Þjóðviljinn - 05.07.1979, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 5. júlf 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Herstö&vaandstæöingar hafa
löngum bent á að meö þátttöku i
hernaöarbandalagi og meö þvi aö
ljá land undir herstöövar gerist
tslendingar samábyrgir þvi hern-
aöar- og vigbúnaðarkapphlaupi
sem stefnir mannkyninu I glötun.
Þeir eru vafalaust fjölmargir,
sem stendur ógn af þessu kapp-
hlaupi, en telja tslendinga hafa
Utiö til málanna aö legg ja og setja
traust sitt á afvopnunarviöræður
og þá samninga stórveldanna
sem kenndir eru viö SALT. En
hvaöhefur áunnist og hvert stefn-
ir I kjölfar nyundirritaös Salt-II
samnings? Er þar fengin ástæöa
til aö sitja meö hendur I skauti og
setja traust sitt á aö stórveldin
höggvi á hnút ógnvekjandi vig-
biinaöarkapphlaups?
SALT II — Afvopnun —
Lygin mikla
Ofangreind fyrirsögn og flest
sem á eftir kemur er tekiö úr
grein sem birtist I þýska timarit-
inu DerSpiegel. Húnbirtist 1. júni
s.l. eöa I þann mund sem Jimmy
Carter og Leonid Brésnef hittust i
Vfn til aö undirrita viö mikla
pomp og pragt SALT-II-samning-
inn, sem kenndur er viö afvojHi-
un, en greinarhöfundar telja aö
muni þvert á móti hraöa vigbún-
aöarkapphlaupinu einsog undan-
fari þessa samnings hafi gert,
þ.e. SALTI, sem undirritaöur var
i Moskvu áriö 1972.
„Framlag til friöar” er haft
eftir Jimmy Carter, og Cyrus
Vance, utanrikisráðherra Banda-
rikjanna, lofsöng SALT II samn-
inginn sem „boöskap vonar fyrir
okkur og allt mannkyn”.
Afvopnun eftir áratuga kapp-
hlaupum æ stærri og útsmognari
vopn meö sifellt vaxandi
nákvæmni og eyöingarmætti?
Skreffrá ragnarökum kjarnorku-
strlös?
1 kórnum sem kyrjar SALT II
samningnum lof er einnig aö
finna Helmut Schmidt, kanslara
V-Þýskalands, Edward Kennedy,
og pólska blaöið „Trybuna
Luda”. Aö vfsu efast greinarhöf-
undar um aö raunsæismennirnir
Schmidt og Kennedy trúi eigin
orðum. A Fróni hafa menn, sem
telja sig þess sérlega umkomna
aö skýra fyrir oss fáfróöum gang
heimsmála I rikisfjölmiðlum,
tekiö undir lofsönginn um SALT-
viðræöur og samninga.
Boðar SALT II þá enga
afvopnun?
Samningamennirnir hafa
reyndar gengið frá plaggi, þar
sem eru ákvæöi um afvopnun.
Samkvæmt SALT II veröa
Sovétmenn aö eyöileggja 250
langdrægar (strategfskar) eld-
flaugar. Auk þess eru ákvæöi um
mörk sem boöalok kapphlaupsins
um fjölda langdrægra vopna. Og
aö lokum er aö finna ákvæöi 1
samningnum, sem gætu smám
saman stöövaö kapphlaupiö um
sifellt fullkomnari vopn.
Hafi menn hinsvegar I huga
hinar gifurlegu vopnabirgöir sem
austriö og vestriö hafa komiö sér
upp, er ljóst aö vigbúnaöar-
skrýmsliö er engan veginn aö
velli lagt.
15 tonn af TNT á hvern
jarðarbúa
Vigbúnaöarkapphlaupiö hefur
kostaö rúmlega 2,6 biljónir doll-
ara á slðustu 20árum. Samkvæmt
útreikningum Alþjóöa friöar-
rannsóknarstofnunarinnar, Sipri
i Stokkhólmi, voru bir#)ir kjarn-
orkuvopna orönar þaö miklar ár-
iö 1976 aö svaraöi til 15 tonna af
TNT sprengiefni á hvern jaröar-
búa.
Þaö hefur ekki skort raddir sem
Samtök herstöðvaandstæðinga
Umsjónarmenn:
Árni Sverrisson
Björn Br. Björnsson
Gunnar Karlsson
Halidór Guömundsson
Haukur Sigurðsson
Skrifstofa Samtaka herstöðvaand-
stæðinga að Tryggvagötu 10 er opin alla
virka daga frá kl. 17 til 19. Þar er á
boðstólum margvíslegt útgáfuefni
Samtakanna s.s. bækur, bæklingar,
veggspjöld, merki o.fl. o.fl. Eru menn
hvattir til að líta inn ella slá á þráðinn (S.
17966). Þá má minna á gírónúmer
Samtakanna, 30309-7, sem ætfð er fiár
vant.
SALT II:
Afvopnun
Lygin mikla
hafa varaö viö hinugeggjaöa vig-
búnaöarkapphlaupi. Þar eiga
ekki hvaö síst I hlut vestrænir vis-
indamenn. En einsog Richard
Garwin prófessor viö Harvard-
háskóla orðaði þaö:
„Þaö eru til svo sterk öfl, sem
gæta þess vendilega aö frelsið á
sviöi varnarmála og herbúnaöar
sé ekki skert, aö viö fáum ekki
nægilegan stuöning til aö hefja
raunverulegt eftirlit meö vigbún-
aöi.”
Sláandi dæmi: Fyrir hvern
dollar sem veittur er bandarfsku
afvopnunarnefndinni, sem heyrir
undir utanrikisráöuneytiö en ekki
varnarmálaráöuneytiö, er tiu
þúsund dollurum variö til vlgbún-
aöar.
Þessu veröur vart breytt. Hiö
lofsungna „Framlag til friöar-
ins”, SALT II, kemur of seint til
aö geta stöövaö vigbúnaöarkapp-
hlaupiö.
Hvers vegna leiðir
SALT-II til aukins vlg-
búnaðar?
ISALTII samningnum eru efri
mörk leyfilegs vigbúnaöar höfö
svo há að þau veita verulegt svig-
rúm fyrir ný tilbrigöi vigbúnaö-
arkapphlaupsins.
Stórveldin heimila hvort ööru
aö hafa 2250 langdrægar eldflaug-
ar. Þaö þýöir aukinn vigbúnaö,
þvi aö Bandarflkin hafa enn ekki
náö þvi marki.
Fjöldi kjarnaodda er takmark-
aöur viö 20.000. Bandarlkin veröa
aö taka á hinum stórasinum til aö
ná þvi marki fyrir áriö 1985 þegar
SALT II fellur úr gildi. Þeir eiga
nú „aöeins” 11.000 kjarnaodda.
Og Sovétmenn veröa heldur betur
aö sveitast viö, þvi aö þeir eiga
aöeins 4500 kjarnaodda.
1 viðauka viö samninginn eru
aö visu settar takmarkanir varö-
andi staösetningu nýrra vopna-
tegunda, en hins vegar engar tak-
markanir á tilraunir meö slik
vopn. Tilraunum veröur eflaust
lokiö meö árangri góöum áöur en
viðaukinn fellur úr gildi i árslok
1981.
Viðbrögð — Afvopnun I
framkvæmd
Jimmy Carter einn af forsöngv-
urumlofsöngsinsum SALT IlrauL
ar annaö stef á Bandarikjaþingi.
Hann hefurlagt til aö fjárframlög
til varnarmála veröi hækkuö um
11 miljaröa doHara (þ.e. 10%).
Mestum hlutafjárinsá aö veita til
háþróuöustu kjarnorkuvopna-
áætlunar undanfarinna tveggja
áratuga.
Pentagon heimtar 2 miljaröa
dollara til aö endurbæta „heilaga
þrenningu” bandariskrar ógnun-
ar, þ.e. langdrægar eldflaugar,
eldflaugar fyrir kafbáta og
sprengjuflugvélar. Þar sem einn
hluti þessarar þrenningar veröur
sifellt veikari, þ.e. hinar óhreyf-
anlegu langdrægu eldflaugar,
krefjast herforingjar og margír
öldungadeildarþingmenn þess aö
úr því veröi bætt.
Töframeðaliö heitir MX (Mis-
sile experimental) og gæti villt
um fyrir hvaöa andstæöingi sem
veraskal. Samkvæmt þeirri áætl-
un á aö flytja eldflaugarnar slfellt
á milli byrgja. Fullkomnar eftir
likingar veröa I hlöönu byrgjun-
um, svo aö jafnvel best búnu
gervihnettir fá ekki greint hvar
eldflaugar meö kjarnaoddum eru
til húsa hverju sinni. Arás á lang-
drægar eldflaugar Bandarikja-
manna væri þarmeö alltaö von-
laus, enda segir fyrrverandi ráö-
gjafi Lyndons Johnsons i utanrik-
ismálum, Eugene Rostow:
„Hreyfanlegar langdrægar eld-
flaugar myndu gjörbreyta jafn-
vægi kjarnorkuvigbúnaöar.”
Veröugt íhugunarefni fyrir nú-
verandi utanrlkisráðherra, sem
hefur gert jafnvægi ógnunarinnar
aö trúarjátningu sinni.
Þar meö er ekki allt taliö. Har-
old Brown, varnarmálaráðherra
Bandarikjanna, var ekki aö skafa
utan af þvi: ,,A þessu ári munum
viö búa kafbáta okkar nýjum Tri-
dent C-4 eldflaugum ... Farand-
flaugar (cruise missiles) munu
auka virkni sprengjuflugvéla ...
viö aukum á nákvæmni og
sprengjuafl langdrægra Minu-
teman-eldflauga.”
50 miljaröar dollara, svo hljóö-
ar varfærnisleg kostnaöaráætlun
Bandarikjanna um frekari vig-
búnaö á gildistima SALT II.
Verulegum hluta þessarar upp-
hæöar veröur variö til vopnateg-
unda sem SALT II nefnir ekki.
Þar viröast hvorki hugarflugi né
kostnaði takmörk sett.
Pentagon hefur variö 1,4
miljöröum dollara og einkaiönaö-
urinn a.m.k. fjórfalt hærri upp-
hæö til aö þróa vopn sem gerir
SALT II samninginn i raun aö
marklausu plaggi, þ.e. Las-
er-byssu til aö vinna á eldflaug-
um.
Sovétmenn sitja að sjálfsögöu
ekki auöum hödnum. Þeir eru
m.a. aðreyna aö þróa svokallaöa
drápsgervihnetti sem ættu aö
geta eyöilagt bæöi njósnagervi-
hnetti og eldflaugar andstæöings-
ins.
Háttsetttur embættismaöur i
Hvlta húsinu segir: „SALT II
boðar hvorki lok vlgbúnaðar-
kapphlaupsins, né lok samkeppn-
innar milli Sovétmanna og
Bandarikjamanna.”
Reynslan af fyrri til-
raunum til að takmarka
vigbúnað
SALT samningarnir eru ekki
fyrsta tilraunin til að draga úr
vigbúnaöi.
Alexander I. rússakeisari
fitjaöi upp á þvi áriö 18161 bréfi til
breska utanrlkisráðherrans,
Castlereagh lávaröar, aö stór-
veldin skyldu semja um fækkun i
herjum.
Attatiu árum siöar bryddaöi
Nikulás II. Rússakeisari upp á
svipuöum hugmyndum, svo og
Woodrow Wilson Bandarikjafor-
seti 1918. Allar þessar tilraunir
runnu út i sandinn. Sama varö
upp á teningnum þegar sovéski
utanrlkisráöherrann, Litvinof,
stakk upp á „almennri og algerri
afvopnun” i afvopnunarnefnd
Þjóöabandalagsins áriö 1932.
Aö lokinni siöari heimsstyr jöld-
inni reyndu Sameinuöu þjóöirnar
aö vekja hugmyndina um afvopn-
un til lifs en árangurslaust. Aö
visu virtist eitthvað miöa i rétta
átt, en áriö 1955 geröi bandariskt
no, enekki sovéskt njet, út um þá
drauma. Harold Stassen dró i.
land i nafni rikisstjórnar Eisen-
howers: Þaö væri kalt striö og
Bandaríkjamenn treystu Sovét-
mönnum ekki.
Siöan hefur kapphlaupið staöiö
og Sovétmenn hafa reynt aö lafa I
Bandarikjamönnum, þó aö biliö
hafi stundum oröiö alllangt.
Þaö var ekki fyrr en strlöiö I
Víetnam sýndi fram á takmark-
anir bandarisks hernaöarmáttar
og Sovétmenn ráku áróður fyrir
friösamlegri sambúö, þrátt fyrir
Vietnam, aö stórveldin tóku aö
ræöast viöi alvöru. Einaf megin-
ástæöunum fyrir sáttfýsi Sovét-
manna er vafalaust sú, aö til-
raunir þeirra til að halda sama
styrk og Bandarikin kostuöu
miljarði, og þá miljaröi þurftu
þeir til aö fullnægja neysluþörf
sovétborgarans.
Hver varð árangur
SALT I samningsms?
Ekki skorti á margraddaöan
lofsöng um SALT I, sem undirrit-
aöur var 1972. Forsöngvari var
enginn annar en Richard Nixon,
sem taldi samninginn einstæðan i
sögunni. Enda var hann sam-
þykktur I öldungadeild Banda-
rikjaþings meö sama atkvasöa-
magni, 88 gegn 2, og svonefnd Ton-
kin -samþykkt 1964, sem mark-
aöi stóraukin afskipti Bandarikj-
anna af Vietnam. Og nákvæm-
lega einsog þá kom samþykkt
öldungadeildarinnar hernaöar-
maskinunni aldeilis I gang. Meö
SALT I hófst kostnaðarsamasta
timabil i vigbúnaöarkapphlaupi
risanna beggja.
Samningurinn heimilaöi langt-
um fleiri langdrægar eldflaugar
en samningsaöilar áttu viö undir-
ritun hans. Þaö var áreiöanlega
engin tilviljun, a.m.k. ekki af
hálfu Bandarikjamanna.
Richard Nixon lýsti þvi yfir, er
hann kom frá þvi aö undirrita
SALT I: „Ekkert afl i heiminum
er Bandarikjunum sterkara og
mun ekki veröa I framtiöinni.
Bandarikin munu aldrei geta fall-
ist á annaö.”
Vikueftir undirritun samnings-
ins lagöi Melvin Laird, varnar-
málaráöherra Bandarikjanna,
fram á Bandarikjaþingi „fjölda
endurbóta á hernaöaráætlun
Bandarikjanna m.t.t.
SALT-samningsins.”
Nýja kjarnorkuknúna kafbáta,
langdrægar eldflaugar sem
skjóta mátti á loft neöansjávar,
endurbætt njósnakerfi o.s.frv.,
o.s.frv.
Þaö -var ekki aöeins bætt viö
vopnabirgöirnar, heldur voru
geröar gagngerar endurbætur á
þvi sem var til, og nýjar tegundir
vopna voru framleiddar. Þar
nægir aö nefna farandflaugar
(cruise missiles) og þá miklu
guösblessun fyrir steinsteypueig-
endur, nifteindasprengjuna, sem
Framhald á blaöslöu 14.,