Þjóðviljinn - 16.06.1979, Blaðsíða 11

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 16. júní 1979
Laugardagur 16. júní 1979 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 1L
Úr
þjóðar-
djúpinu
Ritlaunin og
dr. Gylfi
öngull greindi i gær frá hinni
nýstárlegu aöferð dr. Gylfa Þ.
Gislasonar, fyrrum forystu-
manns Alþýöuflokksins, viö aö
skrifa bækur. En skynugur þilt-
ur benti nýveriö á, aö bók dr.
Gylfa, Jafnaöarstefnan, sem
AB gaf lit 1977, er aö veru-
lpguleyti endursögn og sums
staöar litið breytt þýöing á bók
bandarisks hagfræöings, sem
Okun heitir.
Fyrir ekki löngu var
hljómlistarmaöur dæmdurtil aö
greiöa islensku skáldi bætur
nokkrar, aö þvi er öngul minn-
ir, fyrir aö hafa i óleyfi snaraö
texta skáldsins á engilsaxneska
tungu og notað við lag sem
hljómlistarmaöurinn hljóöritaöi
siöan á skifu.
Máli dr. Gylfa er aö visu þver-
öfugt fariö. Hann snarar af
ensku yfir á islensku. Menn
velta samt vöngum yfir þvi,
hvort doktorinn skuldi ekki Ok-
un rillaun?
Olían og íhaldið
Mbl. og Visir hafa upp á siö-
kástiöstillt raddir sinar saman i
söngnum um oliuokur Rússa. Þó
er sannaö, aö hvergi er hægt aö
fá ódýrari oliu á hinum frjálsa
markaöi. Þaö er lika sannaö aö
Bandarikin kynda undir hinu of-
boöslegu oliuhækkunum meöyf-
irboöum. Ennfremur er þaö
staöreynd, aö meöan Rússar
hafa skoriö niöur oliusölu til
bandamanna sinna I A-Þýska-
Iandi um 20%, þá halda Islend-
ingar hlut sinum óbreyttum.
Ekkert af þessu fær hins vegar
umfjöllun i Mbl. og Visi.
A kjarnyrtri Islensku heitir
þetta aö falla kylliflatur i
druilupoll óheiöarlegrar blaöa-
mennsku.
Heimilisbölið
Klofningurinn i Sjálfstæöis-
flokknum á sér margar myndir.
Þaö er ekki nóg með aö lands-
fundurinn leiki á reiöiskjálfi viö
formannsátökin, né aö hrikti i
meginstoðum Heimdallar viö
stjórnarkjör, heldur á hiö fyrr-
um friösæla kvenfélag flokks-
ins, Hvöt, viö sömu sundur-
virkni aö etja, einsog sést vel á
eftirfarandi klausu úr viötali
Mbl. viö Guörúnu A. Simonar
fyrir skömmu:
Mér finnst þessir blessaöir
stjórnmálaflokkar orönir ótta-
lega kjánalegir. Eins og þegar
þær fóru aö hringja I mig frá
Hvöt I vetur til aö reyna aö fá
mig á fund til aö hrella ein-
hverja aumingjans manneskju,
sem ég þekkti ekki neitt og
aldrei haföi gert mér annaö en
þaö aö biöja mig aö syngja á
fundi. Ég var ekki einu sinni i
félaginu oghélt nú aö Sjálfstæö-
isflokkurinn heföi annaö þarf-
ara aöstanda I en svona lagaö.”
Bölmóður
blaðamanns
Lif blaöamannsins er erfitt.
Nýlega lét einn af öldungum is-
lenskrar blaöamánnastéttar
eftirfarandi orö falla um niöur-
stööur tuttugu ára blaöa-
mennsku: „Þaö kemur ekkert á
óvart lengur, maöur kippir sér
ekki upp viö neitt, og manni er
sama um allt”.

Þetta er fiskréttaverksmiöja Sambandsins I Camp Hill i Bandarlkjunum.
Sala og fullviimsla frystra fiskafurða
Sambands-frystihúsa í Bandaríkj unum
Bandarikjunum, siöan þetta var
gert.
Heildarsala fyrirtækisins var á
s.l. ári 72,2 miljóir dollara. Sölu-
aukning þaö sem af er þessu ári
er 32%. Unnið er nú samtimis á
fjórum vinnslurásum I verk-
smiöjunni og er framleiöni nú á
mjög háu stigi. Fjögur hundruö
mismunandi fiskréttir eru fram-
leiddir eftir þvi sem eftirspurn
gefur tilefni til. Tveir Islendingar
auk forstjóranna vinna hjá fyrir-
tækinu. Kona frá Hafnarfiröi
vinnur sem verkstjóri i verk-
smiöjunni, og Pálmi Þóröarson
frá Borgarnesi' stjórnar öllum
flutningum aö og frá. Fyrirtækiö
Iceland Seafood Corporation
selur allaframleiöslu sina unna úi
fiskblokkum, svo og flakapakkn-
ingar Sambands frystihúsanna til
veitingahúsa, skóla og annarra
stórra stofnana, og hefur eftir-
spurn eftir vörum fyrirtækisins
fariö hraövaxandi.
A s.l. ári seldi verksmiöjan 16
þúsund tonn af fiskréttum á
Bandarikjamarkaöi. Þaö ár var
launakostnaöur 3 miljónir
dollara, en þar i eru innifalin
sjúkrasamlagsgjöld, launa-
skattur og tryggingar. Fyrirtækiö
kaupir fiskhráefni annars staöar
frá, ef með þarf og hægt er aö fá
þaö, enda veröa slik fyrirtæki aö
geta annaö eftirspurn fastra viö-
skiptafyrirtækja sinna á öllum
timum, þaö er frumskilyröi i viö-
skiptum hér. Verksmiöjustjórinn
er bandariskur matvælafræöing-
ur og sölustjórinn er einnig
bandariskur. 011 framleiösla
verksmiöjunnar er undir eigin
eftirliti, svo og opinberu eftirliti.
Stækkun verksmiðjunnar
stendur fyrir dyrum.
Vegna hraövaxandi eftirspurn-
ar á vörum frá fyrirtækinu Ice-
land Seafood Corporation, þá
hefur nú veriö ákveöiö aö stækka
verksmiöjuna, svo og aö fram-
kvæmdir viö þetta hefjist I júli-
mánuöi nú I sumar, og aö þeim
veröi aö fullu lokiö á næsta ári.
Fyrirtækiö hefur nú þegar fengiö
bankalán aö upphæö 5 miljón
dollara til þessara framkvæmda
og er þaö meö 7% ársvöxtum.
Eftir stækkunina veröur stærö
verksmiöjunnar tvöföld miöaö
viö núverandi stærö hennar.
yerö á þorskblokk til frysti-
húsanna hefur staöiö i 1.05 dollar
frá júni 1977, en nú er gert ráö
fyrir hækkun á þvi veröi, þegar
næstu skip koma meö fisk frá
tslandi. Ýsublokk var á sama
veröi þar til i april-mai, sl. en þá
hækkaöi hún i 1.10 dollar pundiö.
Eins og er stendur karfablokk i
0.90 dollara pundiö, ufsablokk i
0.75 dollara pundiö og steinbits-
blokk i 1.15 dollara pundiö.
Eftir hækkunina nú i vor stend-
ur 5 punda flakapakkning af
þorski I 1.41 dollar, pundiö og 5
punda flakapakkning af ýsu I
1.45,5 pundiö, en 5 punda flaka-
pakkning af steinbit er 1.75 dollar
pundiö. Allt framangreint verö er
þaö sem frystihúsin heima fá
fyrir framleiðsluna.
Ýmsar upplýsingar frá
bandarískum matvæla-
markaði.
Bandarikjamenn eru fyrst og
fremst kjötætur og hafa verið þaö
allt frá upphafi landnáms hvita
kynstofnsins hér I vesturálfu. Hér
eru á markaöi mjög fjölbreyttar
og góöar kjötvörur á hagkvæmu
veröi, miöað viö Islenskt verölag,
og þá ekki siöur sé miöaö viö
launatekjur hér hjá almenningi,
sem eru miklu hærri en hér
heima. Hins vegar hafa kjötvörur
hækkaö hér talsvert þaö sem af er
þessu ári.
Fiskneysla hefur aukist hér
talsvert siöustu 10-20 árin og fer
vaxandi, þegar miöaö er viö allar
tegundir af fiskivörum. En inn I
þetta dæmi er rétt aö taka þá
staðreynd, aö hér er mikil neysla
á margskonar skelfiskj og
krabbadýrum, svo og laxi og tún-
fiski. Allar fiskivörur þurfa á
hverjum tima aö geta keppt viö
verö á margskonar kjöti, svo og-
fjölbreyttum vörum unnum úr
kjöti.
A siöustu 10-20 árum hefur
vaxiö hér upp i Bandarikjunum
mikill fjöldi ódýrra matsölustaöa
sem framleiöa jöfnum höndum úr
kjöti og fiski. Þessir staöir hafa
tekiö fullkomnustu tækni I þjón-
ustu sina, framleiöa ljúffenga
rétti og hafa hraða afgreiöslu sem
byggist á færibandakerfi. Þessir
staöir eru mikið sóttir af al-
menningi. Stærsta fyrirtæki
þessarar tegundar er Mac Donald
fyrirtækiö sem sagt er aö reki 5
þúsund slika staöi i Bandarik-
junum og er nú byrjaö aö færa
starfsemi sina út fyrir Bandarlk-
in.
Ég held aö hin hraöa aukning á
fiskneyslu hér I Bandarikjunum á
siöustu árum megi aö stórum
hluta rekja til framangreindrar
veitingahúsastarfsemi, sem er
stór kaupandi frosinna fiskaf-
uröa. Samkvæmt rannsóknum
sem geröar hafa veriö, þá eyöir
bandarisk meöalfjölskylda 18-
20% af tekjum sinum til mat-
vælakaupa. Neysla Bandarikja-
manna á mat utan heimilanna
var talin vera, samkvæmt rann-
sókn sem gerb var 1974-1975, 65
miljaröar bandarikjadollara. Af
þessari upphæö notuöu almennir
veitingastaöir matvæli fyrir 28,6
miljaröa dollara, sjálfsalar fyrir
5,5 miljaröa dollara og barna. og
unglingaskólar fyrir 5 miljaröa
dollara, sjúkrahús 4,4 miljarða
dollara, flugvélar fyrir 1,0
miljarð dollara o.s.frv.
tslenski frosni fiskurinn sem
seldur er hingað til Bandarikj-
anna fer allur i slika eöa lika
neyslu og aö framan greinir.
Hann nýtur hér álits sem góö
vara, og á miklu veltur fyrir
islensku frystihúsin að þaö álit
geti haldist áfram. En kröfur um
vörugæöi eru hvergi meiri heldur
en hér i Bandarikjamarkaöi og
fara vaxandi.
Aðrar almennar fréttir
héðan.
Ég hef litilsháttar athugaö
verölag hér á margskonar vörum
og er veröiö nær undantekningar-
laust mikiö lægra hér heldur en
heima, þó miöaö sé viö okkar
verölitlu krónu. I sumum tilfell-
um er þessi verðmismunur svo
gífurlega mikill aö maöur stendur
undrandi yfir þvi.
Þegar ég kom hingað vestur 5.
mat s.l. þá var bensinliterinn
seldur hér á isl, kr. 58,51 mibaö
viö skráö gengi á dollar þá heima,
sem var Isl, kr. 330 fyrir 1 dollar.
Um miöjan mai hækkaöi svo
bensinverðiö I isl. kr. 78.00
literinn.og var þá sagt aö hækkun
heimsmarkaðsverös væri komin
inn fdæmiö. Þaö skal tekið fram,
aö Bandarikjamenn framleiða
nær undantekningarlaust allt sitt
bensín svo og diseloliu sjálfir, þó
þeir flytji mikiö af hráefni inn i
formi svartoliu.
Ég hef góðar heimildir fyrir
þvi, aö meö nýjustu hreinsivélinni
er nú hægt aö vinna 80% af bens-
ini úr svartoliu I staö 50% meö
eldri tegund véla. Þessar nýju
vélar vinna slöan góöar brennslu-
oliur úr afganginum, þannig aö
eftir veröur aðeins 3% I formi
svarts dufts. Meö þessum nýju
vélum er unnið blýlaust bensin,
sem hefur þann mikla kost aö slit
á vélum veröur mikið minna og
auk þess veldur brennsla þess
litilli mengun á andrúmslofti sem
er mikill kostur I mikiö iönvæddu
þjóöfélagi.
Eftir að ég kom hingað vestur,
þá hafði ég slmasamband við
fisksölu- og fiskvinnslufyrirtæki
Sambands Isl. samvinnufélaga I
Camp Hill, og óskuðu forráöa-
menn þess eftir aö ég kæmi
þangað og skoöaði fyrirtækiö sem
ber nafnið Iceland Seafood
Corporation. Ég þáði að sjálf-
sögðu boðið og ók þangað I lang-
ferðabil frá Washington sem tók
um þrjár klukkustundir, en næsta
dag flaug ég til baka.
Camp Hill er lítill bær
skamman veg frá hinni frægu
borg Harrisburg þar sem bilunin
varö I kjarnorkuverinu á s.l. vori,
og var þá borgin kynnt I heims-
fréttunum. Þaö var fimmtán
minútna hraöur akstur frá
Harrisburg til Camp Hill þar sem
fiskréttaverksmiðja Sambands-
ins stendur I fögru umhverfi.
5.1.5. hóf sölu á fiski I Bandarikj-
unum 1951, og byrjaöi sú starf-
semi I sú starfsemi I New York.
En árið 1959 keypti S.Í.S. litla
fiskréttaverksmiöju i bænum
Steelton sem er stuttan veg frá
Harrisburg og hóf vinnslu á full-
unnum fiskréttum þar. Þetta var
gömul verksmiðja og vélakostur
ekki fullkominn. Þessi verk-
smiöja var seld, þegar S.l.S. lét
byggja fiskréttaverksmiöjuna I
Camp Hill, en hún tók til starfa I
maimánuði 1966, en var þá aöeins
einn þriöji hluti af núverandi
stærö. A næstu árum var svo
verksmiðjan stækkuö I núverandi
stærö eins og húsin eru I dag.
Stærö verksmiöjuhúsanna á
grunnfleti ásamt frystigeymslu
er 9100 fermetrar. Onnur hæö er á
húsinu aö litlum hluta, yfir skrif-
stofum, þar sem er eldhús og
matsalur fyrir gesti. Frysti-
geymslan er 38 þús, rúmmetrar. 1
fiskréttaverksmiöjunni sjálfri
vinna nú um 170 manns, aballega
konur. En alls vinna viö fyrirtæk-
iöum 230 manns. Unniö er á einni
vakt I 8 klst., 5 daga vikunnar.
Þegar mikiö liggur á er einnig
unniö á laugardögum i 8 klst.
Eftir- og næturvinna þekkist ekki.
Meöalkaup i verksmiðjunni nú er
4.29 dollarar á klst eöa 1407 kr.á
klst. sé reiknaö meö 335 Isl. kr. I
einum dollar. Bilstjórar hjá fyrir-
tækinu hafa um 20 þús. dollara á
ári, sem verður i isl. kr. reiknaö á
sama gengi 7 miljónir og 700 þús.
Fólkiö býr flest i nágrenni verk-
smiöjunnar eftir ameriskum
mælikvaröa, og er 15-20 minútna
akstur fyrir þaö á vinnustaö. Þaö
mætir til vinnu á eigin bifreiöum.
í verksmiöjunni vinnur fólk ein-
göngu fyrir fast kaup, en ekki i
ákvæöisvinnu né eftir bónuskerfi.
Forráöamenn fyrirtækisins
sögöust hafa mjög gott fólk i
vinnu. Vinnuafköst verksmiöj-
unnar eru þau aö hægt er aö vinna
fiskrétti úr 1000-1200 tonnum af
fiskblokk á mánuöi
Straumhvörf urðu í rekstri
5.1.5. í Bandaríkjunum
árið 1975.
Fiskréttaframleiðsla Sam-
bandsins átti viö margskonar
erfiöleika aö striða á Bandarikja-
markaöi allt fram á áriö 1975.
Fyrirtækiö varö fyrir ýmsum
óhöppum sem erfitt var aö gera
viö, eöa reikna meö. En 1. mars
1975 tekur Guöjón ólafsson, sem
lengi var búinn aö vera fram-
kvæmdastjóri sjávarafuröa-
deildar S.I.S. I Reykjavlk, viö
fyrirtækinu Iceland Seafood
Corporation og verður forstjóri
þess. Frá sama tima ræöur hann
Geir Magnússon viöskiptafræöing
aöstoöarforstjóra til sin, en hann
haföi um fjölda ára unniö hjá
Coldwater-fyrirtæki Sölumiö-
stöövar Hraöfrystihúsanna I
Bandarikjunum, en var þá fyrir
nokkru hættur hjá þvi fyrirtæki.
Undir stjórn þessara manna,
þar sem samvinna mun hafa
veriö eins og best veröur á kosið I
sliku fyrirtæki, hefur starfsemin
blómstraö og aukist, þannig aö nú
er þetta fyrirtæki oröiö fjárhags-
lega sterkt og nýtur mikils og
góös álits. Starfsemi verksmiöj-
unnar hefur öll verið endurskipu-
lögö og vélakostur hennar endur-
nýjaður með bestu fáanlegum
vélum, siöan Guöjón tók viö
stjórninni hér fyrir vestan. Mun
verksmiöjan nú vera talin I
fremstu röö sinnar tegundar i
Almennir innláns- og út-
lánsvextir nú f Bandaríkj-
unum
Innlánsvextir af fé sem lagt er
inn á sparisjóöi er nú frá 5-8% á
ári, og fara vextir eftir þvl hvort
féiö er aö einhverjum hluta bund-
iö eöa óbundiö. ,
Crtlánsvextir til framleiöslu
fyrirtækja eru hinsvegar 12-13% á
ári, Og útlánsvextir banka til
lausafjárkaupa, svo sem kaupa á
nýjum bifreiöum, er 13-14% á
ári.
Samkvæmt þessu virðast
Bandarikjamenn hafa minni trú á
hávaxtastefnu i peningamálum,
heldur en stjórnmálamenn og
spekúlantar heima á tslandi.
Guöjón B. ólafsson
Úr vinnslusal fiskréttaverksmiðju Sambandsins I Bandarik junum.
7105 Wilson Lane,
Bethesda, Maryland U.S.A.
3. júni 1979.
af erlendum vettvangi
Sum oliuframleiðslurlkin eru farin að bera áhyggjur fyrir þeim morgundegi, sem tekur við er verðmæt-
asta auðlind þeirra er upp sogin.
USA
Eyðsluhítin
Orkuskorturinn í heimínum fer víst ekki framhjá nein-
um, síst íslendingum, vegna þeirrar hrikalegu olíuverð-
hækkunar, sem þeir hafa orðið fyrir vegna tengslanna
við Rotterdam-markaðinn. Mörgum, sem með orkumál-
um fylgjast, var að vísu Ijóst að það hlaut að koma að
þessu, einfaldlega vegna þess að stórlega er farið að
ganga á þann hluta jarðolíuforða heimsins, sem að-
gengilegastur er. Olíuframleiðsluríkin eru fyrir löngu
farin að kvíða sárlega því efnahagslega áfalli, sem vof ir
yfir þeim þegar olían gengur til þurrðar. Það mátti því
búast við að þau myndu fara að halda aftur af fram-
leiðslunni til þess að spara þessa aðalauðlind sína. En
flestir virðasthafa gert sér vonir um, að hin yf irvofandi
olíukreppa drægist í nokkur ár enn.
Sumir veitast aö sambandi
oliuframleiðslurlkja (OPEC), þar
sem Arabarikjanna gætir hvaö
mest, af þessum sökum, og saka
þau um aö halda aftur af fram-
leiöslunni til aö knýja fram hækk-
aö verö og draga til sin aukin póli-
tisk áhrif á alþjóðavettvangi.
Aðrir beina spjótum sinum aö
Rotterdammarkaönum eöa
Bandarikjunum.
Sökudólgar
Hægt er aö kenna oliuskortin-
um I heiminum I heild um hinar
glfurlegu veröhækkanir i Rotter-
dam, en lika er hægt aö oröa þaö
svo að OPEC-rikin, stóru oliu-
hringarnir, Bandarikin og mörg
riki önnur beri sinn hluta af sök-
inni. Oliuprangararnir i Rotter-
dam, fjölförnustu verslunarhöfn
Evrópu, eru sá miöill, sem allir
mögulegir aöilar snúa sér til,
þegar þeir fá ekki olluþörf sinni
fullnægt annarsstaöar, þaö er aö
segja hjá oliuhringunum (banda-
riskum og breskum fyrst og
fremst) og oliuframleiösluríkjun-
um. Og einmitt þaö hefur gerst i
hraövaxandi mæli siöustu vikurn-
ar. Stóru oliufélögin eru i vand-
ræöum meö aö fullnægja þörf viö-
skiptavina sinna fyrir unnar oliu-
vörur og snúa sér þá til Rotter-
dam. Hiö sama gera hin og þessi
riki, þar á meöal þau i Austur-
Evrópu, þvi að þar hafa menn
einnig áhyggjur af þverrandi
oliuforöa. Þannig kváöu Sovét-
menn fyrir skömmu hafa minnk-
aö oliuafhendingar sinar til
Austur-Þýskalands.
I Rotterdam er markaöur fyrir
þær oliuvörur, sem veröa afgangs
er oliuhringarnir hafa gert sina
samninga viö OPEC-rikin. Meöan
framboöiö á oliu er nóg eöa sæmi-
legt, helst veröiö á markaði þess-
um hóflegt miöaö við annaö, en
rýkur auövitaö upp þegar aösókn
eykst á þennan frjálsa markaö
meö vaxandi oliuskorti.
Keðjuverkanir.
Þetta hefur svo sinar keöju-
verkanir. Hækkaö verö i Rotter-
dam freistar auövitaö oliufram-
leiöenda til þess aö koma oliu
sinni á markaöinn þar. James
Schlesinger, orkumálaráöherra
Bandarikjanna, hefur sakab
bandariska olluhringa um aö láta
nokkuö af oliu sinni ganga gegn-
um Rotterdam-markaöinn til
þess aö tryggja sér aukinn gróöa.
1 grein I bandariska timaritinu
Newsweek eru oliuframleiöslu-
rikin sökuö um þaö sama. Iran
gerir þaö fyrir opnum tjöldum og
Mexikó og Llbia eru sögö gera
þetta lika.
Þá hafa spjótin beinst mjög aö
Bandarikjunum I þessu sambandi
og ekki aö ófyrirsynju, þvi aö i
öörum löndum blöskrar mönnum
aö Bandarikin skuli eyöa helm-
ingi meiri orku á ibúa en Vestur-
Evrópa. Saudi-Arabia, mesti
oliuframleiðandinn af Arabarikj-
um, hefur þrásinnis ámælt
Bandarikjunum fyrir þessa
eyðslusemi og af sömu orsök hef-
ur viss þykkja skapast milli
Efnahagsbandalags Evrópu og
Bandarikjanna. Vestur-Þjóöverj-
um og Frökkum finnst aö i þessu
máli sé ábyrgðin Bandarikja-
manna; nú á tlmum orkuskorts sé
þaö engin sanngirni lengur aö
Bandarikin eyði miklu meiri orku
á mann en önnur iönriki og þriöj-
ungi allrar orku, sem notuö er i
heiminum.
Bandaríkin hamstra
Bandarikin hafa hinsvegar
brugöist þannig viö aö reyna aö
hamstra á heimsmarkaðnum alla
þá oliu, sem þau mögulega geta
náö I, og þaö hefur ekki hvaö sist
spanaö upp verðið I Rotterdam.
Aðalástæðan til þessa hátternis
Bandarikjastjórnar, sem vakiö
hefur mikla reiöi i EBE-rikjum,
er aö sögn bandariskra blaöa
pólitisk. Bandariskir neytendur
eru ekki reiðubúnir aö draga úr
þeirri orkunotkun, sem þeir lita á
sem undirstöðu sins „American
Way og Life”. Þeir trúa illa sög-
um um orkuskort og kenna þetta
allt gróöabralli oliufélaga. Og nú
fer aö halla I forsetakosningar og
niöurstööur skoöanakannana eru
allt annaö en hagstæöar fyrir
Carter forseta. Þess er þvi ekki
aö vænta aö hann þori aö gera
neitt að ráöi á móti vilja kósenda.
Margar orsakir sóunarinn
ar
Þessi griöarlega orkueyösla
Bandarikjamanna, sem marga
furöar á, á sér margar orsakir.
Lengst af frá þvl aö Noröur-
Amerika fór aö byggjast hvitum
mönnum hefur meðalmaðurinn
þar lifaö hærra en meöalmaöur-
inn I Evrópu. Bandarikjamenn
hafa fleiri bila á mann en aörir og
sérstaklega þó stærri og eyöslu-
samari bila. A sumum stóru þétt-
býlissvæðunum byggjast sam-
göngur svo aö segja eingöngu á
einkabilum, þar eö almennings-
samgöngukerfi (strætisvagnar,
sporvagnar, neðanjarðarlestir)
eru sáraléglegt eba varla til.
Samgöngurnar milli gömlu miö-
borganna og útborganna, þar sem
fólk hefur safnast fyrir i stór-
auknum mæli, hafa frá þvi fyrsta
einkum byggst á einkabilum.
Þar aö auki einangra Banda-
rikjamenn hús sin illa, hafa lik-
lega ekki taliö þörf á þvi vegna
þess hve lengi þeir gátu treyst á
ódýra, innflutta ollu. Hiö lága
verö á innfluttu oliunni (sem hélst
til 1973) gerði llka aö verkum aö
Bandarikjamenn forsómuðu aör-
ar orkulindir.
Olíustrlð allra gegn öllum?
Þaö er auövelt aö skamma
Bandarikin fyrir það, hvillk
hrikaleg eyöslidiit þau eru i orku-
málum (þau nota samkvæmt
Time um 60% alls bensins, sem
notaö er i iönvæddum löndum) og
benda á að orkuvandræði heims-
ins myndu leysast (i bráöina aö
minnsta kosti) ef þau minnkuöu
orkueyöslu sina niöur til jafns
viö til dæmis Vestur-Þjóðverja og
Svia. Þaö er lika mála sannast aö
siöan i oliukreppunni haustiö 1973
hafa Vestur-Evrópurikin gert
miklu meira til aö spara oliu en
Bandarikin. Eins og sakir standa
viröast Bandarikin ætla aö neyta
yfirburöa sinna sem efnahagslegs
risaveldis og svæla undir sig sem
mest af þeirri oliu, sem fáanleg er
á heimsmarkaönum, án tillits til
annarra. Slikt er hætt viö aö leiði
af sér, eins og Frakkar benda á,
„oliustriö allra gegn öllum,” og
er þá viðbúið aö enn eigi eftir aö
hækka drjúgum prisarnir i Rott-
erdam.
En á það er lika rétt aö benda
aö þótt Bandarikkjamenn geröu
allt, sem á þeirra valdi stæöi, til
aö koma til móts við eölilegar
kröfur um orkusparnað erlendis
frá, tæki þaö sinn tima fyrir þá aö
endursmiöa hjá sér bilaflotann og
húsakostinn.
—dþ