir mælt að nefnd þessi eigi
m.a. að gera itarlega úttekt á
öryggismálum þjóöarinnar, stöðu
landsins i heimsátökum, valkost-
um um öryggisstefnu, núverandi
skipan öryggismála ogáhrif á Is-
lenskt þjóðlif, svo og framtið her-
stöðvanna eftir að herliðið fer. bá
skyldi nefndin einnig fjalla um
hugmyndir um friðlýsingu,
friðargæslu og eftirlit á
norður-Atlantshafi. Nefndar-
skipan af þessu tagi kemur
auðvitaðalls ekki i stað yfirlýstr-
ar stefnu Alþýðubandalagsins i
utanrikismálum, enda skýrt
kveðið á um það i samstarfsyfir-
lýsingu rikisstjórnarinnar, aö Al-
þýðubandalagiö sé andvigt aðild
Islands aö Atlantshafs-bandalag-
inuogdvöl hersins i landinu. bað
ákvæði tryggirrétt Alþýðubanda-
lagsins til þess að reyna aö vinna
stefnu sinni fylgi jafnt utan þings
sem innan þrátt fyrir aðild þess
að núverandi rikisstjórn. Rikis-
stjórnaraðild nú bindur ekki
hendur flokksins á neinn hátt i
þessum efnum.
Hvað gæti
nefndin gert?
Enda þótt beri að harma að
aöild Alþýöubandalagsins að
rikisstjórn færir okkur ekki nær
þvi marki aö herinn fari úr landi,
er ástæðulaust að gera b'tið úr
þeirri nefndarskipun er að ofan
greinir, og verkefnum hennar,
svo langt sem þau ná. Starf
nefndar af þessu tagi getur
stuðlað að s jálfstæöri umræöu um
utanrikismál bæöi innan þings og
meöal almennings. I þessum efn-
um þarf smáþjóð aö gera aldeilis
sérstakt átak þegar hún stendur
andspænis hernaðarstórveldi sem
býr yfir takmarkalausum yfir-
burðum i áróðursaðstöðu og getur
auk þess brugðiö fyrir sig
nauösyn leyndarinnar hvenær
sem þvi býður svo við að horfa.
Hvað sem liöur skoðunum manna
á aðild Islands aö Atlantshaf-
bandalaginu er stórhættulegt
fyrir þjóðina hvernig islenskir
valdamenni' Nató-flokkunum láta
mata sig á upplýsingum og stað-
hæfingum sem hugsaðar eru og
myndaðar af talsmönnum
hernaöarhagsmuna bandalags-
ins. bessum upplýsingum taka
þeir gagnrýnislaust og virðast
telja það móögun við valdhafana i
vestri að hugsa sjálfstætt.
baö er þvi fátt nauðsynlegra
þjóðinni en aukin þekking á utan-
rikismálum og alþjóðamálum
yfirleitt, tii þess að veita slikum
stjórnmálamönnum aðhald. Starf
slikrar nefndar sem hér um ræö-
ir, gæti, ef rétt er á haldið, oröið
skref i þessa átt og opnaö augu
fólks fyrir þvi að önnur skipan
mála er heppilegri en sú sem við
búum nú viö.
Pólitískt seinlæti
begar þettaer ritað, bólar samt
enn ekki á neinni nefndarskipan
um öryggismál þrátt fyrir
ákvæöiö i stjórnarsáttmálanum.
Hvort sem menn binda litlar eöa
miklar vonir við störf slikrar
nefndar, þá hlýtur það aö teljast
algert hneyksli, ef rikisstjórnin
ætlar að humma það fram af sér
að hleypa henni af stokkunum.
Nokkru fyrir jól voru þing-
flokkarnir beönir að tilnefna full-
trúa í nefndina, og munu allir
rikisstjórnarflokkarnir hafa gert
þaö. En siöan leið og beiö og ekk-
ert hefur enn heyrst um nefndar-
skipunina. I ljós hefur komiö, að
forsætisráðherrann mun vera að
biða þess aö Sjálfstæöisflokkur-
inn tilnefni i nefndina. Ekki er
mér ljóst hvort um er að kenna
sinnuleysi þingflokks Sjálfstæðis-
manna eða pólitiskum ásetningi
að hann stingur þessu verkefni
undir stól, en hitt nær auövitað
engri átt að láta Sjálfstæðisflokk-
inn ráða ferðinni i þessu efni. Al-
þýðubandalagið hlýtur að krefj-
ast þess að nefndin verði skipuð
hvað sem Sjálfstæðisflokknum
liður, ogsiður en svoástæöa til að
harma það, þótt hann afsali sér
áhrifum i þessari nefnd. En fróö-
legt verður að fylgjast með þvi
hvort forsætisráðherrann og
utanrikisráöherrann ætia aö
sætta sig við þaö lengi enn að
Sjálfstæðisflokkurinn komi I veg
fyrir, að þetta ákvæði stjórnar-
sáttmálans veröi framkvæmt.
Blint trúnaðartraust
Eitt dæmi þess að Nató-sinnuð
stjórnvöld á Isiandi afsala sér
frumkvæði og sjálfsagðri árvekni
I störfum, er afstaöa þeirra til
þess, hvort herstöðin á Miðnes-
heiöi sé kjarnorkuherstöö. Is-
lenskstjórnvöld hafa lýst þvi yfir
þegar tilefni hefur gefist, aö þeir
tryöuBandarikjamönnum er þeir
fullyrtu að hér væru ekki kjarn-
orkuvopn og blint trúnaðartraust
látið duga I svo örlagariku máli.
Gjarna hafa þeir vitnaö I sam-
komuiag islenskra stjórnvalda og
varnarbösins um að hér skuli
ekki vera kjarnorkuvopn. Ariö
1968 fórst bandarisk flugvél
hlaðinn kjarnorkuvopnum á
Grænlandi. Vakti þetta slys
óhemjumikla athygb m.a. sakir
þess að þaö var yfirlýst ste&ia
Dana að óheimilt væri aö geyma
kjarnorkuvopn á danskri grund
og óleyfilegt aö fljúga með slik
vopn yfir danskt land. Eftir þetta
slys kröföust Danir nýrrar yfir-
lýsingar af hálfu Bandarikja-
manna um aö þeir mundu viröa
þessa stefnu Dana og Banda-
rikjamenn uröu þá við þeirri
kröfu. Af tilefni þessa slyss uröu
umræöur hér á Alþingi um hættu
STJÓRNMÁL Á
SUNNUDEGI
við
á sams konar slysi hér á tsiandi
og stefnu islenskra stjórnvalda i
þessum efnum gagnvart Banda-
rikjamönnum. I þeim umrasðum
sagði Emil Jónsson þáverandi
utanrikisráðherra ,,Ég hef raun-
ar ekki annaö um þetta að segja
heldur en það að það er fullt sam-
komulag á milli rikisstjórnar Is-
lands og varnarliðsins, þeirra
sem þvi stjórna, um það, að hér á
tslandi séu ekki kjarnorku-
sprengjuraf neinu tagi”. Og siðar
i sömu ræðu sagði Emil Jónsson
að haföi heyrt viötal i útvarpi viö
yfirmann varnarliðsins, sem hér
var þá, þar sem hann itrekaði og
undirstrikaði að um þetta væri
fullt samkomulag einnig af hálfu
Bandarikjamanna.
Slíkt samkomulag
er ekki til
Nauösynlegt er aö rifja þetta
upp hér vegna þess aö áriö 1976
þegar enn uröu umræöur á ts-
landi um hugsanleg kjarnorku-
vopn hér á landi voru viöbrögö
Bandarikjamanna gerbreytt.
Vegna fullyröinga erlendra
blaðamanna m.a. i fréttabréfi
kjarnorkuvisindamanna og
öðrum sérfræöiritum um aö
kjarnorkuvopn væru geymd i her-
stöðinni hér, voru talsmenn
Bandarikjastjórnar og Banda-
rikjahers hér á landi spuröir um
máliö. Svör þeirra voru þá ekki
önnur en þau aö Bandarikjamenn
segöu aldrei neitt um kjarnorku-
vopn sin né hvar þeim væri búinn
staöur. baö væri stefna þeirra aö
játa hvorki né neita ef þeir væru
spuröir sliks.
betta svar var auövitaö bein
móögun viö islensk stjórnvöld og
islenska þjóö, þvi blaöalesendur
vorut.d. einmitt um sömu mundir
fræddir um kjarnorkuherstöövar
Bandarikjamanna annars staöar
iheiminum. Svariö fékk auövitaö
ekki staðist, en óneitanlega sækir
á hugann, hvaö sé oröiö af sam-
komulaginu góöa, sem Banda-
rikjamenn vilja nú ekki kannast
við að sé til. Enda mun slikt sam-
komulag alls ekki vera til.
t tilefni af þessum atburði,
reyndiégað grafastfyrir um það,
hvenær þetta samkomulag is-
lenskra stjórnvalda og Banda-
rikjamanna hafi veriö gert og
hvar texta hans væri að finna. t
utanrikisráðuneytinu fannst ekk-
ert, en þáverandi utanrikis-
ráðherra, Einar Agústsson upp-
lýsti á Alþingi, aö það hefði ætið
verið skoöun islenskra rikis-
stjórna, að túlka bæri 3. gr.
varnarsamningsins á þann hátt
að ekki bæri að geyma kjarnorku-
vopn á tslandi án heimildar is-
lenskra stjórnvalda. En 3. gr.
varnarsamningsins er almenns
eðlis og kveður m .a. á um að þaö
skuli háð samþykki tslands meö
hverjum hætti varnarliöiö hag-
nýtir þá aðstööu sem þaö hefur
hér á tslandi.
Lög og eftirlit
baðliggur þvi i augum uppi, aö
margrætt samkomulag við
Bandarikjaher er litiö traustvekj-
andi, svo ekki sé dýpra i árina
tekiö, og næsta ábyrgðarlaust aö
vitna til þess þegar um er að tefla
þá ógn sem af kjarnorkuvopnum
stafar. tslensk stjórnvöld hafa
aldrei gefiö út skýlausa yfir-
lýsingu opinberlega um þá stefiiu
sina aö hér skuli ekki vera kjarn-
orkuvopn. Slik yfirlýsing væri þó
lágmark i þessum efnum.
Besta mögulega trygging væri
sú, aö setja lög um bann viö
kjarnorkuvopnum á islensku
landi, lofti og legi. Fyrir Alþingi
liggur nú tillaga sem ég flyt þess
efiiis aöundirbúin veröi löggjöf er
banni aö geyma hvers konar
kjarnorkuvopn hér á landi, sigla
með þau eöa fljúga meö þau eða
flytja meö öðrum hætti um is-
lenskt yfirráðasvæði. Jafnframt
verði kveðiö á um eftirlit ts-
lendinga til aö tryggja að þessi
lög væru virt.
betta mál varöar lif og framtiö
islensku þjóöarinnar. baö varöar
lika ábyrgö stjórnmálamanna og
þaö verður nokkur prófsteinn á
islenska stjórnmálaflokka og
þessa rikisstjórn, hvernig
brugðist veröur viö þessari til-
lögu.