Þjóðviljinn - 11.03.1979, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. mars 1979.
UJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs
hreyfingar og þjóðfrelsis
L'tgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Kramkvæmdastjóri: EiBur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Kréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar SkarphéÖinsson
Afgreiöslustjóri: Filip W. Franksson
Blaöamenn: AlfheiÖur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Erla Sigurö-
ardóttir, Guöjón Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur Mar-
geirsson, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson. lþróttafrétta-
maöur: Ingólfur Hannesson. Þingfréttamaöur: Siguröur G. Tómasson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir ölafsson.
Skrifstofa: GuBrún Guövaröardóttir, Jón Asgeir SigurÖsson.
Afgreiösla: Guömundur Steinsson, Hermann P. Jónasson, Kristín Pét-
ursdóttir.
Sfmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6, Reykjavfk, sími 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Kvartanir um skatt-
píning og niöurskurö
• Við vitum öll hvers konar umkvartanir eru algeng-
astar I íslenskri stjórnmálaumræðu um þessar mundir —
fyrir utan hina almennu kvörtun um mikla verðbólgu.
Það er kvartað yfir niðurskurði á útgjöldum ríkis og
borgar til félagsmála og menningarmála. Og það er líka
kvartað yf ir þvi að ríki og borg heimti alltof mikla skatta
af almenningi, skattpíningin er alla menn lifandi að
drepa.
• Það vantar hinsvegar mikið á að menn reyni að setja
þessar kvartanir allar í eitt kerfi. Þegar rætt var um
fjármál borgarinnar fyrir skemmstu vildu fulltrúar
Sjálfstæðisflokksins bæði andmæla niðurskurði í félags-
málum og fella niður mikið af skattheimtu. Eins og
nokkrum sinnum hef ur verið bent á, fengust þeir ekki til
að skýra f rá því hvernig þeir vildu að dæmið gengi upp.
Því miður eru þeir ekki einir um slíka ósamkvæmni. Það
er líka algengt hjá þeim sem telja sig vinstra megin í til-
verunni,að þeir bæði kvarti undan skattheimtu oq telii
um leið að stórauka eigi félagslega þjónustu og þar með
útgjöld til hennar. Reyndar getur það vel verið að hver
og einn reikni dæmið á sinn hátt m.a. með því að gera ráð
fyrir því að ríkisútgjöld minnki á einhverjum öðrum
sviðum í staðinn, en ekki fer mikið fyrir því að slíkur
reikningur fari fram í heyranda hljóði.
• Gisli Gunnarsson víkur að þessum þverstæðum í
f róðlegri dagskrárgrein sem birtist hér í blaðinu á föstu-
dag. Hann minnir á ýmsa þá hluti sem alltof sjaldan
verða á dagskrá. í íslenskri stjórnmálaumræðu hefur
þeim alltof oft tekist að hafa orðið, sem kvarta og stynja
yf ir hinu opinbera „bákni" eða „eyðsluhít" — og búa þar
með í haginn fyrir þá sem kjósa að leysa f jármálavanda
með því að skera niður félagslega þjónustu. í þessum
málf lutningi er jafnan gert ráð fyrir því að við séum há-
þróað velf erðarþjóðfélag sem svo er nef nt, sem þýði að
bæði skattheimta og félagsmálaútgjöld séu „komin út í
öfgar" eins og það heitir. Gísli minnir mjög rækilega á
að þetta er alrangt. Hinn opinberi geiri er hér minni
en í öðrum löndum Vestur-Evrópu. Skattar eru hér lægri
en í nálægum löndum bæði í Vestur-Evrópu og Norður-
Ameríku. Og félagsleg þjónusta af ýmsu tagi er eftir því
miklu minni en á Norðurlöndunum, sem oftast eru tekin
sem dæmi um velferðarríki — eins það ungt fólk islenskt
veit mætavel, sem hefur á seinni árum flutt þangað í
þeim mæli að helst minnir á landflótta til Ameríku
nálægt aldamótum.
• Okkur er nefnilega ekki einu sinni boðið upp á þá
sósíaldemókratísku umbótastefnu sem svo mjög mótar
allan rekstur annarra norrænna þjóðfélaga. Okkur er
boðið upp á að snúa f rá henni með niðurskurði og skatta-
lækkum án þess það við höfum fengið að reyna hana.
Þetta hef ur allt valdið verulegri ringlureið í málf lutningi
og hugsunarhætti, og einstaklingar,hópar og f lokkar hata
ekki gefið nægilega greið svör við því hvað það sé sem
þeir vilja hafa forgöngum-Og þá er við okkar aðstæð
ur fyrst og siðast spurt um einkaneyslu og samneyslu.
^ I fyrrgreindri grein er því fram haldið, að sú leið
sem helst verði vinstristefna talin við okkar aðstæður sé
fólgin í því, að gera opinbera sjóði virkari til kjarajöfn-
unar. Og eins og þar segir: „hér er um að ræða kjör í
merkingunni rauntekjur, t,d. framlög til byggingarmála
og margvíslegustu tryggingastarfsemi (f jölskyldu-
bætur, ellilífeyri, örorkubætur of I.) Hér er einnig um að
ræða kjör í merkingunni menningar- og uppeldisstarf-
semi". Ogtil þess að þessu kjarajöfnunarhlutverki verði
sinnt í þeim mæli,að fólki þyki Island ekki síður byggi-
legt en grannlöndin, þurfa ríkissjóðir og sveitarfélög
auknar tekjur. Hjá því verður ekki komist. En til þess að
þetta sé viðurkennt í verki þurfa vinstrisinnar að yfir-
stíga ýmsar hefðir — m.a. þá að litið sé á ríkið fyrst og
fremst sem fjandsamlegt afl, að ríkisvaldið sé skoðað
sem höfuðóvinur í stað þess að líta á það sem margþætt
fyrirbæri sem hægt er að beita meðal annars til aukins
jöfnuðar í samfélaginu.
áb.
Úr almanakinu
Mismunurinn
að búa á
ísafirði og
í Reykjavík
Um daginn var ég í
heimsókn vestur i Isa-
firði. Þar hitti ég gömul,
lasburða hjón sem búa
þar í litla timburhúsinu
sinu. Þau hafa engar
tekjur nema ellilífeyri og
tekjutryggingu. Kostnað-
ur við upphitun hússins er
þau lifandi að drepa. Eins
og aðrir (sfirðingar búa
þau við oíukyndingu og
kostnaðurinn á mánuði
hjá þeim að undanförnu
hefur verið milli 30 og 40
þúsund krónur. Sjálfur bý
ég í allstórri þriggja her-
bergja íbúð í Reykjavík
sem er vel kymt alla
daga. Um daginn fékk ég
reikning fyrir hálfan
þriðja mánuð og hljóðaði
hann upp á tæpar 13 þús-
und krónur. Það eru um
5000 krónur á mánuði eða
milli 6 og 8 sinnum lægri
upphæð en gömlu hjónin á
(safirði borga.
En ekki er nóg meö þetta.
Rafmagniö á lsafiröi er fast aö
helmingidýrara en i Reykjavfk.
Ég kom i annaö litiö hús á Isa-
firöi sem ung kennarahjón eiga.
Þau fluttust frá Reykjavik fyrir
nokkrum árum til aö setjast aö
á Isafiröi. Þau tjáöu mér sama
hlut og gömlu hjónin. Oliu- og
rafmagnskostnaöur ásamt öör-
um kostnaöi sem fylgir þvi aö
búa á staö eins og Isafiröi er aö
þvi kominn aö flæma þau I
burtu.
A tsafiröi er fjölmenn stétt
mjög tekjuhás fólks. Þaö eru
einkum og sér i lagi sjómenn á
skuttogurum sem hafa vist
aldrei undir miljón i mánaöar-
tekjur. Þá munar litiö um aö
borga sina reikninga. En kenn-
ara, ellilifeyrisþega og annaö
tekjulágt fólk munar svo sann-
arlega um þaö.
Fyrir aöeins nokkrum árum
var mikill fjármagnsflótti frá
Isafiröi. Fólk sem bjó á tsafiröi
og ætlaöi sér aö búa þar áfram
þoröi ekki aö f járfesta þar i hús-
byggingum. Fjárfesting i
Reykjavik var öruggari. Þetta
fólk kaus aö festa peninga sina i
ibúö i Breiöholti eöa Kópavogi
og bjó kannski sjálft i lélegu og
gömlu húsnæöi.
Nú hefur þetta snúist viö.
tbúöarhús á tsafiröi þjóta upp
eins og gorkúlur og fjölmargir
trésmiöir og aörir iönaöarmenn
frá Reykjavik eru þar vestra I
störfum.
Þaö sem tsafjöröur flytur nú
til Reykjavikur eru ekki pening-
ar heldur gamalt fólk og öryrkj-
ar. Þaö er fólkiö sem sumir
Reykvikingar kvarta /íú sáran
undan og telja aö borgi litil út-
svör. Hins vegar kvörtuöu þeir
sömu ekki undan peningunum
sem komu aö vestan fyrir
nokkrum árum og þeir kvarta
ekki undan útsvörum iönaöar-
mannanna sem vinna á tsafiröi
og þeir kvarta ekki heldur und-
an útsvörum þeirra fjölmörgu
sérfræöinga og embættismanna
Guðjón Friðriksson skrifar
sem búa i Reykjavlk en þjóna
fyrst og fremst tsíiröingum og
öörum sem búa úti á landi.
Gamla fólkiö og annaö tekju-
lágt fólk sem flyst til Reykja-
vikur fer þangaö nauöugt vegna
dýrtiöarinnar vestra. Fróöir
segja aö svo mikil sé spennan
oröin á tsafirði aö verö á ibúöar-
húsnæöi hafi jafnvel fariö fram
úr þvi sem gerist á almennum
markaöi I Reykjavik. Og þaö á
lika viö um leigu á húsnæöi.
Birgir tsleifur Gunnarsson,
Markús örn Antonsson, Albert
Guðmundsson og fleiri skamm-
sýnir Reykvtkingar leggjast
gegn þvi aö verö á rafmagni
veröi jafnaö yfir landiö, þeir
leggjast gegn þvi aö sima-
kostnaöur veröi jafnaöur,
f lutni ngskostnaöur veröi
jafnaöur og olian greidd niöur.
Þeir segja aö Reykvikingar eigi
aö njóta yfirburöadugnaöar sins
á liönum árum i raforkumálum
og öörum málum.
Þetta er fullkomin þröngsýni.
t staöinn frá þeir yfir sig allt
tekjulága fólkiö sem greiðir litil
útsvör, spennu milli landshluta
og hrepparig. Eöa hver er kom-
inn til meö aö segja aö tsfiröing-
ar séu ekki dugnaöarfólk? Þeir
vinna örugglega ögn haröar og
meira en Reykvlkingar. En þeir
hafa þurft að gjalda markaðs-
lögmálanna sem eru ær og kýr
fyrmefndra mann.
Og svo koma náttúrulögmál-
in. Isfiröingar búa ekki við heitt
vatn meðan allt kraumar undir
Reykvikingum, og virkjunar-
skilyröi eru erfiöari bæöi vegna
landslags og fámennis.
Hins vegar búa tsfirðingar viö
góö fiskimiö og aröurinn af
þeim hefur óspart komiö
Reykvfkingum til
góöa. Eða eiga kannski
Vestfiröingar einir aö búa aö
Vestfjaröamiðum á sama hátt
og Reykvikingar og nágrannar
þeirra búa einir aö jaröhitanum
syöra?
Ég held aö þaö sé mjög hættu-
leg stefna aö láta ekki eitt yfir
alla ganga I orkumálum og öör-
um málum eins og aöstæöur
leyfa. Viö erum þó allir Is-
lendingar. Þaö er álika
heimskulegt aö mismuna fólki
eftir búsetu eins og þaö er
heimskulegt aö mismuna þvi
eftir kyni, aldri, kynþætti, at-
vinnustétt eöa heilsufari.
Rök þeirra manna sem berj-
ast gegn þvi munu koma þeim I
koll fyrr eöa siöar eins og þegar
hefur reyndar veriö nefnt dæmi
um.
Og þegar litiö er á Reyk-
vikingana sem voru svo dugleg-
ir aö virkja ódýrt á sinum tlma
kemur vafalaust i ijóis aö margir
þeirra voru utan af landi, þeir
hlutu menntun sina þar eöa hún
var kostuð þaöan. Reykvlking-
ar og annaö fólk eru ekki and-
stæöur þó aö nóg sé um fordóm-
ana. Viö erum sama fólkið.
En bráöum hækkar olían um
helming.